Στην Ελλάδα, η παράδοση της –με κάθε κόστος– αποφυγής ατομικών και συλλογικών ευθυνών, τόσο σε επίπεδο κοινωνίας όσο και σε επίπεδο θεσμών, έχει οδηγήσει στη νοοτροπία της «κακιάς στιγμής»: «Δεν μπορούσαμε να το ξέρουμε», «δεν μπορούσαμε να το προβλέψουμε», «δυστυχώς, τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά». Η στάση μας απέναντι στο έγκλημα είναι εν πολλοίς μοιρολατρική, πράγμα που εξυπηρετεί τόσο τον στόχο της αποποίησης ευθυνών όσο και το μεσογειακό μας ταμπεραμέντο. Ετσι, το να σφυρίζουμε αδιάφορα πριν από το μεγάλο κακό, αλλά και κατά τη διάρκειά του, περιμένοντας αυτό να επέλθει οριστικά ώστε να κλάψουμε με επιδεικτική δραματικότητα μετά, μας έχει ταιριάξει σαν ιδιοσυγκρασιακό γάντι. Μόνο που σε περιπτώσεις σαν της 41χρονης εγκύου που δολοφονήθηκε από τον σύντροφό της στη Θεσσαλονίκη, το κόλπο δεν πιάνει. Το ιστορικό παραείναι βαρύ για να τα ρίξουμε όλα στη βολική μας άγνοια. Εις βάρος του φερόμενου ως δράστη υπήρχαν καταδικαστικές αποφάσεις για σοβαρά αδικήματα, ενώ δύο από τις καταγγέλλουσες είναι η πρώην σύζυγός του και η ίδια του η αδερφή. Ο 39χρονος δεν ήταν απλώς επιρρεπής στην κραυγαλεότητα· ενεργούσε λες και ήθελε να τον πιάσουν ή λες και ήξερε ότι δεν θα τον πιάσουν ποτέ. Το ότι κυκλοφορούσε ελεύθερος ήταν ο τρόπος της πολιτείας να τον επιβραβεύσει για όσα έπραττε και, παράλληλα, μια εθνική κανονικότητα.
Αποχαιρετισμός στο κράτος
Γι’ αυτή τη γυναικοκτονία δεν έχει και πολύ ενδιαφέρον να ακούσουμε τι έχει να πει το κράτος· στο τέλος ενός διαγωνίσματος δεν ρωτάς την άποψη εκείνου που πάτωσε. Οι νόμοι που δεν ανταποκρίνονται στη βιωμένη πραγματικότητα, η Δικαιοσύνη που καρκινοβατεί με γραφειοκρατική οκνηρία και η αστυνομία που αδυνατεί να οργανωθεί επιχειρησιακά και να διαγνώσει την έννοια του επείγοντος στο έγκλημα της καθημερινότητας, έχουν αποτύχει παταγωδώς στην προστασία των πολιτών και ειδικά των μειονοτήτων. Οι γυναίκες είναι πραγματικά ανυπεράσπιστες· αν ένα πρόσωπο που εγκληματεί συστηματικά εις βάρος γυναικών έχει το ελεύθερο να συνεχίζει τη δραστηριότητά του χωρίς την παραμικρή ανασταλτική ενόχληση από το κράτος, τότε έχει πρακτικά τη δυνατότητα να κάνει τα πάντα. Να τελειώνει ανεμπόδιστο ό,τι αρχίζει και ύστερα να περιμένει στωικά την τιμωρία του (αν αυτή έρθει). Περισσότερο ενδιαφέρον από εκείνη του κράτους θα είχε η γνώμη των επίμονων υπερασπιστών της νομικής επιείκειας: άραγε θα ήταν υπερβολικό αν ο 39χρονος είχε δικαστεί εγκαίρως και τιμωρηθεί βαριά για τα αδικήματά του; Θα ήταν δεξιό, αντιδραστικό και μεσαιωνικά αντιευρωπαϊκό αν το κράτος τον είχε περιορίσει πριν φτάσει από τον ξυλοδαρμό στον φόνο;
Τηλεχυδαίοι
Εχει τη σημασία της και η στάση των ανεκδιήγητων τηλεοπτικών μέσων, που για περισσότερο από μια εβδομάδα έδιναν στον φερόμενο ως δράστη βήμα για να παραστήσει τον σύντροφο σε απόγνωση· άλλη μια μακρά ελληνική παράδοση. Εκπομπές ανεπίγνωστης ανοησίας αγνοούν επιδεικτικά την όποια αστυνομική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά και την κοινή εμπειρία, που διαχρονικά υποδεικνύει ότι σε κάθε περίπτωση εξαφάνισης τα κοντινά πρόσωπα του εξαφανισμένου θεωρούνται ύποπτα. Απευθύνονται στον σύντροφο του θύματος σαν να είναι φίλος τους, του φέρονται συμπονετικά, ακούν την κατασκευασμένη του ιστορία σαν να πρόκειται για έγκυρη μαρτυρία και μετατρέπουν το έγκλημα σε θεατρική πράξη. Δεν είναι, όμως, μόνο θεωρητικά ηθικό κι αισθητικό το πρόβλημα εν προκειμένω· είναι εντελώς πρακτικό: τα λαϊκά μέσα ενημέρωσης διαμορφώνουν τη συνείδηση ευάλωτων ανθρώπων, χωρίς πρόσβαση σε σοβαρότερες πηγές πληροφόρησης. Αντί να αποκωδικοποιούν το modus operandi των κακοποιητών προς όφελος εκείνων που δεν το έχουν ακόμη αντιληφθεί, παίζουν το παιχνίδι των πρώτων (με το αζημίωτο) και συμβάλλουν στην περιρρέουσα κοινωνική σύγχυση σχετικά με το πώς η κακοποίηση ξεκινάει, κλιμακώνεται και τελειούται. Μπορούμε να διαμαρτυρόμαστε για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, αλλά όχι και να απορούμε: οι γυναικοκτονίες συμβαίνουν επειδή υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να τις εκτελέσουν, αλλά και άνθρωποι πρόθυμοι να στρώσουν στους εγκληματίες κόκκινο χαλί.