Οι λέξεις τρελάθηκαν
Στην Ελλάδα, πάσχουμε έντονα στους τομείς της κατανόησης των εννοιών και της ορθής χρήσης των λέξεων. Ενδεχομένως να φταίει και η ίδια η γλώσσα μας γι’ αυτό· ό,τι είναι εύπλαστο και πληθωρικό, εύκολα δημιουργεί παρεξηγήσεις και αμφισημίες. Ισως πάλι φταίει η αντίληψή μας περί έκφρασης: μας αρέσει να μιλάμε θεωρητικά και καταχρηστικά, να τραβάμε λέξεις και σημασίες από τα μαλλιά. Είναι αμφίβολο, πάντως, αν βγαίνει κανείς πραγματικά κερδισμένος όταν οι λέξεις χάνουν το νόημά τους, ακόμη κι αν έχει επιδιώξει την απώλεια του νοήματος. Για παράδειγμα, τι σημαίνει τελικά ο όρος «παλαιοκομματικός»; Συνήθως τον χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε άτομα με δράση και ρητορική που παραπέμπουν στις κακές κομματικές πρακτικές του παρελθόντος. Αυτή την εβδομάδα, ο όρος χρησιμοποιήθηκε από έναν μπαρουτοκαπνισμένο εβδομηντάχρονο πολιτικό για να χαρακτηρίσει έναν σαρανταδυάχρονο με λευκό μητρώο.
Υποκρισία και αντίφαση
Ασφαλώς, ο παλαιοκομματισμός αναφέρεται σε μια πολιτική ηθική, σε συμπεριφορικά γνωρίσματα, και όχι σε ηλικίες. Είναι να απορεί κανείς, όμως, πού βασίζεται η πεποίθηση του Γιώργου Παπανδρέου πως στην κατηγορία του παλαιοκομματικού εμπίπτει ένας πολιτικός σαν τον Ανδρουλάκη, με μηδαμινό, μέχρι στιγμής, αποτύπωμα στα πολιτικά πράγματα της χώρας και όχι τόσοι και τόσοι άλλοι τους οποίους έχει συναναστραφεί επί δεκαετίες χωρίς να του εμπνεύσουν την ίδια κριτική. Οταν κλήθηκε να αιτιολογήσει, ο πρώην πρωθυπουργός αναφέρθηκε σε μια ιστορία από το παρελθόν, που σύντομα αποδείχθηκε μείξη μέτριου κουτσομπολιού με fake news. Είναι και κάτι άλλο, όμως: τι είδος παλαιοκομματισμού είναι εκείνο για το οποίο είναι υπόλογος ένας κοινοβουλευτικά άκαπνος και όχι ένας πρώην πρωθυπουργός με το πλούσιο και αμφιλεγόμενο παρελθόν του Παπανδρέου; Πρέπει να είναι εξαιρετικά σπάνια ασθένεια εκείνη που προσβάλλει άτομα μακριά από την εστία μετάδοσης και αφήνει αλώβητους όσους για δεκαετίες βρίσκονται στον πυρήνα της παθογόνου κομματικής εξουσίας.
Το παρελθόν γελάει
Η σοβαρότητα μιας κατηγορίας εξαρτάται εν μέρει και από το ποιος την εκτοξεύει. Ο Νίκος Ανδρουλάκης ενδέχεται να αποδειχθεί πράγματι παλαιοκομματικός, αλλά το αν είναι ή όχι δεν μπορεί να το κρίνει ένας πολιτικός τον οποίο βαραίνουν τόσο σημαντικά και, κυρίως, ανεπούλωτα τραύματα κακοδιαχείρισης κρίσεων, μνημονίων, αποστασιών και διασπάσεων. Γιατί ο Γιώργος Παπανδρέου είναι η επιτομή του παλαιοκομματισμού, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μεταπολιτευτικά του μοντέλα, όσο κι αν αυτός πιστεύει ότι η ξενική του αύρα θεραπεύει τον στενό του δεσμό με τη ζοφερή παρακαταθήκη της οικογενειοκρατίας, των κομματικών μηχανισμών και της άμετρης προσωπικής φιλοδοξίας. Η αντίστιξη του μεγάλου ονόματος και της μικρότητας των ικανοτήτων του δεν συγκαλύπτει, αλλά υπερτονίζει τη δυσχερή θέση του στην Ιστορία. Είναι, δε, διπλή η ειρωνεία της επιλογής του να επιτεθεί στον συνυποψήφιό του για την προεδρία του ΚΙΝΑΛ: σημασία δεν έχει μόνο το περιεχόμενο της επίθεσης αυτό καθαυτό, αλλά και η ίδια η επιλογή Παπανδρέου να κάνει πολιτική διά της επίθεσης· δεν υπάρχει κάτι πιο παλαιοκομματικό από αυτό.
Echo chamber
Η τρομακτικά ελλιπής επαφή του Γιώργου Παπανδρέου με την πραγματικότητα φάνηκε από την αρχή της εκστρατείας του. Λίγο η προσπάθειά του να εξοβελίσει τους συνυποψηφίους του, λίγο το αλαζονικό σνομπάρισμα του ντιμπέιτ, ο πρώην πρωθυπουργός κατέβηκε στις εκλογές με τον αέρα κορυφαίου ποπ σταρ που δέχεται να κάνει εμφάνιση σε τελετή βραβείων υπό τον όρο να είναι το βασικό τιμώμενο πρόσωπο και να τραγουδήσουν όλοι οι υπόλοιποι λιγότερο. Το κίνητρό του δεν ήταν η πολιτική φιλοδοξία, αλλά ένα είδος άπληστης σελέμπριτι ματαιοδοξίας. Ομως η δημοφιλία είναι παροδικός φίλος, ειδικά όταν δεν είναι γνήσια, αλλά κράμα κληρονομιάς και αναίτια υψηλής αυτοπεποίθησης. Η αξίωση ενός πολιτικού να καταλάβει την υψηλότερη θέση σε ένα κόμμα εξουσίας δεν συνάδει με την αδυναμία του να «διαβάσει το δωμάτιο», είτε πρόκειται για το κομματικό δωμάτιο είτε για το εκλογικό. Αντιθέτως, απαιτεί διαύγεια και οξυμένη αντίληψη του εαυτού σε σχέση με το όλον, η οποία εν προκειμένω απουσιάζει. Ο Γιώργος Παπανδρέου έπεσε θύμα της πλάνης του προνομιούχου, αλλά και της κολακείας των αυλικών. Ο χρόνος τον ξεπέρασε, αλλά ο ίδιος δεν ξεπέρασε τον χρόνο. Ετσι, εξακολουθεί να τρέφει παιδικές ψευδαισθήσεις ανθρώπου που δεν άκουσε ποτέ του όχι: «Αφού θέλω, μπορώ».
Ενότητα στην πράξη
Η προβληματική αντίληψη των εννοιών έχει παρασύρει και την έννοια της ενότητας· ορισμένοι τείνουν πια να την ερμηνεύουν ως κάτι αφηρημένο, ακόμη και ως σχήμα λόγου. Η ενότητα όμως έχει πολύ συγκεκριμένη σημασία και πρακτικό αντίκρισμα – δεν είναι ευφημισμός για τη διακριτική διχόνοια και τη συγκαλυμμένη σύγκρουση. Για την προεδρία του ΚΙΝΑΛ ενδιαφέρθηκαν συνολικά έξι άτομα, κάποια από τα οποία με αξιοσημείωτες πολιτικές καριέρες, αλλά μόνο ένα από αυτά διανοήθηκε να πολιτευτεί επιθετικά και να βγάλει το φτυάρι της υπονόμευσης εναντίον των συνυποψηφίων του, λες και πρόκειται για αντιπάλους αντί για συναγωνιστές. Η ενότητα προϋποθέτει υποχώρηση από το Εγώ και αίσθηση επάρκειας εντός της συλλογικότητας. Οποιοι ονειρεύονται την προσωπική τους δικαίωση, ας προτιμήσουν μια μοναχική καριέρα.