«Δεν θέλω απλώς να γίνω Ελληνας πολίτης. Θέλω να έρθω να μείνω στην Ελλάδα. Διότι είναι μια χώρα όπου ζεις καλά, τρως καλά, κοιμάσαι καλά και έχεις πραγματικούς φίλους, είναι ο παράδεισος», του είπε ο Νικ Κασαβέτης, γιος του θρυλικού σκηνοθέτη Τζον Κασαβέτη. Η Νία Βαρντάλος με τη σειρά της, του ζήτησε συμβουλές για να γίνει Ελληνίδα πολίτης, κάτι που πρόσφατα πέτυχε ο Αλεξάντερ Πέιν, ο οποίος δήλωνε μετά στην «Κ»: «Είναι cool να είσαι Ελληνας!». Το γεύμα με τον γ.γ. Ιθαγένειας του υπουργείου Εσωτερικών, Νάσο Μπαλέρμπα, άρτι αφιχθέντα από το Λος Αντζελες, ήταν γεμάτο ιστορίες συμπατριωτών μας που θέλουν διακαώς να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. Βέβαια, δεν είναι μόνον οι διάσημοι που ζητούν τη βοήθεια των προξενείων μας: «Κάθε απόδημος είναι μια ξεχωριστή περίπτωση. Μου έρχεται στο μυαλό μια κυρία της οποίας ο Ελληνας πατέρας έφυγε από τη Χειμάρρα για τις ΗΠΑ στα τέλη του ’40. Επειδή ήταν ομογενής μεν, αλλά Αλβανός υπήκοος, η κόρη του δεν μπορούσε να βγάλει άκρη. Εν τέλει η λύση βρέθηκε. Την προτρέψαμε να χρησιμοποιήσει το άρθρο 10 του Κώδικα Ιθαγένειας, που λέει ότι αν τεκμαίρεται η καταγωγή από Ελληνα, έχει τη δυνατότητα να πάρει την ιθαγένεια κάνοντας μια συνέντευξη με τον/την πρόξενο της Ελλάδας. Εκλαιγαν από χαρά και εκείνη και τα παιδιά της όταν άκουσαν ότι με αυτόν τον τρόπο μπορούν να πετύχουν αυτό που κυνηγούσαν τόσα χρόνια».
Το τελευταίο διάστημα η ελληνική πολιτεία έχει κατανοήσει πλήρως πως η λεγόμενη ήπια ισχύς έχει πολλές διαστάσεις και μια από αυτές περνάει και από την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας. Με το όπλο της ψηφιοποίησης –έχει απλοποιήσει αρκετά τη γραφειοκρατία– το κράτος μέσω των προξενείων μπορεί πλέον και εξετάζει γρήγορα και αποτελεσματικά πολύ περισσότερα τέτοια αιτήματα. «Το σύνθημά μας στη γενική γραμματεία είναι πως με τέτοιες ενέργειες μεγαλώνουμε την Ελλάδα. Οχι μόνον πληθυσμιακά, αλλά ως εμβέλεια και αξία. Ενδυναμώνουμε τις σχέσεις μας με την ομογένεια και ταυτόχρονα κάνουμε αυτούς τους ανθρώπους “πρέσβεις” του δυναμικού της χώρας μας, αυξάνουμε τη δικτύωσή μας», είναι τα πρώτα λόγια του γ. γραμματέα. Καθόμαστε στο εστιατόριο ενός αθηναϊκού ξενοδοχείου στη Μητροπόλεως, οι τουρίστες είναι σε ίδια αναλογία με τους Αθηναίους στο Κέντρο.
Συνεχίζει: «Σκεφθείτε ότι στο ΜΙΤ των ΗΠΑ η Ελλάδα έχει τους περισσότερους διδάσκοντες αναλογικά με τον πληθυσμό της. Οι απανταχού Ελληνες έχουν μοχθήσει, έχουν προκόψει, χαίρουν σεβασμού και εκτίμησης, έχουν δύναμη. Είναι συμφέρον και όφελος, αλλά πρωτίστως καθήκον μας να τους έχουμε κοντά μας. Και η αλήθεια είναι ότι και εκείνοι θέλουν να μας βοηθήσουν με όποιον τρόπο έχουν στη διάθεσή τους. Στο πρόσφατο τριήμερο ταξίδι στο Λος Αντζελες άκουσα από δεκάδες ανθρώπους: “Πείτε μου, τι μπορώ να κάνω για την πατρίδα;”. Αυτοί οι άνθρωποι είναι η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό και είμαστε σε στενή συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού για να συμβάλουμε όπου χρειάζεται. Η χώρα πρέπει να έχει ανοικτές τις πόρτες για όλα τα παιδιά της και οι ομογενείς να νιώθουν ότι μας έχουν δίπλα τους με κάθε τρόπο και βέβαια και στην απόκτηση της ιθαγένειας», επισημαίνει.
Στο ΜΙΤ των ΗΠΑ η Ελλάδα έχει τους περισσότερους διδάσκοντες αναλογικά με τον πληθυσμό της. Οι απανταχού Ελληνες έχουν μοχθήσει, έχουν προκόψει, χαίρουν σεβασμού και εκτίμησης, έχουν δύναμη.
Το πρώτο ταξίδι του στην ομογένεια έγινε με την αφορμή της 25ης Μαρτίου φέτος στο Σικάγο, στη Βοστώνη και στη Νέα Υόρκη. Ηταν πολύ εποικοδομητική η επαφή με τον κόσμο και με τους προξένους μας. Τόσο στους Ελληνες της Ανατολικής όσο και της Δυτικής Ακτής, το ενδιαφέρον για την ιθαγένεια ήταν έντονο. «Αυτοί που με πλησίαζαν ήταν άνθρωποι με γονιούς που μετανάστευσαν και εργάζονταν συνήθως πολύ σκληρά, με αποτέλεσμα να μην πάνε να τους δηλώσουν όταν γεννήθηκαν στο κοντινότερο ελληνικό προξενείο. Σε άλλες περιπτώσεις, ιδιαίτερα στις πιο μακρινές δεκαετίες, οι Ελληνες θέλησαν να αφομοιωθούν γρήγορα στις ξένες κοινωνίες και για να προστατευθούν από το στίγμα του νεοφερμένου προτίμησαν για τα τέκνα τους αμερικανικό, γερμανικό, αυστραλέζικο διαβατήριο. Σήμερα όμως πολλά από αυτά τα παιδιά που είναι 50, 60, 70 ετών θέλουν να γίνουν και επισήμως Ελληνες. Εκεί μπορούμε πραγματικά να βοηθήσουμε ενημερώνοντας σωστά και συμβουλεύοντας ανά περίπτωση, διότι πολύ συχνά υπάρχει σύγχυση για το τι πρέπει να κάνουν από παραπληροφόρηση, φήμες κ.λπ.», επισημαίνει ο κ. Μπαλέρμπας, που θεωρεί ότι η πολιτική αυτή αφορά και τις νεότερες γενιές: «Μια εικόνα που είδα και δεν θα ξεχάσω ήταν οι μαθητές σε ένα ελληνικό σχολείο της πόλης Λόουελ στη Μασαχουσέτη, όπου κάποτε ζούσαν δεκάδες συμπατριώτες μας. Ηταν παιδιά από μεικτούς γάμους. Παρά το ότι ήταν 3ης – 4ης γενιάς, ήταν αφάνταστη η υπερηφάνειά τους για την καταγωγή τους. Ως εκπαιδευτικός που έχω διδάξει για πάνω από 48.000 ώρες σε τάξη, ένιωσα απίστευτη συγκίνηση».
Τιμητικές πολιτογραφήσεις
Οπως τονίζει, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τιμητικές αποδόσεις σε προσωπικότητες που δεν είναι Ελληνες, αλλά έχουν βοηθήσει πολύ τη χώρα μας με το έργο τους. «Ανάμεσά τους βρίσκει κανείς από τον Τομ Χανκς και τη Ρίτα Γουίλσον (έχει ελληνικές ρίζες) μέχρι τον Μαρκ Μαζάουερ και τον διεθνούς φήμης ανθρωπολόγο Μάικλ Χέρτσφελντ, την ελληνίστρια Πάολα Μινούτσι, την πανεπιστημιακό Κάθριν Φλέμινγκ, τον Κρίστοφερ Κινγκ που δόξασε την ηπειρωτική μουσική», λέει ο γ.γ. προσθέτοντας: «Η χώρα μας δυναμώνει από εμβληματικές πολιτογραφήσεις, τις οποίες προτείνουν συνήθως οι προξενικές αρχές, αλλά όχι μόνον».
Τι έχουν αποφέρει οι «Πανελλαδικές» για την ιθαγένεια
Κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα και τσιμπολογάμε τα –ομολογουμένως– νόστιμα πιάτα που μας έχουν φέρει. Η κουβέντα μας κατευθύνεται στην άλλη αρμοδιότητα της γενικής γραμματείας, δηλαδή στους ξένους που ζουν εδώ και αιτούνται να γίνουν Ελληνες πολίτες: «Η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας ανήκει στον σκληρό πυρήνα της κρατικής εξουσίας, κάθε κράτος αποφασίζει με τους δικούς του όρους ποιους θα κάνει πολίτες του», υπογραμμίζει ο Νάσος Μπαλέρμπας. «Θέλαμε να βάλουμε τάξη και ομοιογένεια στον τρόπο απόκτησης της ελληνικής ιθαγένειας. Με μια σημαντική μεταρρύθμιση του Οκτωβρίου του 2020 θεσπίσαμε ενιαίο, αντικειμενικό και αδιάβλητο τρόπο αντιμετώπισης των αλλογενών που ζουν εδώ με πανελλαδικού τύπου εξετάσεις πάνω σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα. Η τράπεζα θεμάτων καταρτίστηκε από μια επιτροπή άριστων πανεπιστημιακών, ενώ όλα έγιναν σε αγαστή υπηρεσιακή συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας. Στις 6 Νοεμβρίου (σ.σ.: σήμερα) θα γίνει η 4η κατά σειράν εξέταση από τότε που υλοποιήθηκαν οι αλλαγές που προβλέπει ο νέος νόμος. Να θυμίσω εδώ ότι πριν από το 2020 οι εξετάσεις γίνονταν από επιτροπές που είχαν την έδρα τους στις 13 περιφέρειες της χώρας. Τον Μάιο έδωσαν 8.500 άτομα και τώρα περιμένουμε πάνω από 4.500. Με το καινούργιο σύστημα, από το 2020 έχουν λάβει ελληνική ιθαγένεια περίπου 5.000. Διότι δεν αρκεί να περάσει κανείς τις εξετάσεις, αλλά υπάρχουν και άλλα κριτήρια, όπως λ.χ. οι υποψήφιοι να έχουν τεκμήρια οικονομικής και κοινωνικής ένταξης. Υπάρχουν περιπτώσεις επιτυχόντων στις εξετάσεις που ζουν στη χώρα για χρόνια και δεν έχουν κάνει ποτέ δήλωση εισοδήματος. Αυτοί κόβονται. Ξεκαθαρίζω εδώ ότι ζητάμε δήλωση που θα αντιστοιχούσε σε εκείνη ενός ανειδίκευτου εργάτη, δηλαδή το ελάχιστο ποσό. Αλλο παράδειγμα μη επιτυχούς απόκτησης είναι αλλοδαποί που κατοικούν χρόνια στην Ελλάδα αλλά η οικογένειά τους μένει στο εξωτερικό, κάτι που σημαίνει ότι η χώρα μας δεν είναι επίκεντρο των κοινωνικών τους δραστηριοτήτων, όπως ζητάει ο κώδικας ιθαγένειας που θέτει τους περιορισμούς. Είμαστε σε μια διαδικασία, πάντως, να ξαναδούμε τις διατάξεις του κώδικα αυτού, διότι από το 2004 που θεσπίστηκε έχουν αλλάξει πολλά». Και με τα παιδιά των αλλοδαπών που γεννήθηκαν και ζουν εδώ τι γίνεται; «Στα έξι τους χρόνια μπορούν με δήλωση του γονέα –αν ένας εκ των δύο είναι νόμιμος κάτοικος της χώρας– να αιτηθούν ιθαγένεια, αλλιώς στα 15, εάν έχουν ολοκληρώσει δημοτικό και γυμνάσιο μπορούν τα ίδια να κάνουν αίτηση. Τέτοια περίπτωση είναι η πρωταθλήτρια Ελίνα Τζένγκο, η οποία στα 16 της προχώρησε μόνη της τη διαδικασία και έγινε δεκτή».
Οι Αντετοκούνμπο
– Ποια τιμητική απόδοση ιθαγένειας σάς έχει χαραχθεί στη μνήμη;
– Της μητέρας και του μικρότερου αδελφού Αντετοκούνμπο. Ηταν πολύ συγκινητικό. Oλα τα μέλη της οικογένειας νιώθουν Ελληνες. Το καταλαβαίνει κανείς βλέποντας τον Γιάννη και τον Θανάση με τι πάθος τραγουδούν τον εθνικό μας ύμνο στους αγώνες της εθνικής ομάδας. Η ελληνική πολιτεία αποφάσισε να πολιτογραφήσει τιμητικά και τη μητέρα Αντετοκούνμπο με το νεότερο από τα τέκνα της, διότι είναι σαφές ότι, αν και αυτή η γυναίκα προερχόταν από άλλον πολιτισμό και είχε άλλες προσλαμβάνουσες, μεγάλωσε τα τέσσερα αγόρια της με ελληνικές αξίες και αρχές. Θυμάμαι, μάλιστα, στο περιθώριο αυτής της τιμητικής τελετής ο Γιάννης είχε την ευκαιρία να συναντήσει τον πρωθυπουργό και να συζητήσουν. Είχες μπροστά σου έναν άνθρωπο αφάνταστα ενημερωμένο για το κάθε τι που συμβαίνει στη χώρα μας, παρά την πολυετή διαμονή του στο εξωτερικό.
Η συνάντηση
Γευματίσαμε στο εστιατόριο Lobby του ξενοδοχείου Electra επί της Μητροπόλεως. Ο καιρός ήταν ηλιόλουστος και ενώ καθόμασταν μέσα, είχαμε την αίσθηση της ζωντάνιας της πόλης. Ο κ. Μπαλέρμπας παρήγγειλε ένα μικρό μπέργκερ με black angus και εγώ μια σαλάτα του Καίσαρα με κοτόπουλο. Ηπιαμε δύο ξινά νερά και εγώ στο τέλος έναν εσπρέσο. Ηταν όλα πολύ νόστιμα και ελαφρά, με καλές πρώτες ύλες. Ο γενικός γραμματέας ήταν ανένδοτος στον λογαριασμό και πλήρωσε 29 ευρώ. Το σέρβις ήταν εξαιρετικά φιλικό.