Σαράντα χρόνια δημοκρατίας και λόγια μεγάλα. Δημοκρατία χθες, σήμερα, αύριο και η «μεγάλη πορεία» συνεχίζεται με τους «αγώνες χωρίς τέλος του ελληνικού λαού», για μια «νέα Μεταπολίτευση», μια «νέα ελεύθερη πατρίδα», αφού τη μεγάλη αλλαγή διαδέχθηκε μια καθοριστική περίοδος βαθμιαίας μεταστροφής προς έναν τρόπο ζωής με πρώτο ζητούμενο τη χλιδή και το εύκολο χρήμα, που οδήγησε 35 χρόνια αργότερα, στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό και τη χρεοκοπία. Τη γενιά του Πολυτεχνείου διαδέχθηκε η γενιά της Μεταπολίτευσης, η «άχρηστη», ακόμη και «καταστροφική», όπως χαρακτηρίστηκε, αλλά σίγουρα μια γενιά αθώα και ενθουσιώδης, γεμάτη ιδεώδη και διάθεση για αγώνα, αν και σε μια ατμόσφαιρα χαλαρότητας, πανηγυριού, μια γενιά που -πλην εξαιρέσεων- δεν μάτωσε, που έκανε -ενίοτε- μέσο επιβολής την ιδεολογία, στη (σταδιακά οικοδομούμενη) ελευθεριότητα της αυθαιρεσίας, των πελατειακών εξυπηρετήσεων, των συντεχνιών με τα αντανακλαστικά της εξουσίας, της πίστης ότι μπορείς να παραβιάζεις νόμους χωρίς λογοδοσία, ότι όλα είναι εύκολα, η αυθαίρετη δόμηση, το κρουνηδόν ρέον ευρωπαϊκό χρήμα, τα δάνεια, οι θέσεις, ιδίως αν ανήκεις σε μια πολιτική συνομοταξία… Ομως είναι φθαρτική η δαψίλεια της ζωής. Σήμερα, λένε, σωφρονισμένοι από τις οδύνες, εξιλεωμένοι από την κρίση, μπορούμε (;) να επιχειρήσουμε την αναστήλωση των θετικών της μεταπολίτευσης, του ΕΣΥ, του ΑΣΕΠ, των ΚΕΠ, της αποκέντρωσης, του εκδημοκρατισμού των θεσμών, της μηχανοργάνωσης του Δημοσίου, των νησίδων αριστείας… Την εμπέδωση της ανάγκης για δημοκρατία.
Ομως τι εννοούμε όταν λέμε δημοκρατία; Ελευθερία να αναπτυσσόμαστε ανεξέλεγκτα συνθλίβοντας ό,τι μας περιβάλλει; Η δημοκρατία αυτοκαταστρέφεται όταν οι πολίτες «θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία» έλεγε ο Ισοκράτης. Παπαγαλίζοντας ότι είμαστε οι γεννήτορές της, επαναπαυθήκαμε στη βεβαιότητα ότι δεν χρειαζόμασταν άλλο για να είμαστε ξεχωριστοί. Είχαμε το know how της δημοκρατίας. Με αυτά τα αλαζονικά βαυκαλήματα καλύπταμε εθνικές αδεξιότητες, κοινωνικές αποτυχίες. Με την ετικέτα του κατόχου του λαμπρότερου πολιτιστικού προϊόντος από καταβολής ανθρωπότητας, διαιωνίζαμε τη χίμαιρα του εκλεκτού λαού, αδιαφορώντας για την ουσία. Αυτή η επιδερμική προσέγγιση οδήγησε σε νοσηρά σύνδρομα και παγιδευτικά ιδεολογήματα. Ενθάρρυνε την εκφορά απόλυτης γνώμης επί παντός επιστητού και προκατασκευασμένων αντιλήψεων που εμποδίζουν να συνειδητοποιήσουμε τη θέση μας στον κόσμο, που μας κάνουν εύκολα μισαλλόδοξους, να συνδαυλίζουμε και να διαιωνίζουμε πάθη και μίση.
Ατομική και συλλογική αυτονομία, είναι η δημοκρατία. Ελευθερία, ισότητα, αλλά και αλληλεξάρτηση, αμοιβαιότητα· ακηδεμόνευτη σκέψη αλλά και αυτοπεριορισμός, αυτοέλεγχος· ανεμπόδιστος ψόγος αλλά και αλληλοσεβασμός· ό,τι είναι προϊόν καθημερινής δοκιμασίας μακριά από σοβινισμούς και απόλυτες αλήθειες, από χάσματα ανάμεσα σε κλειστές ελίτ και την υπόλοιπη κοινωνία.
Δεν είναι κάτι που ορίζεται με ένα ναι ή ένα όχι, ενέχει την απεραντοσύνη του δυνατού. Δεν είναι μια συνταγή, αποκαλύπτεται κάθε στιγμή. Είναι σχεδόν μια ηθική αρχή, εύτρωτη, ευάλωτη -αυτοαναιρείται όταν καθοδηγείται-, που εφαρμόζεται από άτομα πάντοτε σε εγρήγορση και άμιλλα για πράξεις αλληλεγγύης και ειρήνης.