Κρατάει ακόμη η συζήτηση, μετά την επιλογή της φιλαναγνωσίας ως θέματος της Εκθεσης στις Πανελλαδικές, γύρω από το αν οι νέοι διαβάζουν. Οχι ποσταρίσματα στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά ποίηση. Μολονότι η ισχυρή σχέση των εφήβων με την τεχνολογία μοιάζει να τους κρατά έξω από τον κόσμο των εξωσχολικών βιβλίων, η λογοτεχνία, όπως σε όλες τις εποχές, τρυπώνει από αλλού – μέσα από εξιστορήσεις, τη μουσική, γιορτές, διαμαρτυρίες… Οι φανταστικοί κόσμοι και οι απροσμέτρητες πραγματικότητες χυμούν καταπάνω στους νέους ακόμη και μέσα από οθόνες, podcast (φωνητικά άρθρα), γυαλιά εικονικής πραγματικότητας… Η ποίηση είναι μια μύηση στην ενήλικη ζωή.
Από την άλλη, πότε οι αναγνώστες ποιημάτων ήσαν πολλοί; Πάντα ήσαν μια αχόρταγη μειονότητα (τα «Ποιήματα» του Μαλαρμέ πρωτοτυπώθηκαν σε 40 αντίτυπα, η «Εποχή στην Κόλαση» του Ρεμπό σε 500, όπως και τα «Ερωτικά Ποιήματα» του Νερούντα, τα «Φύλλα Χλόης» του Ουίτμαν σε 795, τα «Ανθη του Κακού» του Μποντλέρ σε 1.100, η «Χαρά» του Ουνγκαρέτι σε 80) – μελέτη Πιέρ Γκιμφερέρ. Ωστόσο, δεν ενδιαφέρει τόσο, αν στην αρχή ένα έργο διαβάζεται από λίγους. Ως κτήμα μιας ομάδας, όσο μικρή κι αν είναι, γίνεται όχημα για όλη την κοινότητα. Πάνω του, εκείνο το τίποτα και το παν που εξισορροπεί τα βαριά φορτία της ζωής, επιβιώνει εντυπωσιακά στον χρόνο. «Η ποίηση ως θεμέλιος λόγος ενός λαού» (Οκτάβιο Πας).
Από την πρώτη αρχή οι άνθρωποι συνέθεταν ποιήματα, επινοούσαν ιστορίες με λέξεις, αναγνώριζαν τον εαυτό τους σε αυτές. Η γραφή είναι η έσχατη παρηγοριά για τη θνητότητα που μας πολιορκεί, έγραφε ο Κώστας Τσιρόπουλος. Ως λαός είμαστε πολυγραφότατοι – χιλιάδες οι ποιητικές συλλογές που εκδίδονται με οικογενειακή αρωγή.
Ομως πόσοι διαβάζουν; επιστρέφει το επίμονο ερώτημα. Η ανάγνωση είναι το αντίθετο της διάσπασης μέσα στην καθημερινή κινητικότητα. Στην εποχή της στιγμιαίας επικοινωνίας, κρίσιμο είναι να μη χαθεί. Ωστόσο, η μετάβαση από την αδιαφορία στην κατανόηση και την απόλαυση του κειμένου δεν υπήρξε ποτέ στιγμιαία, απαιτούσε πάντα χρόνο. Που σημαίνει παιδεία: αναγνώστης κάποιος γίνεται.
Δεν ξέρουμε πόσοι Ελληνες απήγγειλαν Αλκαίο ή Πίνδαρο, πόσοι Ρωμαίοι διάβαζαν Οβίδιο, πόσοι Ιταλοί Πετράρχη, πόσοι Γάλλοι Ρονσάρ, αλλά υποθέτουμε ποιοι τους διάβαζαν. Οι λίγοι ή πολλοί αναγνώστες τους ήταν η καρδιά της κοινωνίας, ο ενεργός πυρήνας της. Το ίδιο ισχύει για τους παλιούς και νέους, πολύτιμους, πολυπόθητους αναγνώστες του σήμερα.