Επίκαιρες μνήμες
Oποιος θυμάται το εξώφυλλο του Βαρουφάκη στο Paris Match ενώ η χώρα ατένιζε με φρίκη τη θέα του οικονομικού γκρεμού ή τις αμέριμνες διακοπές του Αλέξη Τσίπρα στο κότερο του εφοπλιστή Παναγόπουλου λίγο καιρό μετά την τραγωδία στο Μάτι, μπορεί ασφαλώς να ανακαλέσει και την αυστηρή κριτική που είχαν δεχτεί. Το πρόβλημα σ’ εκείνες τις περιπτώσεις δεν ήταν τόσο η ιδεολογική ανακολουθία των πρωταγωνιστών. Το αν οι πολιτικοί που υποδύονται τους ακραιφνείς αριστερούς υποπίπτουν στα καπιταλιστικής υφής «αμαρτήματα» που τους αρέσει να ψέγουν στους άλλους είναι μια αυτοεξευτελιστική υποκρισία που αφορά τους ίδιους και τους ψηφοφόρους τους. Το πρόβλημα βρισκόταν και βρίσκεται στην ηθική διάσταση της ελαφρότητάς τους. Στην επιλογή τους να δείξουν μέσα από το παράδειγμά τους ως δημοσίων προσώπων και αιρετών αντιπροσώπων του λαού πόσο δεν τους ενδιαφέρουν τα τεράστια και επίκαιρα βάσανα του τελευταίου.
Υψόμετρο αναισθησίας
Οι φωτογραφίες του Κυριάκου Μητσοτάκη από την αλλόκοτη συνάντησή του στην Πάρνηθα με μια ομάδα μοτοσικλετιστών, εν μέσω του δεύτερου κύματος πανδημίας, προκαλούν παρόμοια αισθήματα οργής και απορίας. Ο πρωθυπουργός αγνοεί την καραντίνα ερμηνεύοντας με εξαιρετικά γενναιόδωρη διασταλτικότητα τη δυνατότητα σωματικής άσκησης, συναναστρέφεται κόσμο χωρίς να τηρεί τις υγειονομικές προφυλάξεις που επιβάλλουν τα δικά του μέτρα σε όλους τους άλλους και νιώθει τόσο καλά με την πράξη του που στέκεται και για αναμνηστικές φωτογραφίες. Το θέμα έχει, λοιπόν, δύο προβληματικές παραμέτρους. Αφενός, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δείχνει να πιστεύει ότι εξαιρείται από τον νόμο, συμπαρασύροντας σ’ αυτή την αχρείαστη εξαίρεση, που δεν φαίνεται να δικαιολογείται από κάποια σημαντική περίσταση, και την παρέα του στις φωτογραφίες. Αφετέρου, φαίνεται πως το προνόμιό του δεν του προκαλεί καν δεύτερες σκέψεις ως προς τις δημόσιες εμφανίσεις του. Ποζάρει ταυτόχρονα για να τον δουν όλοι αλλά και σαν να μην τον βλέπει κανείς. Δεν έχει επίγνωση του προφανούς λάθους του.
Μια εγγενής ανισότητα
Σε μια ιδιαιτέρως καταπιεστική συγκυρία που εγκυμονεί επικίνδυνα ενδεχόμενα κοινωνικής έντασης, τα πρόσωπα με εξουσία οφείλουν να είναι και να δείχνουν νομοταγή κι απολύτως τυπικά, όχι για συμβολικούς λόγους, αλλά για εντελώς πρακτικούς. Οσοι χάνουν δουλειές και εισοδήματα, όσοι αναγκάζονται να περιορίσουν τη ζωή τους σε ελάχιστα τετραγωνικά μέχρι η πανδημία να περάσει, πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν κουβαλάνε μόνοι τους το, έτσι κι αλλιώς άνισο, φορτίο της υπευθυνότητας. Πρέπει να είναι σίγουροι, όσο βάζουν τη ζωή τους σε αναμονή, με υλικό και ψυχολογικό κόστος πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που μπορεί να φανταστεί ο πρωθυπουργός, ότι εκεί έξω σημειώνεται κάποια ουσιώδης πρόοδος. Και είναι ανάγκη να γίνει σαφές προς όλους ότι κάθε επιπλέον λεπτό της καραντίνας στοιχίζει πολύ ακριβά στους ανθρώπους που έχουν να χάσουν κάτι πιο στοιχειώδες από τη φήμη και την πολιτική καριέρα τους.
Το νόημα του παραδείγματος
Οι απρόσεκτες βόλτες του πρωθυπουργού ενθαρρύνουν και νομιμοποιούν τις απρόσεκτες βόλτες των πολιτών. Κάθε φορά που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιδίδεται σε κοινωνικές επαφές που θα έπρεπε ή θα μπορούσε να αποφύγει, συναινεί σιωπηλά στο να κάνουν το ίδιο και οι πολύ πιο πιεσμένοι από αυτόν άνθρωποι που τον παρακολουθούν. Η αδυναμία του να αντιληφθεί τη θέση του στην αλυσίδα της άχαρης αλλά αναγκαίας συμμόρφωσης αναδεικνύει τη δυσκολία του να συνδεθεί με τον κόσμο σε ρεαλιστικό επίπεδο. Η κατανόηση του κοινού αισθήματος δεν κατακτάται με κοινές φωτογραφίες, αλλά με κοινή αντίληψη ως προς τα ζωτικά διακυβεύματα. Επειτα, προκύπτει κι ένα θέμα στρατηγικής αστοχίας. Τελικά, είναι ή δεν είναι απαραίτητη η καραντίνα; Είναι ή δεν είναι επικίνδυνος ο κορωνοϊός; Με προσωπικές επιλογές που προδίδουν μια ελαφρά τη καρδία αντιμετώπιση του θέματος, ο Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται σαν να μην είναι σίγουρος για όσα διακηρύσσει, ενισχύοντας έμπρακτα τη ρητορική συνωμοσιολόγων και αρνητών της πανδημίας. Για να πηγαίνει ο πρωθυπουργός εκδρομή στο βουνό και να φωτογραφίζεται με αγνώστους χωρίς μάσκα, ίσως ξέρει κάτι που δεν ξέρουμε.
Κοινωνικά αποστασιοποιημένοι
Δεν μπορεί κανείς να μην παραλληλίσει το ατυχές περιστατικό στην Πάρνηθα με την κωμική ανάρτηση του αντιδημάρχου Αθηναίων σχετικά με τη νοσταλγία του για το ωραίο σπίτι και το πολυτελές αυτοκίνητό του. Η ομοιότητα δεν έγκειται στην απουσία ενσυναίσθησης, όπως έσπευσαν να καταγγείλουν οι καθ’ έξιν υπότροποι λαϊκιστές που ηδονίζονται με τον διαχωρισμό των ανθρώπων σε αγγέλους και τέρατα. Εγκειται στην έλλειψη εξοικείωσης με το μη πολυτελές. Τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο αντιδήμαρχος βλέπουν τον κόσμο μέσα από την προστατευτική μεμβράνη της οικονομικής και θεσμικής θαλπωρής τους και, παρότι δεν έχουμε λόγο να πιστέψουμε ότι δεν συμπονούν τους κοινούς θνητούς, μπορούμε να υποθέσουμε με σχετική ασφάλεια ότι δεν ξέρουν πώς να συμπορευτούν μαζί τους. Αυτό φάνηκε κι από τον τρόπο που το κάθε ατόπημα απέτυχε να μαζευτεί εκ των υστέρων. Η υπεράσπιση του Κυριάκου Μητσοτάκη από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο βασίστηκε στο επιχείρημα πως ο πρωθυπουργός «είναι ανθρώπινος», ενώ ο αντιδήμαρχος δικαιολόγησε την απρέπειά του λέγοντας πως μπέρδεψε τον ιδιωτικό με τον δημόσιο λογαριασμό του στο Facebook. Η ουσία διέφυγε και από τους δύο εντελώς.
Κρίση κατόπιν κρίσης
Οπως συνέβη με μνημόνια και αντιμνημόνια, όταν περάσει και αυτή η κρίση, αυτό που θα μείνει πίσω δεν θα είναι μόνο το αντικείμενο της πολιτικής, αλλά και το πώς επέλεξε ο καθένας να πολιτευτεί. Και ίσως τότε, για ακόμη μια φορά, οι καλές προθέσεις να μην είναι αρκετές για να υπερκαλύψουν τις αδυναμίες χαρακτήρων.