Είθισται, κάθε φορά που μια παραβατική συμπεριφορά προκαλεί την προσοχή της κοινής γνώμης, να σπεύδουμε να διερευνήσουμε τα βαθύτερα αίτιά της. Τι ώθησε τον δράστη ή τους δράστες ή το πλήθος να συμπεριφερθούν έτσι όπως συμπεριφέρθηκαν. Αυτή η απόπειρα έχει νόημα μόνον αν δεν αποβλέπει αποκλειστικά στην απόδοση ελαφρυντικών ή και στην απαλλαγή ακόμη των ηθικών και φυσικών αυτουργών. Γιατί αυτό ακριβώς δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει: προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τους λόγους μιας εγκληματικής συμπεριφοράς. Δηλαδή, το κυρίαρχο δεν είναι η ερμηνεία του γεγονότος, αλλά το ίδιο το απεχθές γεγονός.
Και αρχίζουμε μιαν ατελείωτη βυθοσκόπηση, που τις περισσότερες φορές συσκοτίζει, παρά διαφωτίζει. Ψάχνοντας για βαθύτερες αιτίες, τις περισσότερες φορές καταλήγουμε σε μια διασπορά ευθυνών ή στο λαϊκιστικό «όλοι φταίνε», που ισοδυναμεί με το «όλοι ίδιοι είναι».
Γιατί, τελικά, δεν φταίνε όλοι και ούτε όλοι είναι ίδιοι. Εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια πολίτες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση με τους δράστες παραμένουν εντός των ορίων της νομιμότητας.
Αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις μού έδωσε η προσπάθεια που γίνεται από συγκεκριμένο ιδεολογικό χώρο να «ξεπλυθεί» η προχθεσινή εισβολή στο Καπιτώλιο. Εγιναν κοινωνιολογικές αναλύσεις για τις ξεχασμένες πολιτείες της «βαθιάς Αμερικής», για τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στις τοπικές κοινωνίες των μεσοδυτικών πολιτειών, για τις κοινωνικές αδικίες που βιώνουν αυτές οι περιοχές και πολλές άλλες αιτιολογίες. Το ζητούμενο είναι ένα και μοναδικό. Εκατομμύρια Αμερικανοί πιθανόν να βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις και όμως δεν διανοήθηκαν να βεβηλώσουν το Καπιτώλιο. Εβδομήντα τέσσερα εκατομμύρια ψήφους έλαβε ο Τραμπ και μόλις πενήντα χιλιάδες πειθάρχησαν στο κάλεσμά του να διαδηλώσουν στην Ουάσιγκτον και ούτε πέντε χιλιάδες εισέβαλαν στο Καπιτώλιο. Συνεπώς, όταν συγχέουμε τους λόγους που εβδομήντα τέσσερα εκατομμύρια Αμερικανοί ψήφισαν Τραμπ με τους λόγους που πέντε χιλιάδες «μπούκαραν» στο Καπιτώλιο, τότε ουσιαστικά απαλλάσσουμε τους δεύτερους.
Συσκοτίζουμε το γεγονός πως οι πέντε χιλιάδες παρανόμησαν. Κάτι ανάλογο συνέβη και στην Ελλάδα των «Αγανακτισμένων». Εκατομμύρια Ελληνες είδαν το βιοτικό τους επίπεδο να υποβαθμίζεται δραματικά, ελάχιστοι όμως έστησαν κρεμάλες έξω από τη Βουλή ή αποπειράθηκαν να εισβάλουν σε αυτήν.
Στην ανάλυσή μας, κάθε φορά, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη πότε, από ποιους και γιατί παραβιάζονται τα ακρότατα όρια της νομιμότητας.