«Ο θύτης μπορεί να ζει όλη του τη ζωή με αξιοπρέπεια. Οταν όμως αρχίσει το θύμα να λέει την ιστορία, όλοι αναρωτιούνται γιατί μιλάει τώρα». Αυτό είναι το σχόλιο της κόρης του Ισραηλινού συγγραφέα Αμος Οζ στη «Χααρέτς», όταν ερωτάται «γιατί τώρα; Γιατί αφότου πέθανε;». Η Γκάλια Οζ κατηγορεί στο τελευταίο της βιβλίο τον –πεθαμένο πριν από δύο χρόνια– πατέρα της ότι την κακοποιούσε από την παιδική της ηλικία μέχρι σήμερα.
Είναι ενδιαφέρον πώς οι άνθρωποι βρίσκουν διαρκώς άλλοθι για θύτες που εκτιμούν και με πόση ευκολία αμφισβητούν τις μαρτυρίες των θυμάτων τους. Μου συνέβη κι εμένα, παρακολουθώντας το πρώτο επεισόδιο του ντοκιμαντέρ του ΗΒΟ «Allen v Farrow», που αφηγείται τη σχέση του Γούντι Αλεν με την κόρη του Ντίλαν και τις καταγγελίες της ότι την κακοποιούσε σεξουαλικά από πολύ μικρή ηλικία. Επειδή μου αρέσουν οι ταινίες του Αμερικανού σκηνοθέτη, άρχισα μέσα μου να εφευρίσκω διάφορες δικαιολογίες. Οτι, π.χ., ο Γούντι επειδή αρχικά δεν ήθελε να γίνει γονιός, είχε απλώς μια αδέξια τρυφερότητα για την κόρη του. Και ότι δεν καταλάβαινε τα όρια μεταξύ εμμονικής αγάπης και στρεβλού ερωτισμού. Οταν το ξανασκέφτηκα, συνειδητοποίησα πόσο ύπουλα λειτουργεί σε τέτοιες περιπτώσεις ο μηχανισμός του victim blaming, της επίρριψης ευθυνών στα θύματα. Επειδή αγαπώ τις ταινίες του Αλεν, άρχισα λοιπόν να βλέπω την κόρη του με στραβό μάτι. Σκεφτόμουν ότι υπερβάλλει, ότι η μητέρα της, Μία Φάροου, της έκανε πλύση εγκεφάλου και την επηρέασε στον τρόπο που κοιτά το παρελθόν. Ακόμη και το πρώτο επεισόδιο του ντοκιμαντέρ μού φάνηκε προκατειλημμένο: οι σκηνές ειδικά επιλεγμένες για να στοχοποιήσουν τον Γούντι, τα αποσπάσματα από τη βιογραφία του εσκεμμένα ενοχοποιητικά, μια τεράστια συνωμοσία εις βάρος του.
Εξηγώ εδώ ότι η δαιμονοποίηση των θυμάτων είναι η οικεία μέθοδος σκέψης, αυτό που έχουμε μάθει έως τώρα. Το #ΜeΤoo φέρνει μαζί του μια νέα κουλτούρα απέναντι στη βία και στα θύματα. Κατά τη γνώμη μου, η πρώτη και αυθόρμητη προσέγγιση πρέπει να είναι η εμπιστοσύνη στις μαρτυρίες. Πολύ δύσκολα ένα θύμα θα βγει να μιλήσει για κάτι που δεν συνέβη, για να εκδικηθεί, για να εξασφαλίσει δημοσιότητα ή για άλλο λόγο. Το τραύμα όσο δύσκολα περιγράφεται, άλλο τόσο δύσκολα σκηνοθετείται ή μοντάρεται. Σταδιακά η κοινή γνώμη στην Ελλάδα και αλλού θα το καταλάβει και θα σταματήσει να αναρωτιέται «γιατί τώρα;».
Διαβάστε επίσης:
• Σκοτεινά ένστικτα
• Συγχέοντας την αριστεία με την επιτυχία
• Τραβώντας τους ήρωες από τα μαλλιά