«Η Αριστερά, λοιπόν, όπως ακριβώς και η Δεξιά, είναι ποικιλόμορφη. Θέλω να πω, χωρίς παρακαλώ να παρεξηγηθώ, ότι τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η “17 Νοέμβρη” ή ο ΕΛΑ ανήκουν στην Αριστερά, έχουν βγει από την παράδοσή της. Μπορεί η Αριστερά να τις καταγγέλλει, αλλά βγαίνουν από τη δική της μεγάλη μήτρα. Οπως και οι ακροδεξιές οργανώσεις έχουν βγει από την παράδοση της Δεξιάς παίρνουν μια παράδοση της Δεξιάς υπαρκτή και την οδηγούν στα άκρα».
Ποιος μιλάει; Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης της Ελλάδος και του Δ.Σ. του Αρτου Ζωής, τακτικός αρθρογράφος στην «Κ», βραβευμένος συγγραφέας και δοκιμιογράφος (μολονότι ο ίδιος δεν αποδέχεται τον όρο του «λογοτέχνη» για τον εαυτό του). Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από ένα βιβλίο του Στ. Ζουμπουλάκη που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες με τίτλο «Εντεκα συναντήσεις. Συζητώντας με τον Στρατή Μπουρνάζο» (εκδ. Πόλις). Ο Στρ. Μπουρνάζος είναι ιστορικός, ενώ είχε επιμεληθεί με επιτυχία τα «Ενθέματα» της κυριακάτικης «Αυγής» (από το 2002 έως το 2016 – αποχώρησε πάνω στη στιγμή κατά την οποία η ιστορική εφημερίδα έπαψε να είναι αυτό που ήταν…).
Το βιβλίο προσφέρεται για πολλαπλές αναγνώσεις: από τα λογοτεχνικά πράγματα της χώρας, τον πολύ ανθρώπινο αυτοβιογραφικό λόγο έως την πίστη, τη θρησκεία, την έννοια και το βίωμα της ασθένειας, τον ζόφο αλλά και τη σαγήνη της Ιστορίας, την παιδεία και την Εθνική Βιβλιοθήκη, και, βέβαια, την πολιτική. Πάνω απ’ όλα, οι δύο συνομιλητές κουβεντιάζουν, νηφάλια μα και με ένα γόνιμο πάθος για όλα όσα τους –και μας– απασχολούν, με μια αφοπλιστική ευθύτητα και αμεσότητα. Οπως τονίζει κάπου ο Στ. Ζουμπουλάκης, «ποτέ δεν πίστεψα ότι δεν πρέπει να λέμε ονόματα. Τα ονόματα έχουν σημασία».
Περιορίζομαι στο πολιτικό κομμάτι, όσο και αν με ερεθίζουν περισσότερο τα περί λογοτεχνίας και «Νέας Εστίας». Λοιπόν, οι δύο συνομιλητές προέρχονται από τον αριστερό χώρο. Ο λόγος και το πνεύμα της συζήτησής τους θυμίζουν στον αναγνώστη κάτι πολύ σημαντικό, με έναν μάλιστα οδυνηρό τρόπο, ακόμα και για όσους δεν ανήκουν στην Αριστερά: πόσο πολύ έχει λείψει η Αριστερά που πρεσβεύουν ο λόγος και η σκέψη τους.
Το απόσπασμα που παραθέσαμε στην αρχή, δείχνει, ενδεχομένως, αυτή τη σημασία που δίδεται στις λεπτές αποχρώσεις των ιδεολογικών στάσεων, στην αναγνώριση του ακραίου, και του αντιδημοκρατικού στοιχείου, και στις δύο πλευρές.
Οχι, δεν είναι η περιλάλητη «θεωρία των δύο άκρων», αλλά μια αυτονόητη παραδοχή πως η μηδενιστική λατρεία της βίας και η άρνηση της δημοκρατίας έχουν «υπερκομματικό» χαρακτήρα. Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης μιλάει ευθέως για την πίστη του σε μια σοσιαλδημοκρατία που δεν ασπάζεται αβασάνιστα τον νεοφιλελευθερισμό, που δεν ξεχωρίζει την ελευθερία από τη δικαιοσύνη και υπερασπίζεται το κοινωνικό κράτος κατά συνέπεια, «βρίσκομαι μακριά από την κομμουνιστική Αριστερά».
Είναι μια ανάσα αυτές οι κουβέντες μέσα στην καραντίνα.