Να πω την αμαρτία μου, νόμιζα ότι η Μόνικα Βίτι είχε πεθάνει εδώ και χρόνια. Ομολογώ, ξαφνιάστηκα όταν κυκλοφόρησε την εβδομάδα που πέρασε η είδηση του θανάτου της: πλήρης ημερών, όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε, για όσα πρόσωπα αφήνουν τον κόσμο αυτό στα ενενήντα.
Η αλήθεια είναι ότι λόγω του Αλτσχάιμερ, από το οποίο έπασχε τα τελευταία χρόνια, η Βίτι είχε αποσυρθεί. Ισως είχε και η ίδια, εξαιτίας της βαριάς αυτής νόσου, ξεχάσει τον εαυτό της, τη ζωή της, τις καλλιτεχνικές περσόνες που συνόδευαν αυτόν τον εαυτό που, για όλους εμάς τους υπόλοιπους, αναδύθηκε ασπρόμαυρος και αγέρωχος το μακρινό ιταλικό 1960 στα βραχώδη Αιολικά Νησιά και στα χωριά της Σικελίας. Μια πανέμορφη Ιταλίδα που από το ξεκίνημά της έμοιαζε να αγνοεί πλήρως αυτή τη σαγηνευτική, γεμάτη ρωγμές, ομορφιά.
Η εικόνα της μόνιμα ανικανοποίητης, εσωστρεφούς, θλιμμένης γυναίκας, της οποίας η μοναδική ομορφιά και γοητεία φαίνεται πως δεν μπορεί να τη λυτρώσει από αυτό το «κάτι» που τη βασανίζει, θα ακολουθεί τη Μόνικα Βίτι ως εικόνα έστω, δημιούργημα δικό της όλο αυτό αλλά και του συντρόφου της, του Αντονιόνι. Η περίφημη «Τριλογία της αποξένωσης» («Περιπέτεια», «Νύχτα», «Εκλειψη», ταινίες γυρισμένες το 1960-62) θα είναι κομμένη και ραμμένη πάνω στη Βίτι.
Στις τρεις αυτές ταινίες η Βίτι ήταν ασπρόμαυρη. Αντίθετα, στην «Κόκκινη έρημο», του 1964, ο Αντονιόνι θα ντύσει την υπαρξιακή άβυσσο της ηρωίδας του με χρώμα.
Ενα αλλόκοτο, ανησυχαστικό ερυθρό· από τη μία, οι μουντές αποχρώσεις της βιομηχανικής Ραβένας, από την άλλη, οι λαμπερές, εκτυφλωτικά μεσογειακές της Σαρδηνίας. Πάνω απ’ όλα, μέσα σε αυτές τις αποχρώσεις ενός ερυθρού φορτικού μα και σάρκινου, στέκει η Βίτι, ως άπιστη σύζυγος που όμως δεν βρίσκει καμία ευδαιμονία ούτε στον γάμο ούτε στην απιστία.
Κάπου στο μέσο της ταινίας, η ηρωίδα που υποδύεται θα προφέρει μια αξιομνημόνευτη ατάκα: «Η πραγματικότητα έχει κάτι τρομακτικό, το οποίο όμως δεν μπορώ να προσδιορίσω ακριβώς τι».
Θα μπορούσε να είναι και ένας ορισμός. Ο ορισμός διαφόρων πραγμάτων που προκαλούν φόβο, ανησυχία, πραγμάτων που έρχονται κάπως αόρατα και επικάθονται πάνω στους ώμους μας. Ενας ορισμός για όλες τις εποχές, για τους χρόνους και τους χώρους.
Δεν είναι για χόρταση η ζωή σε αυτές τις συγκεκριμένες ταινίες που ανέδειξαν τη Μόνικα Βίτι, αλλά και που τις ανέδειξε και εκείνη με τη σειρά της. Και αν στην ασπρόμαυρη τριμερή «Αποξένωση» αυτή η σιωπηλή απόγνωση συχνά ραγίζει από τον αισθησιασμό της Ιταλίας των πρώιμων sixties (η επίσης μελαγχολική, αδιέξοδη «Ντόλτσε βίτα» του Φελίνι την ίδια εποχή γυρίζεται και αυτή), στη χρωματισμένη «Κόκκινη έρημο», με εξαίρεση τη βαθιά ανάσα των σκηνών στη Σαρδηνία, γίνεται αποπνικτική. Μόνο με τη χειρονομία και το βλέμμα της την ξορκίζει –κάπως…– η ηρωίδα της Βίτι, παίρνοντάς την όμως όλη μέσα της.