Muppet show
Οι εικόνες και τα αποσπάσματα που έχουν κυκλοφορήσει τις τελευταίες μέρες από το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ είναι πιθανό να προκαλέσουν έναν πρωτότυπο συνδυασμό θυμηδίας, οίκτου και απελπισίας σε όποιον τύχει να πέσει πάνω τους. Δεν είναι τόσο οι γραφικές φιγούρες των συμμετεχόντων και οι απίθανοι καβγάδες τους που δημιουργούν αυτή τη διάθεση, όσο η ταφική αίσθηση που αποπνέει η διαδικασία· η θλιβερή έλλειψη προοπτικής που συμπλέκεται άκαρπα και ειρωνικά με τη φλύαρη κινητικότητα του εσωκομματικού παραγοντισμού. Η αντιπαράθεση για τον τρόπο εκλογής του προέδρου αντιπροσωπεύει ένα διπολισμό σχετικά με τη μοίρα και το προφίλ του κόμματος, αλλά μοιάζει πραγματικά ανούσια μπροστά στο υπαρξιακό πρόβλημα του τελευταίου, το οποίο κανένας σύνεδρος δεν δείχνει να υποψιάζεται: ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σχέδιο και λόγο ύπαρξης· αντιλαμβάνεται όπως πάντα τον εαυτό του ως προφήτη μιας ασαφούς σωτηρίας από μια επικείμενη καταστροφή, αλλά επειδή αγνοεί πλήρως την πραγματικότητα και τα διακυβεύματά της, επιδίδεται σε ένα ομφαλοσκοπικό όργιο αυτοθαυμασμού και αυτοκατανάλωσης, ελλείψει άλλου ενδιαφέροντος. Επί της ουσίας, απουσιάζει από την πολιτική.
Εσωτερική κατανάλωση
Η πλάνη του ΣΥΡΙΖΑ είναι δομικής φύσεως. Οι σύνεδροι αλληλοπροσφωνούνται αυτάρεσκα «σύντροφε» και «συντρόφισσα», νομίζοντας πως με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνουν κάποιον εκπληκτικό σκοπό, διακηρύσσουν υστερικά την αριστεροσύνη και την αγωνιστικότητά τους όποτε νιώθουν πως αυτές αμφισβητούνται από κάποιον άλλο σύντροφο, προσπαθούν να ξεσκεπάσουν ύπουλες συνωμοσίες ή διασπαστικές τάσεις εντός του κόμματος, αλλά δεν αντιπροσωπεύουν κανέναν εκτός της αίθουσας. Δεν τους απασχολεί ιδιαίτερα η πολιτική έξω από τις μοχλεύσεις της μικροκομματικής πραγματικότητας. Το συνέδριο θυμίζει με αυτή την έννοια ακούσιο μοντέλο πολιτικού ιδρυματισμού: δεν υπάρχουν στόχοι, υψηλές προδιαγραφές, καινοτομία και ανταγωνισμός στη βάση ιδεών, παρά μόνο ένα κλειστό σύστημα ρόλων και συγκρουσιακή ομοιότητα· υπάρχουν το κουτσομπολιό, ο οπαδισμός, η αγένεια, η κουτοπονηριά και μια διαρκής μάχη εξουσίας άνευ αντικειμένου εξουσίασης. Η κόντρα «Ομπρέλας» και Τσίπρα είναι κι αυτή μια προβλέψιμη πράξη σε μια αυτοματική τελετουργία, εντελώς απαγκιστρωμένη από την κοινωνία.
Ανηλικότητα διαρκείας
Το πιο τραγικό χαρακτηριστικό της τρέχουσας κατάστασης του ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, είναι ότι ακόμη και αν είχε την εξουσία, δεν θα ήξερε τι να την κάνει. Το 2015 υπήρχε το αφελές αντιμνημονιακό κίνητρο: βουτηγμένοι μέχρι το πιγούνι στα θολά νερά της αυταπάτης και του ερασιτεχνισμού, ο Αλέξης Τσίπρας και οι συνεργάτες του ήταν πεπεισμένοι ότι θα έσκιζαν τα μνημόνια και θα άλλαζαν την Ευρώπη. Χιμαιρικός ή όχι, ο στόχος στο μυαλό τους υπήρχε, και βασιζόταν μάλιστα σε μια ευρύτατη λαϊκή συναίνεση. Σήμερα, όραμα δεν υπάρχει, έστω στην παραμυθική μορφή του. Και παρότι οι φαντασιώσεις αυτού του είδους έχουν ηττηθεί, η αίσθηση ρεαλισμού και σοβαρότητας δεν έχει ωριμάσει επαρκώς. Οταν μιλάμε για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια παράταξη που ορέγεται τη δύναμη, αλλά παραμένει ανεκπαίδευτη στην κουλτούρα του πραγματισμού και της ανάληψης ευθύνης. Η πρόσφατη Ιστορία είναι ενδεικτική: από το σαμποτάζ των μέτρων κατά της πανδημίας μέχρι τον συγκαλυμμένο φιλοπουτινισμό, ο ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί να παρουσιαστεί ως δύναμη ευθύνης, εμμένοντας στον ρόλο της άχαρης πρασινάδας που φυτοζωεί σε μια γλάστρα στο σκοτάδι.
Υπόρρητη ταυτότητα
Η συμπεριφορά του Πολάκη δεν είναι άσχετη με τα παραπάνω. Η οξυθυμία, οι προσβολές, οι τραμπουκισμοί, η μόνιμη στάση ιερής μανίας και η καφενειακή αντιδραστικότητα μπορεί να προκύπτουν φυσικά, αλλά προσφέρονται ως σκόπιμο αντίβαρο στην έλλειψη πολιτικής του κόμματός του. Είναι κατά κάποιον τρόπο κομμάτια μιας άτυπης στρατηγικής. Οσοι βρίσκουν στον λόγο του εκείνα που ο Αλέξης Τσίπρας σκέφτεται και πιστεύει, αλλά ντρέπεται να πει ευθέως ή διστάζει για τυπικούς λόγους να εκφράσει, δεν έχουν άδικο. Ο Πολάκης όχι μόνο αντιπροσωπεύει τον Τσίπρα και το ήθος του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά παίζει τον ρόλο του δημιουργού ατζέντας: επειδή η παράταξη δυσκολεύεται (στην πραγματικότητα δεν το επιθυμεί) να υπάρξει εποικοδομητικά, κάνει αισθητή την παρουσία της διά της εκρηκτικής αντίθεσης. Τι θα έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ για να αντιμετωπίσει την ακρίβεια; Πώς θα διαχειριζόταν την ενεργειακή κρίση; Με ποιες κινήσεις θα ενίσχυε το ΕΣΥ; Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν χρειάζεται να απαντήσει εμπεριστατωμένα σε τίποτα απ’ όλα αυτά: μια χολερική ανάρτηση του Πολάκη στο Facebook (ενδεχομένως εναντίον κάποιου που τόλμησε να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα με τον «λάθος» τρόπο) είναι αρκετή για να δώσει την ψευδαίσθηση της κομματικής θέσης.
Δεν υπάρχει χρόνος
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα χρειαστεί αρκετά «χαστούκια» και μπόλικες κρίσεις ακόμα για να απαλλαγεί από τα σύνδρομα που τον καθιστούν αναξιόπιστο πολιτικό παίκτη και δογματικό απομεινάρι του παρελθόντος. Θα χρειαστεί ασφαλώς και διαφορετικό ανθρώπινο δυναμικό. Οι αισιόδοξοι μπορούν να ελπίζουν σε μια ολική μεταμόρφωση που θα αφήσει την ιδεοληψία και την εχθροπάθεια απέξω, αλλά οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις οφείλουν να αποδειχθούν πιο ρεαλιστικές και υπεύθυνες με τον πολιτι-κό χρόνο. Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι επιτακτική ανάγκη η Ν.Δ. και το ΚΙΝΑΛ να δώσουν πειστικά κίνητρα στον κόσμο να παραμείνει στο πλευρό της λογικής.