Κάθε σοβαρός κίνδυνος γεννάει ένα είδωλο μέσου σωτηρίας: μάσκα, καθώς η σχεδόν καθολική παραβίαση του μέτρου της κοινωνικής απόστασης επιβεβαιώνεται καθημερινά με αμέτρητα παραδείγματα. Σχεδόν παντού –στο λεωφορείο ή στο μετρό μεταξύ των ορθίων– κανόνας είναι η εγγύτητα. Ομως η συνήθεια, αυτή η κοιμωμένη ύαινα, παραφυλάει και κατά της μάσκας, ιδίως τώρα, μέρες καλοκαιριού, με τον λίβα να ορμάει καταπάνω σε ανοιχτά πορτοπαράθυρα και τον ιδρώτα να τρέχει ποτάμι. Λίγοι είναι οι μασκοφόροι σε δημόσιους χώρους, μαγαζιά, σούπερ μάρκετ, ακόμη και οι υπάλληλοι κατεβάζουν απηυδισμένοι τη σωτήρια προσωπίδα.
Τι κι αν έχει αναχθεί σε σύμβολο της δημόσιας υγείας, τι κι αν έχει προαχθεί σε συνώνυμο της ασφάλειας· δεν αποτελεί, όπως στην Κίνα, ανελλιπές εξάρτημα της περιβολής μας. Το γνωρίζουμε, αυτή η μάσκα δεν μεταμορφώνει όπως σε μυστηριακές τελετές και θεατρικές παραστάσεις, δεν μεταμφιέζει όπως στις Αποκριές, δεν τρομάζει τους εχθρούς, δεν αποκρύπτει την ταυτότητα του δράστη, δεν υποδηλώνει πολιτική διαμαρτυρία – είναι απλά φράχτης. Και μολονότι ενοχλεί και δείχνει να απομονώνει, η μαζική χρήση της εντέλει καλλιεργεί τη σύμπνοια, την αλληλεγγύη, την αμοιβαία εμπιστοσύνη, τονώνει την αίσθηση της κοινής μοίρας και της κοινής δέσμευσης. Αλλωστε, σε κάθε κρίση επανεμφανίζεται αλώβητη πίσω από το παραπέτασμα των ενδοιασμών και αρνήσεων.
Την πρωτοφόρεσαν οι γιατροί της πανούκλας τον 17ο αιώνα. Την επιστράτευσαν σε μορφή βέλου οι γυναίκες τον 19ο αιώνα, για να προφυλαχτούν από τη σκόνη. Την ίδια εποχή τη συνέστησαν γιατροί κατά των επιδημιών. Το 1897 τη χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά σε χειρουργεία στην Πολωνία και στη Γαλλία. Το 1910 την επέβαλε νεαρός γιατρός κατά της πνευμονικής πανούκλας στη Μαντζουρία. Το 1918, στην ισπανική γρίπη, τη φόρεσαν όχι μόνο γιατροί και νοσοκόμοι, αλλά και αστυνομικοί, οδηγοί τραμ και λεωφορείων, πολίτες, κυρίως στις ΗΠΑ. Εγκαταλείφθηκε μετά την πανδημία, μόνο στην Κίνα παρέμεινε ως ιατρικός νεωτερισμός και σύμβολο δημόσιας φροντίδας. Μεταπολεμικά, προφύλαξε από την αιθαλομίχλη τους κατοίκους του Λονδίνου και, δεκαετίες αργότερα, από το πηχτό νέφος τους μετακινούμενους στο Πεκίνο και στη Σεούλ.
Είναι ένα πτυχωτό κομμάτι από χαρτί, πανί ή συνθετικές ίνες, που συνδέεται με ιδέες, αξίες, συναισθήματα. Μια αλληγορία των εύθραυστων καιρών μας. Ενα μέσο επικοινωνίας κι ένα όπλο, που ενώ δεσμεύει, συγχρόνως απελευθερώνει, καθησυχάζει.