Δέκα γκρίζα κοστούμια. Και στη μέση η νεοεκλεγείσα Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η χθεσινή ομήγυρη στην ανακοίνωση του αποτελέσματος της προεδρικής εκλογής, αν και εθιμοτυπικά στατική, είχε μια αλλόκοτη δύναμη. Τη δύναμη να υποβάλει μια άλλη ανάγνωση της πρόσφατης Ιστορίας.
Στην εικόνα η ελληνική δημοκρατία εμφανιζόταν όχι σαν κατάλοιπο αλυσιδωτών οικονομικών και θεσμικών ατυχημάτων, αλλά σαν ένα επιτυχημένο εγχείρημα. Σαν προϊόν αληθινής προόδου.
Αυτή τη ρομαντική εντύπωση είχε προετοιμάσει το στιγμιότυπο με σύσσωμη την εθνική αντιπροσωπεία να σφραγίζει όρθια, με το χειροκρότημά της, το σπάνιο συναινετικό της επίτευγμα. Σύσσωμη; Οχι ακριβώς.
Ομως, ακόμη και οι απόντες ενίσχυσαν με την απουσία τους τον συμβολισμό. Χρειαζόταν η αυτοεξαίρεση μιας περίοπτης μονάδος του παλαιού συστήματος για να σημανθεί εμφατικότερα η ρήξη. Χρειαζόταν η αυτοεξαίρεση και του Κώστα Ζουράρι, της παρδαλότερης εκδοχής του εθνικολαϊκισμού, σαν υπόμνηση της αμέσως προηγούμενης ιστορικής φάσης· σαν μια γκροτέσκα έκλαμψη του «πριν» που στερεώνει το νόημα του «μετά».
Δεν είναι πολύ τραβηγμένες αυτές οι ερμηνείες; Δεν υπερφορτώνουν με σημασία ένα διακοσμητικό θεσμικό αξεσουάρ, χωρίς φλέγον πολιτικό διακύβευμα;
Κι όμως. Η πραγματικότητα των συμβόλων δεν είναι λιγότερο πραγματική από την αλάνα του κομματικού ανταγωνισμού. Το συνειδητοποιεί κανείς αν σκεφτεί αντίστροφα: Πόσο μεγάλο κοίτασμα συμβολικού πλούτου θα είχε μείνει ανεκμετάλλευτο αν ο πρωθυπουργός είχε επιλέξει μια μονοκομματική ή μια συμβατική υποψηφιότητα;
Θα είχε χαθεί η δυνατότητα παράγωγης νομιμοποίησης του νεαρού Συντάγματος – νομιμοποίηση που επιτυγχάνεται χάρη στην εθιμική επικύρωση του υπερκομματικού χαρακτήρα της Προεδρίας.
Θα είχε χαθεί η ευκαιρία να δηλώσει το ίδιο το πολιτικό σύστημα ότι μαθαίνει και ωριμάζει – ότι μπορεί να αποβάλει τις τοξίνες του διχασμού, που απείλησαν με θανάσιμη δηλητηρίαση τη μνημονιακή δημοκρατία.
Θα είχε χαθεί, κυρίως, η παιδαγωγική ισχύς της εικόνας. Κυριολεκτικά παιδαγωγική. Η εικόνα που θέλεις να δείχνεις και να ξαναδείχνεις στην κόρη σου.
Ετσι, το τίποτε –ο αέρας των συμβολισμών– μπορεί να γίνει καύσιμο ιστορικής αλλαγής. Η Ρουθ Μπέιντερ Γκίνσμπουργκ, η αειθαλής δικαστίνα του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, η φιγούρα της οποίας κοσμεί την κούπα που η νεοεκλεγείσα Πρόεδρος της Ελλάδας χρησιμοποιεί σαν μολυβοθήκη, έλεγε ότι η αληθινή πρόοδος –η πρόοδος που μπορεί να διαρκέσει– πρέπει να έρχεται με «ένα βήμα τη φορά». Οταν έρχεται απότομα, μπορεί να προκαλέσει αντίδραση. Αντανακλαστική οπισθοδρόμηση.
Η μετεγχειρητικώς ευάλωτη δημοκρατία δεν μεταμορφώθηκε επειδή απέκτησε νέα πολιτειακή κεφαλή. Δεν μεταμορφώθηκε, αλλά προχωράει. Ενα βήμα τη φορά.