ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΦΡΑΝΚΟ «ΣΤΟΝ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ»: «Στο στρατηγείο [στην Αβιλα] βρήκα τρεις δημοσιογράφους να περιμένουν. […] Ανυπομονώ κ’ εγώ μαζί με τους δημοσιογράφους, μα όχι για ν’ ακούσω τι θα πη ο Φράνκο παρά μονάχα για να τον δω. Πώς είναι, πώς μιλάει, τι αγέρα δημιουργεί η παρουσία του. Κάποτε είδα τον Μουσσολίνι και με ρώτησε: –Τι θέλετε; –Τίποτα, του αποκρίθηκα. Μονάχα να σας δω! Γιατί ήξερα πως μονάχα αυτό έχει αποκαλυπτικήν αξία. Σωστά έχει ειπωθή πως τα λόγια έγιναν για να κρύβουν τη σκέψη. Μα το σώμα και το “περίσωμα’’, αυτά δεν μπορούν να κρυφτούν.
[…] Στο βάθος τριγυρισμένος από μερικούς αξιωματικούς, ένας άνθρωπος με απλή στολή από χακί, μέτριο ανάστημα, ήσυχη, συνηθισμένη ισπανική φυσιογνωμία, χωρίς ρομαντική έξαρση, με ματιά γαλήνια και διαπεραστική. Ο Φράνκο. […] Προχώρησε ένα βήμα, άπλωσε το χέρι. –Κύριοι, είπε με ήσυχη θερμή φωνή, οι στιγμές είναι κρίσιμες, δεν έχουμε καιρό για πολλά λόγια. Τι θέλει η Επανάσταση, το ξέρετε. […]. –Εξοχώτατε, είπε τότε ο Γάλλος, θα ηθέλαμε να μας πήτε τι σκοπεύετε για τη Μαδρίτη… [Σημ. «Φ»: Τις ημέρες εκείνες οι δημοκρατικοί είχαν αποκρούσει επιτυχώς τις επιθέσεις των εθνικιστών.] –Να την πάρουμε… αποκρίθηκε ο Φράνκο χαμογελώντας. –Το ξέρουμε, εξοχώτατε, μα πώς; Ο Φράνκο σκέφτηκε μια στιγμή. –Οπως μπορούμε, αποκρίθηκε. –Και στάχτη ακόμα να γίνη; ρώτησε ο Αμερικάνος […]. –Δεν μας χρειάζεται καθόλου στάχτη, τι να την κάνουμε, είπε ο Φράνκο. Προτιμούμε σπίτια, καταστήματα, πλατείες, δρόμους, εκκλησίες, μουσεία. Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε να μη γίνουν όλα αυτά στάχτη. –Μα αν δεν μπορέσετε αλλοιώς; επέμενε ο Αμερικάνος.
– Τότε… Στα μάτια του Φράνκο τινάχτηκε ξαφνικά μια λάμψη. Μα ευθύς και με συγκρατημένη κι απότομη χειρονομία διώρθωσε:
– Οχι, όχι! Θα μπορέσουμε να την πάρουμε ζωντανή! Μην ανησυχήτε!
Σώπασε· νοιώσαμε πως ήθελε να διακοπή εδώ η συνομιλία. Μα ο Αγγλος τότε είπε:
– Και οι Μαροκινοί, εξοχώτατε;
– Τι; έκαμε ο Φράνκο, ελαφριά νευριασμένος. Τι; […] Συντελούν κι αυτοί και με μεγάλο ηρωισμό, να σωθή ο πολιτισμός μας κι ο πολιτισμός της Ευρώπης. […].»