Στην πρόσφατη μεταφορά του «The Lord of the Rings» στην τηλεόραση με τίτλο «The Rings of Power», τα χαριτωμένα χόμπιτ ενσαρκώνονται, μεταξύ άλλων, κι από μαύρους ηθοποιούς, προς ανεξήγητα μεγάλη έκπληξη του φανατικού κοινού τους. Με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε τους λάτρεις του έπους να ξεπεράσουν το σοκ τους; Ισως με μία ακόμη πιο σοκαριστική αποκάλυψη: τα χόμπιτ δεν είναι πραγματικά! Δυστυχώς, το ίδιο ισχύει και για τα ξωτικά. Είναι και αυτά προϊόντα μυθοπλασίας, όπως και κάθε άλλη οντότητα με μυτερά αυτιά και τεράστιες πατούσες. Συνεπώς, είτε ο σχετικός ρόλος δοθεί σε λευκούς είτε σε σκουρόχρωμους ηθοποιούς, η αλήθεια είναι πως ό,τι δεν υπήρξε ποτέ έχει την πολυτέλεια να λάβει όποια μορφή επιθυμεί εκείνος που αναλαμβάνει την καλλιτεχνική του υλοποίηση. Οταν μιλάμε για φαντασία, άλλωστε, τα πάντα είναι θέμα δημιουργικότητας και εξοικείωσης. Ενα αντίστοιχο σοκ περίμενε, βέβαια, και όσους παρακολούθησαν το prequel του «Game of Thrones», «House of the Dragon»: Κι εκεί, μαύροι ηθοποιοί υποδύονται χαρακτήρες παραδοσιακά λευκούς, ταυτισμένους μάλιστα με μια φανταστική, άρια αριστοκρατία που κατακτά, εξουσιάζει και αναπαράγεται ενδογαμικώς. Η ίδια μέθοδος παρηγοριάς ταιριάζει και σε αυτή την περίπτωση: σε ένα σύμπαν όπου επιτρέπονται δράκοι, μάγισσες και παντοδύναμα πλάσματα του πάγου, ίσως να μην είναι και τόσο παράλογο που πλέον επιτρέπονται και μαύροι ηθοποιοί σε ασυνήθιστες θέσεις-κλειδιά. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι κάποιοι θα αναγνώριζαν ευκολότερα ένα ανθρώπινο δικαίωμα σε ένα δράκο παρά σε έναν άνθρωπο με διαφορετικό τόνο δέρματος.
Πολύ λίγο, πολύ αργά
Ωστόσο, παρ’ όλη την καλή διάθεση των μεγάλων στούντιο να αγκαλιάσουν τις αξίες της ισότητας και της συμπεριληπτικότητας, οι δύο ιλιγγιωδώς δαπανηρές παραγωγές της Αmazon και του ΗΒΟ σκοντάφτουν σε ένα φαινομενικά αμελητέο σκαλοπατάκι· αμελητέο, επειδή δεν μοιάζει απειλητικό εξαρχής· φαινομενικά, επειδή τις συνέπειες μιας πτώσης δεν μπορεί κανείς να τις αποτιμήσει μέχρι να στραβοπατήσει. Τα πάντα κρίνονται στη φυσικότητα: στη φυσικότητα της πρόθεσης, του σεναρίου, της εκτέλεσης. Οι «μειονοτικοί» ηθοποιοί μπορεί να παίζουν τον ρόλο τους άψογα, όμως το πλαίσιο στο οποίο καλούνται να κάνουν τη δουλειά τους είναι προεξοφλημένο· στημένο, στα όρια του σικέ. Και οι δύο σειρές βασίζονται σε πληθωρικές μυθολογίες, αλλά και σε αρκετές ώρες κινηματογραφικών/τηλεοπτικών απεικονίσεων, όπου το φυλετικό ζύγι ήταν πάντα μεροληπτικό. Η ξαφνική εισαγωγή ανθρώπινης ποικιλίας σε δύο κόσμους που δεν φημίζονταν ποτέ γι’ αυτή, δείχνει τώρα επιτηδευμένη και παράταιρη. Οχι απλώς δεν πείθει, αλλά δίνει την εντύπωση πως γίνεται περισσότερο για λόγους πολιτικού μάρκετινγκ, παρά από οργανωμένη καλλιτεχνική έμπνευση. Το χρώμα ως ιδεολογικός καλλωπισμός και επικουρικό εμπορικό εργαλείο.
Ανθρωποι, όχι κατοικίδια
Το σύνδρομο του λευκού σωτήρα στέκεται εμπόδιο στην κατανόηση του στοιχειώδους: Η ισότητα δεν έγκειται στο να δέχεσαι τον συστημικά αδικημένο στο σπίτι σου, να τον ντύνεις με τα ρούχα σου και να του μαθαίνεις τους τρόπους σου· έγκειται στο να του δώσεις τη δυνατότητα να χτίσει το δικό του σπίτι, να φορέσει τα δικά του ρούχα και να υιοθετήσει τους τρόπους που του ταιριάζουν. Από την άλλη, ούτε και η τοτεμοποίηση της διαφορετικότητας προσφέρει κάτι ουσιαστικό, τουλάχιστον όχι στον «διαφορετικό». Μόνο λίγους πόντους προοδευτισμού αποδίδει, σ’ εκείνον που κραδαίνει δημοσίως την αρετή του για να λάβει τα σχετικά εύσημα. Αλλά κι αυτά μπαγιατεύουν σχετικά γρήγορα. Υπάρχει κάτι ελαφρώς πατροναρίστικο στη ροπή που έχει η βιομηχανία του θεάματος στα μπαλώματα· στη νοοτροπία πως η δικαιοσύνη είναι μία ακόμη βιαστική παροχή από πάνω προς τα κάτω. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι το «άνοιγμα» των μεγάλων δικτύων στη διαφορετικότητα γίνεται με αφορμή δύο ήδη παγιωμένα brand names (με τη δική τους «καθεστωτική» παράδοση) και όχι με αφετηρία κάποια καινούργια ιδέα, που θα μπορούσε να δημιουργήσει τη δική της, πρωτότυπη και πλουραλιστική σχολή. Κάτι τέτοιο, όμως, θα προϋπέθετε ρίσκο, αλλά και λίγο πιο αγνές προθέσεις.