Τις «ήσυχες ημέρες του Αυγούστου», ο νους μπορεί να τρέξει ανενόχλητος σε άλλα κανάλια από εκείνα της τρέχουσας επικαιρότητας. Για παράδειγμα, θυμάμαι την αίσθηση μιας ιδιότυπης σταθερότητας κατά την τελευταία περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, τη δεκαετία του ’80. Τότε, παρά τον διαρκή φόβο ενός πυρηνικού ολέθρου, διασκέδαζα με την ιδέα ενός «εάν»: τι θα μπορούσε να συμβεί εάν προέκυπτε κάποια συμβατική εχθροπραξία ανάμεσα σε Αμερικανούς και Σοβιετικούς στρατιώτες. Συνήθως, τέτοιες άμεσΗες συγκρούσεις μεταξύ τους τις ζούσαμε μέσω αγώνων μπάσκετ – ή στον κινηματογραφικό «Ρόκι».
Από το 1945 έως το 1991, πέρα από ορισμένες πλάγιες συγκρούσεις (π.χ., Κούβα, Βιετνάμ), Αμερικανοί και Σοβιετικοί ουδέποτε αντάλλαξαν πυρ μεταξύ τους – με μία εξαίρεση: στον πόλεμο της Κορέας (1950-53) υπήρξαν περιπτώσεις αερομαχιών ανάμεσα σε Αμερικανούς και Σοβιετικούς, όμως κανένας δεν μίλησε επίσημα γι’ αυτές, παρά πολύ αργότερα, διότι κανένας δεν επιθυμούσε κλιμάκωση του πολέμου σε τέτοιο επίπεδο.
Στο έδαφος όμως; Υπήρξε ποτέ κάποια περίσταση κατά την οποία Αμερικανοί πεζοί στρατιώτες να αντάλλαξαν πυρά με Σοβιετικούς; Λίγη Ιστορία δεν βλάπτει: όταν τον Μάρτιο του 1918, η νεοσύστατη κυβέρνηση των μπολσεβίκων εγκατέλειψε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κλείνοντας το ανατολικό μέτωπο, οι δυνάμεις της Αντάντ αποφάσισαν να αναδιοργανώσουν τον ρωσικό αυτοκρατορικό στρατό και να συντρίψουν τους μπολσεβίκους. Στη διεθνή αυτή κινητοποίηση πήρε μέρος, ως γνωστόν, και η Ελλάδα, με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου, με το ελληνικό Α΄ Σώμα Στρατού. Ατυχής εκστρατεία, κόστισε περί τους 400 νεκρούς στην Ελλάδα χωρίς κανένα αποτέλεσμα.
Τον Σεπτέμβριο του 1918, βρίσκονταν αποσπασμένα στη Σιβηρία αμερικανικά στρατεύματα που δεν είχαν όμως εμπλακεί σε επιχειρήσεις. Καθώς διαβιούσαν σε συνθήκες πολικού ψύχους, περί τους 189 είχαν ήδη πεθάνει από το κρύο και τις αρρώστιες. Με το που ξεκίνησε η εκστρατεία κατά του Κόκκινου Στρατού, το αμερικανικό 339ο Σύνταγμα Πεζικού (με άνδρες που προέρχονταν κυρίως από το Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν) ανέλαβε να υποστηρίξει τα δοκιμαζόμενα βρετανικά στρατεύματα και τα απομεινάρια της τσεχοσλοβακικής λεγεώνας στα περίχωρα της σιβηρικής πόλης Αρκανγκέλσκ (Αρχάγγελος). Εκεί, Αμερικανοί στρατιώτες πολέμησαν κανονικά με τους μπολσεβίκους επί έξι εβδομάδες. Το μέτωπο όμως ήταν εξαιρετικά ευρύ και το ψύχος ανελέητο. Οταν δέχθηκαν σφοδρή αντεπίθεση από τους μπολσεβίκους, υποχρεώθηκαν σε αμυντικό ρόλο.
Με τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, τον Νοέμβριο του 1918, κάθε στοιχειώδης έννοια στρατιωτικής πειθαρχίας εξανεμίστηκε και η ατμόσφαιρα μύριζε πλέον ανταρσία, ειδικά στους κόλπους της αμερικανικής μονάδας. Το λιμάνι του Αρκανγκέλσκ πάγωσε στο μεταξύ από το κρύο και κάθε πιθανότητα φυγής στάθηκε πρακτικά αδύνατη.
Χρειάστηκε να φτάσουμε στον Μάιο του 1919 και να αποσταλούν 4.000 Βρετανοί εθελοντές για να αντικαταστήσουν τους εξουθενωμένους Αμερικανούς. Υπολογίζεται ότι έπεσαν 210 Αμερικανοί (οι 110 στη μάχη), 30 ήταν οι αγνοούμενοι και 70 πέθαναν από ασθένειες, σχεδόν όλοι από την ισπανική γρίπη. Ο αριθμός των τραυματιών ανήλθε στους 305. Σημειώνεται πως η αποχώρηση των Αμερικανών ήταν μια μακρά και κουραστική διαδικασία εξαιτίας των εξαιρετικά δυσχερών διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στις ΗΠΑ και στη νεοσύστατη Σοβιετική Ενωση. Οι σοροί των πεσόντων πάντως επέστρεψαν στο Μίσιγκαν και τάφηκαν εκεί. Για την Ιστορία, η εκστρατεία τους είχε ονομαστεί Εκστρατεία της Πολικής Αρκούδας (Polar Bear Expedition). Ενα ήσσονος σημασίας θερμοπολεμικό επεισόδιο στη μεγάλη σειρά των πολλών μετά το 1945 ψυχροπολεμικών κρίσεων του 20ού αιώνα…