Και το φετινό το Πάσχα, εκ πρώτης όψεως, ελάχιστα διαφέρει από το περυσινό. Κλεισμένοι στο σπίτι, με ετεροχρονισμένη την Ανάσταση, χωρίς μετακινήσεις. Αν βέβαια δώσουμε σε αυτήν τη σύγκριση μεγαλύτερο βάθος θα διαπιστώσουμε πως οι διαφορές είναι σημαντικές. Ενα χρόνο πριν δεν γνωρίζαμε τον εχθρό. Αγνοούσαμε τόσο τα χαρακτηριστικά του σε όλη την ανάπτυξή τους όσο και τη δυναμική του. Ημασταν φοβισμένοι –τα φέρετρα του Μπέργκαμο ήταν ο εφιάλτης μας– αλλά ευρισκόμενοι σε πλάνη νομίζαμε πως η λήξη της άκρως επιτυχημένης καραντίνας θα σήμανε και την οριστική λήξη του συναγερμού. Είναι γνωστό πόσο τραγικά πέσαμε έξω.
Ενα χρόνο μετά είμαστε πιο κουρασμένοι, πιο εξασθενημένοι, με ελάχιστες αντοχές, όμως σήμερα ελπίζουμε, όχι με ελπίδες φρούδες, αλλά τεκμηριωμένες επιστημονικά. Μέσα σε ένα χρόνο η παγκόσμια κοινότητα κινητοποιήθηκε, δαπάνησε τεράστιους πόρους για να αντιμετωπίσει το θηρίο. Και τα καταφέραμε. Σήμερα είμαστε αισιόδοξοι γιατί εμβολιαζόμαστε, και το κυριότερο γιατί βλέπουμε σε κράτη που πέτυχαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, οι πολίτες τους να επανακατακτούν τη φυσιολογική ζωή τους. Είναι κοινότοπη η έκφραση πως οι δοκιμασίες μάς κάνουν σοφότερους και δυνατότερους. Προσωπικά είμαι επιφυλακτικός σε τέτοιους αφορισμούς. Συνήθως ο άνθρωπος πολύ γρήγορα λησμονεί τις δυσάρεστες καταστάσεις και με χαρακτηριστική ευκολία επανέρχεται στην πρότερη ζωή του. Πολύ δε περισσότερο, σήμερα καθώς επιθυμεί να κερδίσει τον χαμένο χρόνο της διασκέδασης, της δουλειάς, της κανονικότητας. Σήμερα οι πολίτες διψούν για να ζήσουν.
Μπορεί όμως η ζωή μας να αλλάξει με ρυθμούς αργούς και ανεπαίσθητους, σε βάθος χρόνου, αν η πανδημία αποτελέσει την ευκαιρία για έναν μετασχηματισμό της δομής της οικονομίας μας με όλες τις κοινωνικές συνέπειες. Ουσιαστικά η εθνική οικονομία ξεκινά από το σημείο μηδέν και θεωρητικά τουλάχιστον υπάρχει η ευκαιρία, λόγω και του πακτωλού κεφαλαίων που θα εισρεύσουν σε αυτήν, να ανασυγκροτηθεί πάνω σε φιλελεύθερες βάσεις, μακριά από τον ενδογενή κρατισμό. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει οι κυβερνώντες και να θέλουν και να μπορούν να κινηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Ενα χρόνο μετά, είμαστε πιο αισιόδοξοι.