Δεν οδηγηθήκαμε εδώ που βρισκόμαστε, στον κλιματικό γόρδιο δεσμό, από ένα παιχνίδι συμπτώσεων και ανεξέλεγκτων παραμέτρων: η ανθρωπότητα είχε επιλογές και τις έκανε. Καμία ανώτερη δύναμη δεν μας πέταξε στην Ιστορία: εμείς επιδιώξαμε τους ανταγωνισμούς, τους πολέμους, τις υποδουλώσεις για κλοπή πόρων, τη βία, τους αυτοκτονικούς τρόπους ανάπτυξης, τη διαχείριση του πλανήτη ως ανταλλάξιμου και εκμεταλλεύσιμου πόρου.
Καμία ανώτερη δύναμη δεν μας πέταξε στην Ιστορία: εμείς επιδιώξαμε τη διαχείριση του πλανήτη ως χωματερής και υπερεκμεταλλεύσιμου πόρου.
Και τώρα η ανθρωπότητα ή, μάλλον, εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή της παγκόσμιας ιεραρχίας έχουν επιλογές και τις κάνουν: δεν επενδύουν στην καθαρή ενέργεια με τον ρυθμό που απαιτείται (τριπλάσιο) για τον μηδενισμό των εκπομπών αέριων ρύπων έως το 2050. Τα θεωρητικώς περιοριζόμενα μέχρι οριστικής εγκατάλειψης ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να καλύπτουν το 83% της πρωτογενούς ενεργειακής ζήτησης. Δεν εκπληρώνουν, αλλά κι αν εκπλήρωναν τις σημερινές δεσμεύσεις τους, θα είχαμε όχι μείωση (κατά 45%) αλλά αύξηση (κατά 16,3%) των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου έως το 2030. Δεν επιλέγουν τις γρήγορες μεταρρυθμίσεις, που θα απέτρεπαν νέες ενεργειακές κρίσεις και ενδεχόμενες λαϊκές εξεγέρσεις κατά των πολιτικών για το κλίμα. Στρέφουν τα νώτα στον χρόνο. Δεν διέθεσαν στις αναπτυσσόμενες χώρες τα υποσχεθέντα 100 δισ. δολάρια ετησίως για την προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή. Μετατρέπουν σε αρχές τα μεγάλα λάθη.
Αιώνες αφότου οι αποικιακές δυνάμεις έστησαν ένα μέρος του σκηνικού για την περιβαλλοντική κρίση, αρκετές κυβερνήσεις εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το πρόβλημα θα το λύσει η αγορά. Δεν το λύνει. Η εμπορία εκπομπών και οι φόροι άνθρακα δεν αναχαίτισαν τη γεωμετρική αύξηση των ρύπων. Ενώ τα παίγνια, η παραπληροφόρηση από τους μετέχοντες στην παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα, τα προσκόμματα στη μετάβαση σε ουδέτερο αποτύπωμα πολλαπλασίασαν τις επαληθεύσεις του κακού, επιτάχυναν την έλευση του κλιματικού καταπέλτη. Μυωπικές και παράλογες, άνευ ανθεκτικού νοήματος η υπερεξάντληση των πόρων και η άρνηση για μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Οι ασθένειες, οι λιμοί, οι πολύνεκρες καταστροφές πλήττουν έμμεσα και τους ίδιους. Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι εκτιμάται ότι θα εκτοπίζονται κάθε που η θερμοκρασία θα αυξάνεται κατά ένα βαθμό, ταράζοντας τα σχέδια και των «θωρακισμένων» εχόντων. Τα 5,2 τρισ. δολάρια ετησίως άγγιξε το κόστος των επιπτώσεων της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες δέχονται πύρινα βέλη για την αδράνειά τους από τους μετόχους τους, που βλέπουν τις εκπομπές να καθιστούν τις επενδύσεις τους επισφαλείς. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ζήτησε τη διακοπή της αναζήτησης νέων κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων, όμως την έρευνα και εξόρυξή τους απαγόρευσαν ελάχιστες χώρες, με αμελητέα παρουσία (Ιρλανδία, Ισπανία, Μπελίζ, Δανία, Γροιλανδία, Γαλλία) σε σύγκριση με τους κολοσσούς της παραγωγής πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα – ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία, Ρωσία, Κίνα, Καναδάς, Ιράκ, Ιράν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Ινδία… Τα έργα για την άντληση ορυκτών καυσίμων εξακολουθούν να χρηματοδοτούνται (με 2,7 τρισ. δολάρια την τελευταία τριετία) και οι αγορές ενέργειας να απορρυθμίζονται περαιτέρω, με την αποδιοργάνωση να μετατοπίζεται από τις χρεοκοπημένες κρατικές ενεργειακές βιομηχανίες σε ανοιχτά συστήματα όπου οι τιμές καθορίζονται από τις ευμετάβλητες αγορές. Ενα καυτό κουβάρι αντικρουόμενων δυνάμεων γιγαντώνεται και στο πηλίκον μείον, ενώ ένα τεράστιο νέφος σύγχυσης εξαπλώνεται για το ποια καθαρή τεχνολογία είναι λιγότερο επιβλαβής. Τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν τις εχθρεύονται μόνον οι ακροδεξιοί της Ευρώπης («οι ανεμογεννήτριες είναι σαν τους μετανάστες» είχε πει η Λεπέν, «όλοι συμφωνούν ότι τις χρειαζόμαστε, όμως κανείς δεν τις θέλει στην πίσω αυλή του», ενώ και το ακροδεξιό Κόμμα των Φινλανδών είχε εξαπολύσει μεγάλη εκστρατεία εναντίον τους) αλλά και μερίδες της άλλης πλευράς του πολιτικο-ιδεολογικού τόξου.
Στην επικείμενη COP26, την κρίσιμη διάσκεψη για το κλίμα στη Γλασκώβη, θα μιλήσουν πολλοί, θα δεσμευθούν λίγοι και ακόμη λιγότεροι θα πράξουν. Οι πολίτες του κόσμου ανησυχούν, δεν είναι όλοι ηττοπαθείς «ρεαλιστές», υπάκουοι στην κατάρα, ή ανήξεροι που ζουν σε ένα αιώνιο παρόν, σε έναν εξωπραγματικό κυκλικό χρόνο, όμως αδυνατούν να επαναπροσδιορίσουν έναν νέο τρόπο ζωής, παγιδευμένοι στη βολική συνήθεια. Εως ότου ξεβολευτούν από το ήδη ορατό τσουνάμι αλληλοδιάδοχων ολέθρων. Το σοκ της καταστροφής, όχι η μαλλιασμένη γλώσσα των επιστημόνων, θα ωθήσει σε γιγαντιαίες αλλαγές. Πολύ αργά.