Την προηγούμενη εβδομάδα αρκετοί ασχολήθηκαν με τις Πανελλαδικές και ειδικά με το κείμενο του Ραϋμόνδου Αλβανού, το οποίο «έπεσε» στις εξετάσεις της νεοελληνικής γλώσσας. Το κείμενο ξεκινά με τη διερώτηση «Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την Ιστορία;». Αμέσως, ο Ραϋμόνδος Αλβανός προσθέτει: «Οι απαντήσεις είναι γνωστές».
Πράγματι, έτσι είναι. Από τη λεγόμενη παπαγαλία έως την αντιμετώπιση του παρελθόντος σαν κάτι ανέγγιχτο, ιερό και τόσο άπιαστο που καταντά ανώδυνο και άρα πληκτικό, η διδασκαλία της Ιστορίας στο σχολείο (και όχι μόνον αυτής, βέβαια) είναι μια πονεμένη ιστορία. Με βάθος χρόνου: η διδασκαλία της Ιστορίας και η αποτυχία της εντέλει έχει τη δική της ιστορία.
Εχει τη δική της ιστορία διότι το φαινόμενο δεν είναι σημερινό. Το θυμάμαι καλά και στα δικά μου χρόνια ως μαθητή. Θυμάμαι πόσο έπληττα: όλες αυτές οι χρονολογίες και τα ονόματα. Και η μανία μας για ήρωες, για ημίθεους, για κάτι που, πάντως, δεν είναι ζωή.
Πρώτα απ’ όλα, από τη φύση του ένα παιδί, ένας έφηβος καλύτερα, δεν κοιτά πίσω διότι δεν έχει τίποτα να κοιτάξει προς τα πίσω. Δεν έχει παρελθόν. Δεν ξέρει τι σημαίνει παρελθόν.
Ο έφηβος ζει μέσα σ’ ένα αέναο παρόν. Μπορεί τα παιδιά, οι μαθητές, να λένε ότι «θέλουν να κοιτάζουν μπροστά, στο μέλλον», όμως ούτε και το μέλλον ξέρουν τι περίπου είναι.
Εντάξει, το μέλλον είναι κάτι άδηλο για όλους μας. Οσο όμως κάποιος μυείται στη ζωή (συνήθως βάναυσα ή έστω άτσαλα), καταλαβαίνει το εξής: το μέλλον βρίσκεται (πια) στην επόμενη γωνία. Πολύ κοντά δηλαδή.
Για τον έφηβο μαθητή, όσο κι αν ονειρεύεται τι θα σπουδάσει και πώς θα διαμορφώσει τη ζωή του, το μέλλον είναι εξίσου άπιαστο και θεωρητικό όσο και το (ανύπαρκτο) παρελθόν.
Φυσικά, ο κάθε μαθητής, όπως και εγώ στη δική μου εποχή, έχει παρελθόν, απλώς το αγνοεί. Το παρόν, σαν μια αχανής δεξαμενή, απλώνεται παντού. Το πρώτο σου κολύμπι εκεί το κάνεις. Αργότερα, σιγά σιγά αρχίζεις να διακρίνεις τις όχθες, πίσω σου και μπροστά σου.
Υπό μία έννοια, λοιπόν, το μάθημα της Ιστορίας είναι περίπου καταδικασμένο να είναι ανιαρό για τον μαθητή. Ή, απλώς, απαιτεί μιαν άλλη, πολύ πιο διαφορετική προσέγγιση.
Ας πούμε, να δοκιμάσουμε να δείξουμε στον μαθητή ότι η Ιστορία είναι, στην ουσία της, ιστορία. Αφήγηση, παραμύθι, αλλά όχι παραμύθιασμα. Οτι Ιστορία δεν είναι μόνον οι απρόσιτες φιγούρες μιας αγιογραφίας, αλλά σάρκα, αίμα και πολλή βρωμιά επίσης. Οτι οι ήρωες γίνονται συχνά και χασάπηδες. Οτι ένας τέτοιος ήρωας/χασάπης μπορεί να ήταν ο παππούς σου. Οτι, εντέλει, Ιστορία είσαι εσύ ο ίδιος. Ο μαθητής που, κατά τα άλλα, δεν έχει παρελθόν.
Δύσκολα πράγματα. Απαιτούν το ξερίζωμα νοοτροπιών δεκαετιών, αιώνων ακόμα. Αλλά ας το λέμε, ας το θυμόμαστε. Ιστορία είναι η σάρκα μας.