«Ο Ντόναλντ (Τραμπ) είναι πολύ καλός στις μπίζνες και κυβερνάει τη χώρα όπως διοικεί τις επιχειρήσεις του. Νομίζω ότι οι χώρες αυτό ακριβώς χρειάζονται». Αυτά έλεγε προ διετίας, περίπου, η Ιβάνα Τραμπ, πρώην σύζυγος του απερχόμενου Αμερικανού προέδρου.
Η άποψη αυτή δεν είναι πρωτότυπη. Για την ακρίβεια, είναι κοινός τόπος, διεθνώς πλέον: οι χώρες είναι σαν τις επιχειρήσεις.
Αυτό ακούγαμε και στην Ελλάδα τον καιρό της οικονομικής κρίσης, ότι αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι «αποτελεσματικούς τεχνοκράτες».
Βεβαίως, τεχνοκράτες υπάρχουν στις επιχειρήσεις, είναι όμως τελείως διαφορετικό πράγμα ο τεχνοκράτης (αυτός που κρατάει την τέχνη του, ο σοβαρός, μεθοδικός επαγγελματίας) από τον άνθρωπο που υπακούει στα κελεύσματα της αγοράς.
Επίσης, εδώ δεν μιλάμε πια για το κατά πόσον μπορεί ένας πρωθυπουργός ή ο πρόεδρος μιας χώρας να αφομοιώσει χρήσιμα στοιχεία από τον τρόπο ενός τεχνοκράτη μα για την καθολική αντικατάσταση της πολιτικής από το τεχνοκρατικό πνεύμα ενός επιχειρηματία. Μιλάμε για τον παραμερισμό της πολιτικής από το επιχειρείν – και όχι το επιχειρείν με τη δημιουργική έννοια, αλλά με εκείνη του αδηφάγου αρπακτικού.
Αυτό απέχει έτη φωτός από το κλασικό μότο των αμερικανικών φίφτις, πως «ό,τι είναι καλό για τη χώρα είναι καλό και για την Τζένεραλ Μότορς και ό,τι είναι καλό για την Τζένεραλ Μότορς είναι καλό και για τη χώρα». Απέχει και από το περίφημο «Στρατιωτικο-Βιομηχανικό Σύνδρομο» του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ (προέδρου των ΗΠΑ από το 1953 έως το 1961), το οποίο υποτίθεται ότι διαφέντευε τις τύχες της μεγάλης αυτής χώρας.
Θέλω να πω, οικονομία και πολιτική πήγαιναν πάντοτε χέρι χέρι. Εδώ όμως μιλάμε για εξοβελισμό της πολιτικής: ο πολιτικός μοιάζει πλέον να υπακούει πειθήνια στις λεγόμενες «αγορές» ή, όπως ο Τραμπ, ο πολιτικός αντικαθίσταται από την ίδια την αγορά. Γιατί αυτό να είναι προβληματικό; Διότι, μεταξύ των άλλων, μαζί με την αγορά μπαίνει στο παιχνίδι και το αγοραίο. Ο Τραμπ είναι αγοραίος στο έπακρο – αλλά αυτό δεν είναι αμερικανική μοναδικότητα: ξεχάσαμε τον (μεγαλοεπιχειρηματία) Μπερλουσκόνι στην Ιταλία; Χώρια ότι μεγάλο μέρος της Ευρώπης κυβερνάται σήμερα από αγοραία πρόσωπα (λαϊκιστές κατά το συνηθισμένο).
Θα πει κάποιος, και σωστά, μήπως δεν υπάρχουν αγοραίοι πολιτικοί; Φυσικά και υπάρχουν. Αλλά ακόμα και μέσα στον δικό της αμοραλισμό, η πολιτική που γίνεται από πολιτικά όντα παραμένει πολιτική (πράξη για το σύνολο δηλαδή) και όχι business administration.
Αυτές τις ημέρες, κάποιοι θυμήθηκαν παλαιότερη ανάρτηση της σημαντικής ιστορικού Αν Απλμπαουμ στο Twitter, η οποία φαντάζει το ίδιο επίκαιρη και σήμερα: «Αφού όλο αυτό τελειώσει, δεν θέλω ποτέ να ξανακούσω πως οι επιχειρηματίες θα κυβερνούσαν καλύτερα από τους πολιτικούς»…