Γιατί πατριαρχία
Στο άκουσμα της λέξης «πατριαρχία», κι εφόσον από αυτό το άκουσμα γίνει αντιληπτό το ακτιβιστικό περικείμενο της λέξης, οι περισσότεροι άντρες αισθάνονται έντονη αμηχανία. Η αμηχανία εύκολα μετουσιώνεται σε οργισμένη άμυνα ή και σε ευθεία επιθετικότητα: «Μας λένε καταπιεστές; Μας λένε εν δυνάμει εγκληματίες; Μήπως, ακόμη χειρότερα, μας χαρακτηρίζουν ευνοημένους από το σύστημα;». Ενα από τα κακά της πατριαρχίας, άλλωστε, είναι η αντίληψη του ευνοημένου από αυτήν ότι δεν τον ευνόησε ποτέ κανείς. Πριν από την κατανόηση, πάντως, χρειάζεται ψυχραιμία. Οι άντρες πρέπει να ηρεμήσουν, ώστε να καταλάβουν ότι το προνόμιό τους δεν είναι άμεση και συνειδητή επιλογή, αλλά ένα μακραίωνο κοινωνικοπολιτικό καθεστώς για το οποίο δεν ευθύνεται ο καθένας ξεχωριστά περισσότερο απ’ όσο ευθύνεται για τα χρήματα ή το σπίτι που του άφησαν οι γονείς του. Η πατριαρχία είναι μια κληρονομημένη τάξη πραγμάτων, που θέτει το ένα φύλο υπεράνω του άλλου σε διάφορους τομείς, μια παγιωμένη εκτροπή του ιδανικού της ισότητας. Η γυναικοκτονία είναι η εκτροπή της εκτροπής: η απόδειξη του πόσο στραβά μπορούν να πάνε τα πράγματα όταν είναι ήδη στραβά.
Γιατί γυναικοκτονία
Εχει ειπωθεί ήδη άπειρες φορές, αλλά μάλλον δεν ήταν αρκετές. Ο όρος «γυναικοκτονία», η προσπάθεια δηλαδή να τυποποιηθεί ένα είδος ανθρωποκτονίας με θύμα τη γυναίκα ως κάτι πιο εξειδικευμένο από την ανθρωποκτονία με θύμα τον άντρα, δεν υπονοεί κάτι σε σχέση με την αξία των φύλων. Δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες είναι πιο σημαντικές ή λιγότερο άνθρωποι (όπως καταγγέλλουν όσοι τάχα αδυνατούν να καταλάβουν γιατί ο όρος «ανθρωποκτονία» δεν επαρκεί για να περιγράψει κάθε ανθρωποκτονία). Η λέξη «γυναικοκτονία» απηχεί ένα πραγματικό γεγονός που «φιλτράρει» στοχευμένα το γενικό έγκλημα: ότι οι ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες έχουν σε μεγάλο βαθμό έμφυλο υπόβαθρο, δηλαδή τελούνται επειδή το φύλο του θύματος δίνει στον δράστη το κίνητρο, αλλά και την ιδεολογική κάλυψη να σκοτώσει. Δεν μιλάμε για γυναικοκτονία όταν μια γυναίκα σκοτώνεται σε τρομοκρατική επίθεση ή σε ληστεία τράπεζας ή σε τροχαίο. Γυναικοκτονία υπάρχει όταν ο άντρας δράστης οδηγείται στο έγκλημα με το σκεπτικό ότι η γυναίκα οφείλει εκ φύσεως να υποταχθεί στη θέλησή του, ακόμη κι αν αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνει.
Ανεπαρκές σύστημα
Τρεις γυναικοκτονίες μέσα σε τρεις ημέρες δεν χρειάζονται κάτι παραπάνω για να προκαλέσουν μαζική φρίκη, και όμως το γεγονός ότι η μία τουλάχιστον εξ αυτών θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί προσθέτει στην ιστορία αρκετές ακόμη στρώσεις τρόμου. Η σαραντάχρονη που δολοφονήθηκε από τον σύζυγό της στη Ζάκυνθο, είχε μηνύσει τον δράστη για δεύτερη(!) φορά λίγο πριν αυτός τη δολοφονήσει. Το θύμα έκανε αυτό που και οι πιο παράλογα απαιτητικοί περιμένουν από τα θύματα κακοποίησης: μίλησε, εκτέθηκε, ζήτησε βοήθεια. Μάταια κουράστηκε, όμως. Η αστυνομία διαχειρίστηκε την περίπτωσή της με την παρωχημένη δημοσιοϋπαλληλίστικη αναποτελεσματικότητα που θα επιστράτευε και για μία καταγγελία διατάραξης της κοινής ησυχίας. Περιορίστηκε στα τυπικά και διαδικαστικά. Και, απορροφημένη από την οκνηρία της τελματωμένης διαδικαστικότητας, παρέλειψε την ουσία της δουλειάς της, δηλαδή την κυριολεκτική προστασία. Η παθολογία του συστήματος φαίνεται από την αδυναμία του να ανταποκριθεί στο στοιχειώδες: να κρατήσει ζωντανό έναν κακοποιημένο άνθρωπο, τη στιγμή που όλα δείχνουν ότι διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο.
Τάσεις και δράσεις
Είναι πολύ ωραίες οι εξαγγελίες των οψίμως ευαισθητοποιημένων πολιτικών υπέρ του δικαιώματος των γυναικών στην αυτοδιάθεση και στην ασφάλεια. Είναι καλό που εξοικειώνονται επιτέλους με την ασύμφορη συνθήκη τού να είναι κανείς γυναίκα. Θετικές είναι και οι διάφορες δημοσιογραφικές κενολογίες περί «πρωτοβουλιών», «επανεκπαίδευσης του Σώματος» κ.λπ. Αν μη τι άλλο, όλα τα παραπάνω δείχνουν μια τάση αλλαγής. Ομως η τάση δεν έχει κανένα νόημα χωρίς πρόθεση και δράση. Το κράτος πρέπει να καταλάβει ότι οι γυναικοκτονίες δεν είναι σεισμοί για να προκύπτουν ξαφνικά, μοιραία και αναπότρεπτα· ίσως όμως θα ήταν χρήσιμο να σκεφτεί ότι ακόμη και για τους σεισμούς λαμβάνουμε προληπτικά μέτρα (από αντισεισμικές κατασκευές μέχρι σχέδια εκκένωσης). Δεν έχουμε απλώς ανάγκη από «δομές» και καταφύγια για τις κακοποιημένες γυναίκες – όχι ότι υπάρχει επάρκεια σε αυτά, βέβαια. Εχουμε ανάγκη και από έξυπνους μηχανισμούς, λεπτομερείς και ευέλικτες διαδικασίες δηλαδή, που θα αποσπούν τις γυναίκες από τα επικίνδυνα περιβάλλοντα και θα τις εισάγουν αυτόματα και χωρίς πολλά πολλά σε καθεστώς ασφάλειας. Εχουμε ανάγκη από μια νέα τεχνολογία άμυνας απέναντι σε μια διαρκή επίθεση.
Περί θυμάτων
Η απαίτηση από το θύμα της κακοποίησης να βρει μόνο του λύση στο πρόβλημά του είναι ένα μείγμα άγνοιας, θράσους και κυνισμού. H αδρανοποίηση του θύματος είναι κομμάτι της κακοποίησής του, όχι προϊόν μωρίας και εγγενούς ανημπόριας. Για τον ίδιο λόγο, όμως, η αντιμετώπιση των γυναικών ως νηπίων και εξ ορισμού θυμάτων αποβαίνει πάντα εις βάρος τους, είτε προέρχεται από υπερασπιστές είτε από κακοποιητές. Τα ευάλωτα πρόσωπα δεν χρειάζονται ούτε «σκληρή αγάπη», ούτε κηδεμονίες, ούτε οίκτο, παρά μόνον ένα στιβαρό πλαίσιο περιφρούρησης, μέχρι να μην είναι πια ευάλωτα.