Είναι το πιο ακλόνητο στοιχείο μέσα στο νέφος των διαδόσεων και των εικασιών. Οκτώ εκατομμύρια, τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων στον κόσμο κατέχουν οι ΗΠΑ. Ομως «κεφάλι παίρνει» τώρα η Ευρώπη στα ημερήσια δεδομένα: 100.000 κρούσματα την ημέρα στην Ε.Ε., 51.000 στις ΗΠΑ· 1.000 θάνατοι την ημέρα στην Ε.Ε., 700 στις ΗΠΑ. Κάθε επιπλέον αριθμός πολλαπλασιάζει τις επαληθεύσεις του κακού στη Γηραιά Ηπειρο. Κλιμακωτά τα αντίδοτα. Μίνι lockdown στη Βρετανία, νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας στη Γαλλία, κλειστά μπαρ και εστιατόρια σε Βόρεια Ιρλανδία, Καταλωνία, Ολλανδία, τηλεκπαίδευση στην Τσεχία, νοσοκομεία εκστρατείας σε Πολωνία και Βρετανία.
Δεν υπήρξε επιδημία στην Ευρώπη που να μην εξέτρεψε την πορεία κοινοτήτων και εθνών. Λοιμός των Αθηνών το 430 π.Χ., πιθανότατα τυφοειδής πυρετός, νεκρά τα δύο τρίτα των κατοίκων της, καθόρισε την έκβαση του Πελοποννησιακού Πολέμου. Λοιμός των Αντωνίνων, 165 μ.Χ., μάλλον ευλογιά, σκότωσε το ένα τρίτο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (5 εκατ.), τον Λούκιο Βέρο και τον Μάρκο Αυρήλιο, προκάλεσε στρατιωτικές ήττες, ηθική καταρράκωση και οικονομική κατάρρευση. Πανδημία του Κυπριανού, 249 μ.Χ., πιθανότατα ιλαρά, συνέβαλε στην περαιτέρω παρακμή και την τελική πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η τρίτη κατά σειράν επιδημία της εποχής, με ταχύτατη εξάπλωση λόγω των εκτεταμένων δικτύων εμπορίου και του μεγέθους και του αριθμού των ρωμαϊκών πόλεων, η πανώλη του Ιουστινιανού (541 μ.Χ.), ανέτρεψε τα σχέδια του αυτοκράτορα για επανάκτηση των δυτικών εδαφών της αυτοκρατορίας, σκότωσε 25 εκατ. προκαλώντας δημογραφική παρακμή και τεράστια οικονομικά προβλήματα, κατέστρεψε τη γεωργία, ευνόησε την εγκατάσταση στα εδάφη της νέων αποίκων.
Η δεύτερη μεγάλη επιδημία πανώλης στο Βυζάντιο, το 1076, διευκόλυνε, μαζί με τις εμφύλιες συρράξεις των Βυζαντινών, την είσοδο των Σελτζούκων Τούρκων στη Μικρά Ασία, ενώ το τρίτο κύμα το 1347, ο μαύρος θάνατος εξολόθρευσε έως και τα 4/5 του πληθυσμού της Βασιλεύουσας και το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Το βρετανικό φεουδαρχικό σύστημα κατέρρευσε, οι Βίκινγκς έχασαν τη στρατιωτική τους ισχύ. Η ατμόσφαιρα πανικού και παράνοιας υποδαύλισε φανατισμούς, μυστικισμούς και πλήθος αγριοτήτων, διώξεις μειονοτήτων, βασανισμούς, αρπαγές, εκτοπίσεις, εκτελέσεις. Χολέρα το 1854 στην Ελλάδα και τη λοιπή Ευρώπη, και πανικός, κυνήγι μαγισσών, φυγή. Ισπανική γρίπη το 1918, 50 εκατ. νεκροί και καμπή για τα δημόσια συστήματα υγείας.
Γνωστές οι απορρέουσες από την COVID-19 απειλές, που αντιπαλεύει η Ευρώπη: η χειρότερη μεταπολεμική οικονομική ύφεση, τάσεις περαιτέρω απομάκρυνσης του βόρειου από τον νότιο βραχίονα της Ενωσης, επιστροφή του εθνολαϊκισμού, του ευρωσκεπτικισμού, άνοδος του αυταρχισμού.
Ομως σήμερα η Ευρώπη διαθέτει ένα μεγαλειώδες όπλο, που διέρρηξε τη ροή του νεότερου χρόνου. Την ένωση διαφορετικών κοινωνιών και οικονομιών. Πίσω από τις γρίλιες, οι προσδοκίες για αρτιότερη νέα «συμφωνία». Οπως έδειξε έρευνα του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας, την οποία δημοσίευσε το ΕΛΙΑΜΕΠ, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, μολονότι εύθραυστη, διότι κοστίζει, παρουσιάζεται περισσότερο ισχυρή σε εξωγενείς κρίσεις. Οι φυσικές καταστροφές και οι επιδημίες εγείρουν κύματα συμπαράστασης που δεν προκαλούν καυτά ζητήματα όπως το δημόσιο χρέος, η υψηλή ανεργία, οι πρόσφυγες. Θα μπορούσε ο κορωνοϊός, πέρα από τη χρηματοδότηση της αντι-COVID-19 έρευνας και μια κοινή υγειονομική ατζέντα για ενισχυμένη ετοιμότητα, επιχειρησιακό συντονισμό, πανευρωπαϊκή παρακολούθηση του αποθέματος φαρμάκων και εξοπλισμού, να φέρει μια βαθύτερη και ευρύτερη σύγκλιση; Να ημερέψει το τέρας των διαχωρισμών, που ξεσκεπάζουν οι κρίσεις; Να ανασύρει τους στόχους για πιο λειτουργική Ευρωζώνη, για κοινή άμυνα, για αναπτυξιακή, κοινωνική, θεσμική, πολιτική ενοποίηση;
Το «συμβόλαιο» ίσως θα μπορούσε ριζικά να αναμορφωθεί μόνο στο πλαίσιο των ραγδαίων τεχνολογικών μεταβολών, που απαιτεί να ξεμάθουμε μηχανισμούς, να παραδοθούμε στο ξαναπλάσιμο που επιβάλλουν τα λάθη και οι νέοι όροι στο καταστάλαγμα γνώσεων και εμπειριών. Με διαφορετικούς συμψηφισμούς, μικρότερες ανισότητες, λιγότερους χαμένους. Ουτοπία; Ο κορωνοϊός δείχνει ότι μια ενωμένη ήπειρος θα καταφέρει όχι μόνο να διαχειριστεί καλύτερα τις διεθνείς κρίσεις, αλλά και να μετατρέψει τις δυστοπίες σε βιώσιμα σχέδια κόσμων.
Ομως η πίεση των καιρών γίνεται συνήθως αισθητή μόνο υπό την απειλή του ντόμινο στο χείλος της αβύσσου. Το τέλος δεν είναι πάντα ευτυχές.