Προβάλλονται δύο ταινίες αυτόν τον καιρό, οι οποίες έχουν κοινή θεματική, όμως δεν θα μπορούσαν να διαφέρουν περισσότερο: το «Μια ζωή» του Τζέιμς Χόους και το «Ζώνη ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ. Αμφότερες ασχολούνται με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ναζισμό. Και οι δύο εμπνέονται από –ή βασίζονται σε– αληθινά γεγονότα και πρόσωπα.
Η «Ζωή» εστιάζει στην ιστορία του Νίκι Ουίντον, ο οποίος, έπειτα από υπεράνθρωπη προσπάθεια, καταφέρνει να φέρει το 1938-39 από την Πράγα στο Λονδίνο 669 παιδιά, στην πλειονότητά τους εβραιόπουλα.
Θα είχε σώσει περισσότερα παιδιά, αλλά με το που ξεσπάει ο πόλεμος η όλη επιχείρηση καταρρέει. Στην ταινία, δίχως ίχνος μελοδραματισμού, μα με τη συναισθηματική φόρτιση να χτυπάει κόκκινο συνεχώς, παρακολουθούμε τον γηραιό Ουίντον να ανατρέχει στα τραυματικά γεγονότα της εποχής εκείνης. Το «Μια ζωή» του τίτλου παραπέμπει στη ζωή ενός ανθρώπου που τα έδωσε όλα για τον συνάνθρωπό του· παραπέμπει, ωστόσο, και σε κάθε ζωή που έσωσε.
Η «Ζώνη ενδιαφέροντος» διαδραματίζεται στη βίλα όπου διέμενε ο διοικητής του Αουσβιτς, Ρούντολφ Ες, με την οικογένειά του (ουδεμία σχέση με τον Ες, στενό συνεργάτη του Χίτλερ), η οποία συνορεύει με τη μάντρα του στρατοπέδου. Ακούγονται κραυγές κάθε τόσο, ριπές όπλων, ο καπνός από τα τρένα που καταφτάνουν – κυρίως ο καπνός από τις καμινάδες των κρεματορίων. Ομως, όλα λογίζονται ως κάτι φυσιολογικό, συνηθισμένο.
Ο Ες πάει στη δουλειά του όπως κάθε ευσυνείδητος επαγγελματίας, άγχεται, πλήττει, αγωνιά για την επικείμενη μετάθεσή του, που χαλάει τον παράδεισο της γυναίκας του στο Αουσβιτς. Χαμηλοί τόνοι, υποτονικοί σχεδόν, σιωπηλή καταγραφή, μα με μια ηχητική μπάντα που σποραδικά υπογραμμίζει τη φρίκη που υποβόσκει.
Ο Ρώσος συνθέτης Σεργκέι Προκόφιεφ έλεγε πως «υπάρχουν ακόμα ουσιαστικά πράγματα να πει κανείς σε ντο μείζονα», εννοώντας ότι στην τέχνη υπάρχει ακόμα χώρος για κλασικότροπες προσεγγίσεις. Η «Ζωή» εμπίπτει σε αυτή τη «σχολή». Θα μπορούσε κάποιος να τη χαρακτηρίσει συμβατική, κοινότοπη ως αφήγηση. Κι ωστόσο, καταφέρνει μια γροθιά στο στομάχι. Το μεγάλο της χαρτί είναι, βέβαια, η ερμηνεία του 86χρονου Αντονι Χόπκινς.
Η «Ζώνη», πάλι, κινείται κοντά στα όρια του πειραματικού σινεμά. Ουσιαστικά δεν υπάρχει πλοκή ή δραματική κορύφωση. Δεν υπάρχει, κατά κάποιο τρόπο, υποκριτική τέχνη: οι ερμηνείες των ηθοποιών περνούν απαρατήρητες. Η γροθιά στο στομάχι εδώ έρχεται χωρίς να την αντιληφθείς· είναι αόρατη, ύπουλη.
Υπάρχουν όντως πολλοί τρόποι να μιλήσεις για το κακό: η μία είναι να αποτυπώσεις το αντίθετό του – τη ζωή. Η άλλη είναι να δείξεις το ίδιο το κακό ως κάτι αδιάφορο, δεδομένο, ανούσιο σχεδόν. Δηλαδή, να δείξεις τη μη ζωή. Ή, αλλιώς, τη ζωή ενός δολοφόνου οικογενειάρχη που έχει ξεχάσει ακόμα και πώς να κάνει εμετό…