Μια μικρή αφήγηση, ένεκα των ημερών: στις 25 Μαρτίου του 1921, στα εκατό χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης, η ελληνική Στρατιά Μικράς Ασίας εξαπέλυε τη μεγάλη εαρινή επίθεση εναντίον του κεμαλικού στρατού. Στις 25 Μαρτίου του 1941, η Ιταλία εξαπέλυε τη δική της εαρινή επίθεση εναντίον του ελληνικού στρατού (9-25 Μαρτίου). Αμφότερες επιθετικές ενέργειες, και η ελληνική το 1921 και η ιταλική το 1941, απέτυχαν.
Η Μικρασιατική Εκστρατεία και ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος αντέχουν (κάπως…) στο συλλογικό φαντασιακό των Ελλήνων. Οχι όμως και η επόμενη πολεμική αφήγηση: υπάρχει μια φωτογραφία σε ένα βιβλίο του πολεμικού ανταποκριτή Κίμωνα Σκορδίλη, όπου Ελληνες στρατιώτες, φορώντας αμερικανικές στολές, στήνουν ένα υποτυπώδες μνημείο για την 25η Μαρτίου του 1821 κάπου στην εμπόλεμη Κορέα.
Το 1951, στην αρχική ακόμα, και πιο σκληρή, φάση του κορεατικού πολέμου, σε μια σύντομη ανάπαυλα των επιχειρήσεων, το ελληνικό τάγμα τίμησε την 25η Μαρτίου με ενός λεπτού σιγή για τους έως τότε πεσόντες του. Πιο πρόσφατοι, οι νεκροί της άγνωστης, ξεχασμένης μάχης του υψώματος 326: επιθετική επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 7ης προς 8ης Μαρτίου του 1951 με κατά μέτωπο επίθεση από τον 2ο και τον 3ο Λόχο.
Η αναφορά μάχης μάς λέει πως οι «υπηρέται τριών βαρέων όλμων λογχίζονται και αυτοί» μαζί με τον διοικητή του κινεζικού τάγματος. Συλλαμβάνονται περισσότεροι από είκοσι Κινέζοι και ο Αμερικανός ανώτατος αξιωματικός που επιβλέπει την όλη επιχείρηση, ζητάει από τον διοικητή του ελληνικού τάγματος «τα ονόματα όλων των Ελλήνων οπλιτών του Τμήματος Εφόδου του 2ου Λόχου, τους οποίους είδε να λογχίζουν τον εχθρό». Οι ελληνικές απώλειες: τρεις στρατιώτες νεκροί και άλλοι τρεις τραυματίες.
Ετυχε να συναντήσω δύο φορές έναν εκ των τριών αυτών τραυματιών, πριν από χρόνια σε εκδήλωση του συνδέσμου των βετεράνων. Ξεχώριζε: ήταν ο μόνος που φορούσε κάθε φορά το φθαρμένο χιτώνιο του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος.
Πιο πολύ και από την ένδυση, θυμάμαι το χαμένο βλέμμα του. Με το μουστάκι, τα αξύριστα μάγουλα και τα ασυνήθιστα μακριά μαλλιά, θύμιζε Αμερικανό βετεράνο του Βιετνάμ.
Και τις δύο φορές είχε μαζί του μια τσάντα μέσα στην οποία έφερε καδραρισμένο το πορτρέτο του έφεδρου ανθυπολοχαγού Σταθιά, ο οποίος είχε σκοτωθεί στην αμυντική μάχη του υψώματος 381 (29-30 Ιανουαρίου 1951). Προσπάθησα να κουβεντιάσω μαζί του μα μιλούσε ακατάληπτα. Είχε μια ταχυλαλία και όλα έδειχναν ότι τα νεύρα του ήταν κουρελιασμένα.
Οι υπόλοιποι βετεράνοι τον αντιμετώπιζαν με κατανόηση και αλληλεγγύη. «Ο καημένος», μου είπε ένας άλλος παλαίμαχος, «το μυαλό του δεν έφυγε ποτέ από την Κορέα. Λένε πως σε μια μάχη, άνοιξε η κοιλιά του, ενώ οι Κινέζοι έτρεχαν από πάνω του και τον ποδοπάτησαν». Δεν κατάφερα ποτέ να διασταυρώσω την ακρίβεια αυτής της μαρτυρίας.