Ο κοινός τόπος λέει ότι ένα από τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι η διασπορά της σε πολλές μικρές, οικογενειακές επιχειρήσεις. Η φαμίλια υφαίνει έναν ιστό αδιαφάνειας και χαμηλών προσδοκιών. Η επιχείρηση ζει λάθρα, μαύρα, χωρίς κανόνες μάνατζμεντ, χωρίς καν προσδοκία να μεγαλώσει και να υποστεί τη βάσανο της εποπτείας.
Η Folli Follie ήταν η μεγάλη πολυεθνική που μεγέθυνε τις ιδιότητες του στερεοτυπικού ελληνικού «μαγαζιού» σε δισ. Η διαφορά ήταν μόνο διαφορά κλίμακας. Η κουλτούρα του ημέτερου μη καπιταλισμού μπορούσε να επωαστεί και στο μεγάλο κέλυφος. Πιο ανθεκτικό από τα συστατικά του ήταν, βέβαια, το αίμα. Η οικογένεια.
Η περιγραφή προσκρούει στην αντικαπιταλιστική καχυποψία, που είναι πάντα έτοιμη να εκσφενδονίσει το κλισέ: δεν φταίει η κουλτούρα κανενός έθνους· φταίει η κουλτούρα του κέρδους – αυτού του διαφθορέα που καβαλάει τα λευκά κολάρα, ανεξαρτήτως φυλής ή θρησκείας, και τα εξωθεί σε εγκληματική βουλιμία.
Μήπως ήταν Ελληνες οι αεριτζήδες που προκάλεσαν τη φούσκα των sub-primes; Μήπως ήταν φίλοι κανενός Μπαλαούρα οι μάνατζερ των γερμανικών αυτοκινητοβιομηχανιών που είχαν στήσει την πλεκτάνη με τους κινητήρες;
Το ηθικόν δίδαγμα είναι ότι στη φύση του κεφαλαίου είναι να περνάει από τις ρωγμές των θεσμών και να τους διαβρώνει· να εκμεταλλεύεται κάθε εποπτική ολιγωρία και πολιτική προθυμία. Το θέμα όμως δεν είναι κάποια –διεθνής ή εθνική– προπατορική κλίση, όπως θα ήθελαν οι ηθικολογίες των δογμάτων. Το θέμα είναι ότι, μετά την ανακάλυψη του σκανδάλου, η πολιτεία έδειξε ότι δεν είχε τα αντανακλαστικά για να απαλλαγεί από το στίγμα των ιδιωτικών greek statistics. Ακόμη και η κοινωνία φάνηκε τόσο κουρασμένη από την παράδοση της απάτης, που αντιμετώπισε την κωλυσιεργία στη διαλεύκανσή της συγκαταβατικά, προτού την ξεχάσει ολότελα.
Αν υπάρχει ιδιαιτερότητα του «ελληνικού καπιταλισμού», είναι η εξάρτησή του όχι μόνον από τη συνένοχη αρωγή, αλλά κυρίως από τις παραλείψεις του κράτους· από την ενεργό απουσία εκείνων των εποπτικών υπηρεσιών που αλλού λειτουργούν με εγνωσμένη ανεξαρτησία και επιχειρησιακή επάρκεια.
Ολα τα υπόλοιπα –η επίχρυση βαλκανική δυναστεία· τα σπίτια, που έπρεπε πάση θυσία να διασωθούν· τα σκηνοθετημένα οικογενειακά μελοδράματα για την παροχέτευση της ενοχής· ακόμη και το εγγενές ψεύτισμα του ίδιου του προϊόντος, του κίβδηλου ποικίλματος του οποίου η αξία ήταν ότι υποσχόταν να κρύψει την τιμή του– είναι φολκλόρ. Φολκλόρ, όμως, που δεν είναι άμοιρο σημασίας.
Κάθε χώρα παράγει –και εξάγει– τα σκάνδαλα που της ταιριάζουν. Το δικό μας ήταν μιας πλαστογράφησης όχι επιδέξιας, αλλά τόσο δυσανάλογης προς την αλήθεια, ώστε να μην την υποψιάζεται κανείς. Και μιας πολυτέλειας τόσο φτηνής, ώστε να μην μπορείς να της αντισταθείς.
Τζώρτζης Κουτσολιούτσος: Οικογένειες
2' 0" χρόνος ανάγνωσης
