«Εδίψησέ σε η ψυχή μου ποσαπλώς σοι η σαρξ μου εν γη ερήμω και αβάτω και ανύδρω», ψιθυρίζει ο κύριος Γκρι κοιτώντας φωτογραφίες «με τους ένδοξους νεκρούς του Σαγγαρίου». Εκεί, στην ξερή αλατισμένη απεραντοσύνη, ξεφλουδισμένος στο μέσον της Αλμυράς Ερήμου, ο πατέρας του πατέρα του άφησε σαν το φίδι τον παλιό του εαυτό, μαζί με τις αναίτιες ντροπές και τους συνηθισμένους δισταγμούς, τους φόβους της νιότης. Είδε τον παλιό του εαυτό να σβήνει κάπου μέσα στα μάτια του πρώτου ανθρώπου που σκότωσε, λίγο προτού κλείσουν τα βλέφαρα για πάντα και το σώμα του σωριαστεί στο άσπρο χώμα με το τριμμένο αλάτι. Θα ακολουθούσαν κι άλλοι φόνοι εκείνο τον Αύγουστο –κανένας δεν έμεινε πίσω, όλοι ήταν μπροστά, μάγειροι, κουρείς, γραφιάδες, βοηθητικοί, όλοι κρατούσαν όπλο, το μέτωπο ήταν παντού– μα το πρώτο του αίμα θα βάραινε σαν ένα χρέος ανεξόφλητο. Ισως διότι το φονικό έγινε από πολύ κοντά, τόσο που μπόρεσε –μάλλον αναγκάστηκε– να κοιτάξει κατάματα τον άγνωστο, τον ξένο, τον εχθρό που, αν προλάβαινε, θα τον σκότωνε πρώτος. Από δικό του χέρι τον είδε να πέφτει, να βαριανασαίνει για λίγο και να σιωπά, να απομένει ακίνητος, ξερός. Οι υπόλοιποι του έδωσαν συγχαρητήρια, τους είχε σώσει την πιο κρίσιμη στιγμή, είχε πράξει σοβαρά και υπεύθυνα καθώς ήσαν όλοι τους τραυματισμένοι, πληγωμένοι, ασθενείς και οδοιπόροι, ανήμποροι να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Ο κύριος Γκρι ξεδιπλώνει το επίσημο έγγραφο της Στρατολογίας και διαβάζει φωναχτά: «"13 Νοε. 1921: Προήχθη στον βαθμό του λοχία λόγω ανδραγαθίας στο 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων". Προφανώς για τη δράση του στις επιχειρήσεις του προηγούμενου Αυγούστου, στο Σαγγάριο».
Δεν ξέρω τι έχει ανακαλύψει και τι έχει επινοήσει πια. Δεν έχει και τόση σημασία. Το βέβαιο είναι πως κανένας μέσα στην οικογένεια δεν ήξερε ή δεν θυμόταν πώς ή γιατί ο παππούς απέκτησε τον βαθμό του λοχία. Ο ίδιος απέφυγε να πει οτιδήποτε σχετικό. Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Ορθιοι στην καταιγίδα» (Αθήνα, 1955), ο συγγραφέας Μιχάλης Δημητρίου, ο οποίος είχε υπηρετήσει στη Μικρά Ασία ως αξιωματικός του Ιππικού, εξηγεί ότι η «ως ανδραγάθημα πρέπει να λογαριάζεται η αυτοθυσία, όταν αυτή προλαμβάνη ή απαλλάσση από αιχμαλωσία τμήμα στρατού, ή με ζωντανό παράδειγμα ή τέχνασμα ο αμειβόμενος διακινδύνευσε τη ζωή του, για να παρασύρη προς τη νίκη τμήμα στρατού μπρος σε υπέρτερη δύναμη του εχθρού. Ομοίως, αν επανειλημμένως έχη δείξει υπερβολική τόλμη, αυτοθυσία και αυταπάρνηση, παραβλέποντας τυχόν τραύματά του και συντελώντας ολοφάνερα στη νίκη της μονάδος του».
Λέει ο κύριος Γκρι: «Αναρωτιέμαι γιατί το απέκρυψε και δεν είπε ποτέ τίποτα σε κανέναν. Περπάτησα ώς τα μέρη που περπάτησε κι εκείνος αλλά απάντηση δεν πήρα. Καθισμένος αναπαυτικά σε χαμάμ της Προύσας το 2012, τον φαντάστηκα να μάχεται απεγνωσμένα μέσα στον κίτρινο κουρνιαχτό της αλμυρής σκόνης. Βλέπεις, δεν τον πρόλαβα ζωντανό. Μια φωτογραφία του έχω μόνο από τότε. Και θα σου πω πώς χάθηκε, στα σαράντα πέντε του. Τόσο όσο είμαι κι εγώ σήμερα». (συνεχίζεται)