Το «προνουντσιαμέντο» των εκατόν τεσσάρων απόστρατων ναυάρχων της Τουρκίας προς τον πρόεδρο της χώρας τους Ρετζέπ Ταγίπ Εντογάν, σχετικώς με το πρόγραμμα κατασκευής της «διώρυγας της Κωνσταντινουπόλεως» και το ενδεχόμενο αναθεωρήσεως της Συνθήκη του Μοντρέ, είχε ως προς τη σύλληψη και τη διατύπωση χαρακτήρα «οπερατικό». Το μόνον που επέτυχαν ήταν να αποκηρυχθούν και από τα κεμαλικά κόμματα που αντιπολιτεύονται τον κ. Ερντογάν.
Κατ’ αρχάς, η ιδέα κατασκευής της επίμαχης διώρυγας ήταν «κεμαλική» και όχι «ισλαμική», καθώς την πρότεινε πρώτη φορά, τον Ιανουάριο του 1994, η κ. Τανσού Τσιλέρ, τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας. Δεν ήταν καν πρωτογενούς τουρκικής εμπνεύσεως, αλλά αντίδραση σε επιχειρηματική πρόταση που είχε ανακοινώσει, το 1993, ο Νίκος Γρηγοριάδης.
Ο ιδιοφυής εκείνος περί τα πετρελαϊκά και στενότατος συνεργάτης του Γιάννη Λάτση, έχοντας ανιχνεύσει ζωηρότατο ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ από αμερικανικές εταιρείες, πρότεινε διαδρομή διακομίσεως του πετρελαίου και διά αγωγού μέσω Βουλγαρίας και Ελλάδος, πέραν των Στενών, με ανοικτό το ενδεχόμενο κατασκευής και τουρκικού αγωγού στην Ανατολική Θράκη.
Με λίγα λόγια, η ιδέα εκείνη της κ. Τσιλέρ είχε στόχο να αποκλείσει κάθε ελληνική συμμετοχή στο συγκεκριμένο επενδυτικό πρόγραμμα αποσυμφορήσεως των Στενών, που ούτως ή άλλως υπονομεύθηκε με κάθε τρόπο από τη διοίκηση του τότε Αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον.
Εχουν αλλάξει τα πράγματα από την εποχή εκείνη. Σήμερα ο κ. Ερντογάν είναι αποφασισμένος να αρχίσει εντός του θέρους έργα ύψους περίπου 9 δισ. δολαρίων για την κατασκευή διώρυγας που θα συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά και αναμένεται να προκηρύξει άμεσα τον σχετικό διαγωνισμό.
Η κατασκευή της διώρυγας δεν πρόκειται να επηρεάσει τη Συνθήκη του Μοντρέ, εάν τα εξυπηρετούμενα από αυτήν σκάφη είναι εμπορικά. Απλώς το κόστος διελεύσεώς τους θα είναι σημαντικότατο, αλλά οι επιχειρηματίες γνωρίζουν άριστα ότι αυτά συμβαίνουν στη ζωή και ούτως ή άλλως το κόστος πάντα μετακυλίεται στον καταναλωτή.
Η σύνδεση της διώρυγας με τη Συνθήκη του Μοντρέ προέκυψε από υποθετική ερώτηση δημοσιογράφου, εάν μπορεί ένας πρόεδρος να καταργήσει μια διεθνή συμφωνία, όπως αυτή του Μοντρέ, στην οποία ο πρόεδρος της τουρκικής Εθνοσυνελεύσεως Μουσταφά Σεντόπ απάντησε: «Μπορεί, αλλά υπάρχει διαφορά μεταξύ δυνατότητος και πιθανότητος».
Εκ των υστέρων ο κ. Ερντογάν διέψευσε κάθε διασύνδεση των δύο θεμάτων. Εάν όντως αυτό συμβαίνει, θα διαπιστωθεί εν καιρώ. Εχουν διαφορετικό ρυθμό αναπτύξεως στον χρόνο οι στόχοι και οι επιδιώξεις της Τουρκίας.
Εν κατακλείδι, κάποιοι Τούρκοι ναύαρχοι δεν αντελήφθησαν ότι έχουν αποστρατευθεί. Η τύχη τους δεν αφορά εμάς τους Ελληνες. Ιδίως όταν ηγετική μορφή της «κινήσεως» είναι ο εμπνευστής του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Οι αντίπαλοι του κ. Ερντογάν δεν είναι εξ ορισμού φίλοι μας. Αυτό έχει σημασία.