Eνα σουρεαλιστικό πείραμα
Θα είχε πολύ ενδιαφέρον αν οι μαθητές των εκπαιδευτικών που διαδηλώνουν κατά της αξιολόγησης αποφάσιζαν να οργανωθούν και να απόσχουν μαζικά από τις εξετάσεις. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να το κάνουν: προβλήματα στην κοινωνία, στο σπίτι, στο σχολείο. Πώς να δώσεις εξετάσεις υπό δίκαιους όρους όταν ο πλανήτης υπερθερμαίνεται, όταν προέρχεσαι από μια διαλυμένη οικογένεια ή όταν το μάθημα στο σχολείο δεν σε προετοιμάζει επαρκώς; Οι μαθητές θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι δεν έχουν κάτι εναντίον των διαγωνισμάτων γενικώς, αλλά διαφωνούν με τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτά διεξάγονται, που είναι κατά κύριο λόγο δυσλειτουργικές κι ευτελίζουν τη διαδικασία της μάθησης. Επομένως, ναι στις εξετάσεις, αλλά μόνο όταν οι καταστάσεις επιτρέψουν να γίνουν σωστά. Με λίγα λόγια, όποτε το κρίνουν σκόπιμο οι ίδιοι οι μαθητές, δηλαδή μπορεί και ποτέ. Μέχρι τότε, θα μπορούσαν όλοι να πηγαίνουν στην ίδια τάξη ή σε όποια τάξη επιθυμούν. Πώς θα φαινόταν αυτό στους εκπαιδευτικούς;
Σύγχυση και υστερία
Οι προσπάθειες των διαμαρτυρόμενων εκπαιδευτικών να δικαιολογήσουν την αντίθεσή τους προς την αξιολόγησή τους απηχούν αλλοφροσύνη ανάμεικτη με ξύλινη συνδικαλιστική ψευδολογία: «τα σχολεία μετατρέπονται σε μπίζνες!» «οι εκπαιδευτικοί θα κρίνονται με πολιτικά κριτήρια!» «η παιδεία θα γίνει ακραία ταξική!» «θα γίνει πάρτι διαπλοκής και μίζας!» Σαν προφήτες της καταστροφής, έχουν προαποφασίσει ότι η αξιολόγηση, που ακόμη δεν έχουν δει, εγκυμονεί ένα σωρό κινδύνους και μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου από έγνοια για το καλό μας. Τα ευφάνταστα προβλήματα που ξεπηδούν σαν μανιταράκια, όμως, δεν απαντούν στη βασική ερώτηση: Πώς ακριβώς θα αξιολογηθεί η ποιότητα των υπηρεσιών για τις οποίες οι εκπαιδευτικοί πληρώνονται; Πώς φαντάζονται ότι θα μεταρρυθμιστεί το προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα αν δεν αποτιμηθεί διεξοδικά; Με τυχαίες παρεμβάσεις; Με μαγικά χρήματα προς πάσα κατεύθυνση, χωρίς πολλές πολλές ερωτήσεις;
Eμφυτη αντιδραστικότητα
Η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι οι απεργίες και οι διαδηλώσεις κατά της αξιολόγησης δεν αφορούν το διαδικαστικό της κομμάτι, αλλά την ίδια την αξιολόγηση. Οι εκπαιδευτικοί επιδεικνύουν στερεοτυπική συμπεριφορά και νοοτροπία βαθέος Δημοσίου: αντιστέκονται αυτοματικά σε κάτι που ενδέχεται να τους ξεβολέψει, χωρίς καν να είναι σε θέση να γνωρίζουν αν όντως θα τους ξεβολέψει. Oχι βέβαια ότι το ξεβόλεμα εμπεριέχει κάτι εγγενώς κακό, αντιθέτως, όλες οι δουλειές του κόσμου υπόκεινται σ’ αυτή την πρωτεϊκότητα –δεν γίνεται διαφορετικά. Η στάση αντιδραστικότητας υιοθετείται σε μεγάλο βαθμό για λόγους αρχής. Το Δημόσιο, είτε πρόκειται για μια υπηρεσία της εφορίας είτε για το σχολείο της γειτονιάς, εκπαιδεύεται παραδοσιακά στο «όχι» Συντηρητικά και αδικαιολόγητα, το «όχι»είναι η απάντηση που οι περισσότεροι λειτουργοί του έχουν έτοιμη στα χείλη όταν βρεθούν με ευθύνη κι εξουσία στα χέρια. Oχι, το έγγραφο που θέλουμε δεν μπορεί να εκδοθεί τόσο απλά, όχι, το μάθημα δεν μπορεί να γίνει λιγάκι πιο πρωτότυπο και ενδιαφέρον. Το πρόβλημα είναι ότι το «ναι»απαιτεί ελάχιστη προσπάθεια παραπάνω. Και όταν μια θέση εργασίας παρέχεται χωρίς όρους, το κίνητρο της προσπάθειας εκλείπει.
Κτητική νοοτροπία
Στην Ελλάδα, ανησυχητικά πολλοί εκπαιδευτικοί βλέπουν τα σχολεία με έναν στυγνά ιδιοκτησιακό τρόπο, και την απασχόλησή τους σε αυτά λες και τους την οφείλουμε υποχρεωτικά και εν λευκώ όλοι οι υπόλοιποι. Oμως οι εκπαιδευτικοί δεν είναι κύριοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά μέρη της, όπως ακριβώς και οι μαθητές. Επιπλέον, τέσσερα χρόνια σε ένα πανεπιστήμιο δεν εγγυώνται ούτε κάποιο ταλέντο στη διδασκαλία ούτε αιώνια καταλληλότητα: οι παιδαγωγικές μέθοδοι, οι επιστήμες και η κοινωνία εξελίσσονται διαρκώς, και σ’ αυτή τη μεταβολή οφείλουν να προσαρμόζονται οι διδάσκοντες και τα σχολεία προκειμένου η εκπαίδευση να είναι ουσιαστική, ποιοτική και εναρμονισμένη με την επικαιρότητα. Η αξιολόγηση των εργαζομένων και των σχολικών μονάδων δεν είναι τιμωρία, εκτός αν οι εκπαιδευτικοί εκλαμβάνουν ως τέτοια την απαίτησή μας να πληρούν υψηλές προδιαγραφές. Είναι στοιχειώδης τρόπος ελέγχου ενός συστήματος που επιβιώνει μόνο όσο βελτιώνεται. Πίσω από το δικαίωμα των εκπαιδευτικών στον συνδικαλισμό της στατικότητας υπάρχει μια μεγαλύτερη εικόνα που αν δεν τη βλέπουν, μάλλον δεν κάνουν για τη δουλειά.
Διαχρονική παρανόηση
Η αδυναμία ορισμένων να δουν την εκπαίδευση ως πολυπαραγοντικό μηχανισμό υψηλών απαιτήσεων, διαρκούς κίνησης και ζωτικών διακυβευμάτων έχει ασφαλώς σχέση με τη φετιχοποίηση του Δημοσίου. Η ανατροφή των Ελλήνων περιλαμβάνει διαχρονικά και σε μεγάλο βαθμό το όνειρο του δημοσιοϋπαλληλισμού ως αυτοσκοπό και ιδανική εκδοχή επαγγελματικής αποκατάστασης· η εργασία στο Δημόσιο αναλύεται ως επένδυση στην ακινησία. Πρόκειται περί παρεξήγησης: πολλοί εκπαιδευτικοί γίνονται εκπαιδευτικοί για τους λάθος λόγους· όχι για να διδάξουν υπερβαίνοντας τον εαυτό τους, αλλά για να απορροφηθούν από ένα ασφαλές περιβάλλον με συγκεκριμένα καθήκοντα και σταθερές απολαβές, από το οποίο δεν θα μπορέσει κανείς να τους κουνήσει. Hρθε η ώρα όμως να συναντηθούν με την πραγματικότητα και να αποδεχθούν ότι, όπως συμβαίνει με όλους τους ρόλους, έτσι και ο δικός τους θα αξιολογηθεί. Και εννοείται πως τους όρους της αξιολόγησης δεν τους επιλέγει ο αξιολογούμενος.