Τα ντοκιμαντέρ του μέλλοντος, που θα διερευνούν το μέγα δράμα του 2020, αυτή τη φορά θα περιέχουν κι εμάς τους Ελληνες, κι όλους τους κατοίκους του οικουμενικού μικροχωριού. Δεν θα ’ναι όπως με τα ντοκιμαντέρ για τον εφιάλτη του Τσερνόμπιλ, που υποτίθεται (μία επιπλέον λαθεμένη υπόθεση) ότι μας άφησε άθικτους εδώ στα χαμηλά των Βαλκανίων, ή της Φουκουσίμα, που καταναλώθηκε σαν εξωτική παραδοξότητα. Τώρα, με την πανδημία COVID-19, δεν υπάρχει ούτε για μας ούτε για κανέναν πληθυσμό καμιάς ηπείρου το ψευτοπαρηγορητικό και εντέλει απάνθρωπο «κάπου αλλού ευτυχώς, κάπου μακριά».
Η τραγωδία είναι ολική, πλανητική. Οχι μερική, τοπική. Και αποτελεί ίσως την τελευταία «ευκαιρία» να κατανοήσουμε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά –δεν πρέπει να αφορά– αποκλειστικά τα προϊόντα, τις τεχνολογίες, το χρήμα. Αφορά πρωτίστως –θα έπρεπε να αφορά– τον φόβο και τον πόνο, τα ίδια αισθήματα που προκαλεί μια κοινή απειλή: ο ιός τώρα, οι πυρκαγιές της Αυστραλίας και του Αμαζονίου χθες, η τήξη των πάγων στην Αρκτική και την Ανταρκτική προχθές, η ξηρασία στην Αφρική αύριο, που, αναπόφευκτα, θα προσθέσει εκατομμύρια κλιματικούς πρόσφυγες στα εκατομμύρια των πολεμικών προσφύγων.
Οι μέχρι τώρα αντιδράσεις πάντως φανερώνουν ότι το ποθούμενο, το οικουμενικό πνεύμα, παραμένει φάντασμα, όπως και το ευρωπαϊκό πνεύμα άλλωστε. Δειγματοληπτικά: Οι εκκλήσεις της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα να υπάρξει εκεχειρία σε κάθε ανοιχτό μέτωπο και, για προφανείς ανθρωπιστικούς λόγους, να χαλαρώσουν ή να ανασταλούν οι κυρώσεις κατά του Ιράν, της Βενεζουέλας, της Βόρειας Κορέας, της Κούβας και άλλων χωρών (εδώ έπρεπε οπωσδήποτε να χωρέσει και η Λωρίδα της Γάζας), φαίνεται ότι πέφτουν στο κενό. Στο τεράστιο κενό που έχουν ανοίξει η κακοψυχία και τα συμφέροντα.
Η Κίνα, που άργησε να αντιληφθεί την επικινδυνότητα του νέου ιού, καθυστέρησε και να ενημερώσει τον υπόλοιπο πλανήτη, γεγονός που την οδήγησε κατόπιν, προς αντιρρόπηση των εντυπώσεων, στην προσφορά υγειονομικής βοήθειας σε διάφορες χώρες. Ο Αμερικανοί, που αρέσκονται να προσδιορίζουν τον νέο ιό με το περιφρονητικό λογοπαίγνιο «κουνγκ-φλου», προσπάθησαν να εξαγοράσουν μια γερμανική φαρμακευτική εταιρεία. Κυνικός ο λόγος: Το φάρμακο που φημολογήθηκε πως έχει ήδη στα σκαριά να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες – να ψηφίσει και αυτό στις ερχόμενες προεδρικές εκλογές, να περισώσει τον Ντόναλντ Τραμπ δηλαδή.
Η Γερμανία εξακολουθεί ακόμα και τώρα που όλα κλονίζονται να αντιμετωπίζει την Ευρωπαϊκή Ενωση σαν εθνική της προέκταση ή σαν ιδιωτική της επιχείρηση, και είτε παρεμποδίζει την ουσιαστική οικονομική ενίσχυση των ασθενεστέρων είτε ανταποκρίνεται μερικώς και με καταστροφική αργοπορία στις εκκλήσεις τής βαρύτατα τραυματισμένης Ιταλίας. Για να μην πληγεί το τουριστικό προϊόν, για να μην αμαυρωθεί δηλαδή η εικόνα του πανευρωπαϊκά δημοφιλούς χιονοδρομικού κέντρου Ισγκλ, επί των Αλπεων, και χαθούν κάποια εκατομμύρια ευρώ, οι αυστριακές αρχές ολιγώρησαν. Το αποτέλεσμα ήταν να κινδυνέψουν σοβαρότατα ή και να χαθούν ζωές στην Κεντρική και στη Βόρεια Ευρώπη, ακόμα και στη μακρινή Ισλανδία, όπου και πρωτοεντοπίστηκε η πηγή του κακού: Την 1η Μαρτίου οι Ισλανδοί γιατροί διέγνωσαν ότι 15 συμπατριώτες τους που είχαν επιστρέψει αεροπορικά την προηγουμένη ήταν θετικοί στον κορωνοϊό. Οι 14 είχαν επισκεφθεί το Ισγκλ.
«Η απληστία νίκησε την ευθύνη για την υγεία της τοπικής κοινότητας και των επισκεπτών» έγραψε η αυστριακή εφημερίδα Der Standard. Τη φράση «Η απληστία νίκησε την ευθύνη» θα μπορούσαμε να τη χαράξουμε σαν επιτύμβιο στο κενοτάφιο του πολιτισμού μας, όπου κι αν αποφασίζαμε να το τοποθετήσουμε. Υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι την απληστία θα την εννοούμε τόσο στην οικονομική της διάσταση όσο και στην πολιτική ή πολιτικάντικη. Σαν απληστία για ισχύ δηλαδή, έστω και θανάσιμη.
Δεν ηττήθηκε όμως μόνο η ευθύνη χωρών, ηγετών, πόλεων, εταιρειών. Ηττήθηκε και η ατομική ευθύνη όσων πολιτών είδαν ακόμα και την προέλαση του ιού σαν ευκαιρία διασκέδασης, συμμετοχής σε μακάβρια «λοκ-ντάουν πάρτι» για παράδειγμα. Ακόμα κι όταν το κέντρο της νόσου μετακινήθηκε από τη μακρινή Κίνα στην κοντινή Ιταλία, το «ζην επικινδύνως», «vivere pericolosamente» για την περίσταση, παρέμεινε έμβλημα της συμπεριφοράς όσων συνέχιζαν να απολαμβάνουν το μεθυστικό κοκτέιλ τους, φτιαγμένο από ξερολισμό («εμένα θα μου πεις ρε»), επιπόλαιο αντικρατισμό, συνωμοσιολογούσα ανοησία, μαγκιά και ηλικιακή αλαζονεία (καταστροφικές τελικά οι αρχικές εκτιμήσεις περί άτρωτης νεότητας).
Πρέπει πάντως να συνεκτιμηθεί ότι πολλοί από τους ανέμελους που ενστερνίστηκαν το «vivere pericolosamente», αλλά με τον κίνδυνο να αφορά τους άλλους και όχι τον εαυτό τους, αντέγραψαν μέχρις ενός σημείου την αρχικά χαλαρή στάση των ηγετών τους. Του Εμανουέλ Μακρόν λ.χ,. που δεν ανέβαλε τις δημοτικές εκλογές. Του Μπόρις Τζόνσον, που για ν’ αποφασίσει ν’ ακούσει προσεχτικά την ιατρική κοινότητα και να αποσύρει τη μέθοδο «ανοσία της αγέλης» έπρεπε να μετρηθούν με τις χιλιάδες τα κρούσματα στην πατρίδα του. Του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που επέμενε να διατείνεται πρώτον, ότι του ίδιου τού αρκεί σαν προληπτικό φάρμακο ο χυμός βατόμουρου στο πρωινό του, δεύτερον, ότι η Τουρκία είναι άτρωτη, και τρίτον, ότι όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο είναι αντεθνικά στοιχεία και πρέπει να κλειστούν στις φυλακές, αν βέβαια βρεθεί κενή θέση. Του Ντόναλντ Τραμπ, που επέμενε ότι ο ιός είναι απάτη των Δημοκρατικών και ψηφοθηρική κινδυνολογία, η δε νόσος μια απλή γρίπη. Τουλάχιστον ο πρόεδρος του δικού μας Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, ο κ. Παναγιώτης Αρκουμανέας, γνωμάτευε την τελευταία μέρα του Γενάρη ότι πρόκειται μεν για μια λοίμωξη σαν γρίπη αλλά βαριά γρίπη, με χαμηλή μεταδοτικότητα πάντως και μέτρια θνητότητα. Δίπλα του, ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας επέμενε πως η χώρα «είναι προετοιμασμένη και θωρακισμένη».
Δυστυχώς, δεν ήταν. Δεν θα μπορούσε να είναι, με το εθνικό σύστημα υγείας σοβαρότατα εξασθενημένο, λόγω και των απαγορευτικών μνημονίων. Τώρα, και αφού πρώτα σπαταλήθηκαν αρκετές μέρες ώσπου να γίνει αποδεκτό ότι το κλείσιμο των εκκλησιών δεν υπονομεύει την πίστη αλλά προστατεύει τους πιστούς, μοιραζόμαστε την καραντίνα που έχει επιβάλει σε δεκάδες χώρες η πανδημία, περίπου σαν μέτρο απελπισίας. Το ένα τρίτο του πληθυσμού της Γης διδάσκεται από την αρχή την καθημερινότητά του, τη ζωή του την ίδια. Προς το παρόν, άτομα και χώρες, ειδικοί και αδαείς, πάμε μπουσουλώντας. Στη νέα, ασφυκτική κατάσταση, ξαναμαθαίνουμε πώς να υπάρχουμε έξω, στον κόσμο, αλλά και μέσα μας, σαν εσώκλειστα πολυκατοικίδια όντα. Θα μας πάρει καιρό να συμφιλιωθούμε με τη συνθήκη του ημιελεύθερου εγκλωβισμένου. Τουλάχιστον να μπορέσουμε να ξεμπερδέψουμε με το μπουσούλημα. Να σταθούμε όρθιοι στα πόδια μας.
Υπάρχουμε απλώς για να ξενίζουμε ιούς.