Πάντα χωρίς μέτρο
Μετά την αυθόρμητη και συγκινητική δήλωση του αθλητή της άρσης βαρών και εκπροσώπου της χώρας στους φετινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, Θοδωρή Ιακωβίδη, πως είναι αναγκασμένος να εγκαταλείψει τον πρωταθλητισμό λόγω ανύπαρκτων οικονομικών πόρων, παρακολουθήσαμε μια εντυπωσιακή «επίθεση αγάπης» υπέρ του. Μέσα σε λίγες μέρες, από 3.000 οι ακόλουθοί του στο Instagram ξεπέρασαν τις 200.000 (αυτό είναι ένα αδιανόητο επίτευγμα στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων), με τον κόσμο να τάσσεται υπέρ του, συνεπαρμένος από το δίκιο και την πηγαία ειλικρίνειά του. Αυτό το περιστατικό είναι ενδεικτικό της ψυχολογικής μας στάσης απέναντι στους ανθρώπους που χρειάζονται την προσοχή μας: είμαστε ή του ύψους ή του βάθους. Αδυνατώντας να εντοπίσουμε το μέτρο και να το εφαρμόσουμε με συνέπεια, πέφτουμε συνέχεια έξω.
Ολοι βγαίνουν κερδισμένοι
Οι αθλητές ανήκουν σε μια κατηγορία ανθρώπων και επαγγελματιών με διπλή κοινωνική χρησιμότητα. Η πρώτη είναι η αυτονόητη: το ιδεώδες της υπέρβασης του εαυτού, η ευγενής άμιλλα, η στοχοπροσήλωση και η καλλιέργεια αγωνιστικού πνεύματος. Το πρότυπο του αθλητισμού ξεπερνάει τον αθλητισμό – είναι πρότυπο γενικότερης αριστείας και προόδου. Η δεύτερη χρησιμότητα είναι η λιγότερο ρομαντική αλλά η πιο στρατηγική σε επίπεδο οργανωμένου κράτους: οι κορυφαίοι αθλητές είναι πολύτιμα εξαγώγιμα προϊόντα. Η επιτυχία τους μας αφορά γιατί, πέρα από τον πολύ προσωπικό της χαρακτήρα, επιδρά στον τρόπο που προσλαμβάνεται η χώρα, ακόμη κι αν η τελευταία δεν συνέβαλε καθόλου στην επιτυχία αυτή. Η διεθνής ακτινοβολία Αντετοκούνμπο και Τσιτσιπά, για παράδειγμα, είτε το θέλουμε είτε όχι, στοχευμένα ή παρεμπιπτόντως, κολακεύει την Ελλάδα, τη μετατρέπει σε αντικείμενο συζήτησης, τη βάζει σε έναν σημαντικό χάρτη αναγνωρισιμότητας και επικαιρότητας (το λεγόμενο relevance). Οι επιτυχημένοι αθλητές μάς κάνουν καλό.
Επί της ουσίας
Το κράτος οφείλει να στέκεται δίπλα στον πρωταθλητισμό την ώρα και με τον τρόπο που πρέπει. Οι πρωτοβουλίες που πρέπει να ληφθούν αφορούν δύο πεδία: το αμιγώς αθλητικό και το βιοποριστικό. Οι κορυφαίοι αθλητές, στους οποίους, επαναλαμβάνω, η χώρα επενδύει όχι στο πλαίσιο χάρης αλλά για δικό της άμεσο ή μακροπρόθεσμο όφελος, χρειάζονται ένα πλάνο που θα εξυπηρετεί τις αθλητικές τους ανάγκες αλλά και την ανάγκη για επιβίωση. Ο πρωταθλητισμός είναι δουλειά πλήρους απασχόλησης, που όμως δεν πληρώνει ως τέτοια. Το κράτος, λοιπόν, μπορεί να μεριμνήσει προς αυτή την κατεύθυνση και όχι μόνο με δικά του, νεφελώδη κονδύλια που διασπαθίζονται στον δρόμο: η δημιουργία των κατάλληλων επαφών, η αναζήτηση χορηγών, το οικονομικό μάνατζμεντ των αθλητών υπό την αιγίδα του κράτους είναι μια δραστηριότητα που μπορεί να αποδώσει καρπούς, αρκεί να εκπονηθεί σοβαρά. Οι περισπούδαστες δηλώσεις και οι φωτογραφίες δίπλα στους πρωταθλητές, από την άλλη, μαζί με την όλη μπαρόκ φιλοσοφία που εμπεριέχει το όψιμο, επιδεικτικό καμάρι, είναι μια κακόγουστη αστειότητα που δεν εξυπηρετεί κανέναν ουσιαστικό στόχο.
Καθολικό πρόβλημα
Φυσικά, στην ίδια μοίρα με τους αθλητές βρίσκονται και άλλοι άνθρωποι, που επιθυμούν ή προσπαθούν να επιδοθούν σε πρωταθλητισμό διαφορετικού τύπου. Στο κλισέ ερώτημα «γιατί η χώρα δεν παράγει λογοτεχνία/μουσική/κινηματογράφο/καλλιτεχνική δημιουργία διεθνών αξιώσεων», η απάντηση είναι αποκαρδιωτικά απλή: επειδή ο κόπος που απαιτείται ώστε οι «αθλητές» αυτού του είδους να παραγάγουν έργο πρωταθλητή προϋποθέτει απόλυτη αφοσίωση και συνεχή εργασία. Δεν συνδυάζεται με δουλειά γραφείου. Την ίδια ώρα, οι άνθρωποι αυτοί πρέπει κάπως να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους, κι αυτό δεν είναι δυνατόν όσο είναι δοσμένοι στον δικό τους πρωταθλητισμό, ο οποίος είναι άδηλο αν, πότε και πόσο θα αποδώσει οικονομικά. Ετσι, αναγκάζονται να διαλέξουν. Και διαλέγουν την επιβίωση, όπως ακριβώς έκανε ο Θοδωρής Ιακωβίδης.
Λαϊκή εξουσία
Η ενίσχυση των παραγωγικών ταλέντων, όμως, δεν αφορά μόνο το κράτος. Αφορά και τις 200.000 (ο αριθμός αυξάνεται συνέχεια) νέους ακολούθους του Ιακωβίδη, που χρειάστηκε να τον δουν να κλαίει για να τον τιμήσουν με το βλέμμα και τη συμπάθειά τους. Αυτό δεν είναι όσο άκακο ακούγεται. Σε μια εποχή που η έννοια της χορηγίας ακολουθεί την «αμεσοδημοκρατική» οδό της δημοτικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η πίτα της αγοράς μοιράζεται με τις ευλογίες μας. Οι εταιρείες που θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν την πρόσβαση του Ιακωβίδη στον φυσιοθεραπευτή του –και κατ’ επέκταση σε μια καλύτερη επίδοση, σε ένα μετάλλιο, στη διεθνή καταξίωση– ξοδεύουν ιλιγγιώδη ποσά σε άτομα που εμείς υποδεικνύουμε ως εμπορικότερα. Η πραγματικότητα που τάχα μας δυσαρεστεί είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα δικών μας πράξεων και παραλείψεων. Οι δεκάδες τηλεμαϊντανοί και «απόφοιτοι» ριάλιτι σόου, μαζί με τις χορηγούμενες αναρτήσεις και τα αμέτρητα like τους, λειτουργούν ως υπενθύμιση των εσφαλμένων προτεραιοτήτων μας.
Χωρίς υπερβολές
Η πλήρωση του κενού μεταξύ πρωταθλητισμού και βιοπορισμού δεν βασίζεται, προφανώς, στη θεοποίηση και στη δραματοποίηση. Αθλητές όπως ο Θοδωρής Ιακωβίδης, ο Μίλτος Τεντόγλου και ο Στέφανος Ντούσκος χρειάζονται στήριξη και αναγνώριση, όχι πωρωμένους οπαδούς, οίκτο, υπερπροβολή και μεγάλα λόγια. Ολα αυτά, ούτως ή άλλως, αποτελούν το πρόκριμα της απομυθοποίησης και ξεθυμαίνουν λίγο αφότου φουσκώσουν. Με λιγότερες φωνές και περισσότερο ενδιαφέρον μπορούμε να τα πάμε καλύτερα.