Καθώς ανηφορίζουμε προς το Μπάφι αντιπαραβάλλω αυτό που βλέπω με τις εικόνες της καταστροφής από την πυρκαγιά του 2007. Αν δεν το θυμάσαι, δύσκολα καταλαβαίνεις ότι πριν από 16 χρόνια κάηκε το 60% του ελατοδάσους. Στο αναγεννημένο αυτό σημείο της πόλης μάς έδωσε ραντεβού ο Γιάννος Λιβανός, καθώς όπως μου είχε πει «συνωμοτικά» στο τηλέφωνο, για τον ίδιο «όλα εδώ ξεκίνησαν». Η μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή ήταν κάτι που συγκλόνισε τον 30χρονο τότε εαυτό του και σηματοδότησε μια αλλαγή πλεύσης – σταδιακά απομακρύνθηκε από τη δικηγορία και τον ιδιωτικό τομέα, έγινε ενεργός πολίτης και ασχολήθηκε συστηματικά με την προστασία του περιβάλλοντος και τα ανθρώπινα δικαιώματα, άλλοτε σε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών και άλλοτε ως δημόσιος λειτουργός. Η πορεία του δεν υπήρξε πάντοτε ευθύγραμμη. «Δεν έχουν λείψει οι αποτυχίες και οι απογοητεύσεις, θέλω να το γράψεις», τονίζει, λίγο προτού ανοίξω το μαγνητοφωνάκι. Τα τελευταία χρόνια, ως πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής, αποτελεί την «ήρεμη δύναμη» που συμβάλλει στην προώθηση της αποϊδρυματοποίησης.
Για να του αποσπάσω τη συναίνεση για την παρούσα συνέντευξη επιστράτευσα πολλά επιχειρήματα. Ο ίδιος δηλώνει ιδιαίτερα προβληματισμένος από τον τρόπο που κάλυψαν πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης υποθέσεις παιδικής κακοποίησης, με δημοσιογράφους να στήνουν «καραούλι» έξω από σπίτια και δομές για να αποσπάσουν ένα αποκλειστικό πλάνο ή μια δήλωση… «Η διαπόμπευση που υφίστανται από τα ΜΜΕ όσα άτομα, ανήλικα ή ενήλικα, έχουν παρενοχληθεί ή κακοποιηθεί, στο όνομα υποτίθεται της ενημέρωσης, δεν έχει προηγούμενο· αν αυτό δεν αλλάξει, θα δούμε τα ποσοστά των καταγγελιών να πέφτουν υπό τον φόβο της έκθεσης, που συνεπάγεται πολλαπλάσιο τραύμα».
– Οι δυσλειτουργίες στις δομές παιδικής προστασίας αλλά και ενηλίκων (αναπήρων και χρονίως πασχόντων), με τις οποίες είστε επιφορτισμένος, από πού απορρέουν;
– Τα προβλήματα κατά κύριο λόγο συνδέονται με την υποστελέχωση έπειτα από «πάγωμα» των προσλήψεων επί 15ετία ως απόρροια της κρίσης. Στους υπόλοιπους τομείς του Δημοσίου υπήρχε ένα σύστημα: στις δέκα αποχωρήσεις υπαλλήλων γινόταν μία πρόσληψη, όταν βελτιώθηκαν λίγο τα οικονομικά της χώρας η αναλογία έγινε μία πρόσληψη προς πέντε αποχωρήσεις. Η πρόνοια, όμως, εξαιρέθηκε από αυτόν τον κανόνα. Το πρώτο διάστημα οι συνέπειες δεν ήταν ιδιαίτερα ορατές, αλλά με την πάροδο των ετών έγιναν. Ευτυχώς, τα τελευταία πέντε χρόνια έχει αρχίσει προσλήψεις σε αρκετά τακτική βάση, επικουρικού και μόνιμου προσωπικού. Υπό την προϋπόθεση ότι αυτή η πολιτική θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια με συνέπεια, η κατάσταση θα εξομαλυνθεί. Προς το παρόν ανησυχούμε ενόψει της 30ής Σεπτεμβρίου, καθώς σε εκείνη την ημερομηνία εκπνέει η ισχύς μεγάλου αριθμού συμβάσεων εργασίας πανελλαδικά. Η υποστελέχωση οδηγεί μοιραία σε εξουθένωση των εργαζομένων, που μόνο μέσω εκπαιδεύσεων, στήριξης και πλαισίωσης μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Στη διαδρομή μου δεν έχουν λείψει οι αποτυ- χίες και οι απογοητεύσεις, θέλω να το γράψεις…
– Ωστόσο δεν είμαστε όλοι γεννημένοι για τέτοιες δουλειές. Μπορεί, αλήθεια, να εκτιμηθεί η καταλληλότητα ενός υποψηφίου;
– Μετά τον νόμο Πεπονή και το ΑΣΕΠ θωρακίστηκε η αντικειμενικότητα του τρόπου πρόσληψης, εκκρεμεί, όμως, η αξιολόγηση της προσωπικότητας των υποψηφίων. Εύχομαι να βρεθεί μια μέθοδος, χωρίς να πληγεί η διαφάνεια της διαδικασίας, να αξιολογούνται τόσο η προσωπικότητα όσο και τα κίνητρα των αιτούντων. Υπάρχει ένα μειοψηφικό, αλλά όχι αμελητέο, ποσοστό εργαζομένων που δεν είναι κατάλληλοι, επιβαρύνουν τους συναδέλφους τους και ρίχνουν συνολικά το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών.
– Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ο δημόσιος διάλογος για την αποϊδρυματοποίηση. Πού βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή;
– Ο νόμος για την παιδική προστασία του 2018 είναι καλός· στην εφαρμογή του, μάλιστα, υπάρχει συνέχεια μεταξύ των δύο τελευταίων ηγεσιών του υπουργείου. Οι άνθρωποι από τη φύση μας αντιδρούμε στις αλλαγές. Οι εμπλεκόμενοι φορείς δώσαμε αγώνα για να αλλάξουν νοοτροπίες· να γίνει σαφές προς κάθε κατεύθυνση το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών και ο κακοποιητικός –εκ προοιμίου– χαρακτήρας των ιδρυμάτων. Οι εργαζόμενοι έχουν μεγάλη τεχνογνωσία, η οποία δεν θέλουμε να χαθεί.
Οι προσπάθειές μας έχουν αποδώσει καρπούς. Από τα συνολικά 2.400 παιδιά, που διαβιούσαν σε δομές πανελλαδικά πριν από τρία χρόνια, σήμερα έχουν αποκατασταθεί οικογενειακά μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας τα 1.300. Από εκεί και πέρα θεωρώ ότι δυσκολεύει η περαιτέρω μείωση του αριθμού των παιδιών σε ιδρύματα, λόγω της αναντιστοιχίας μεταξύ των αιτημάτων· τα περισσότερα παιδιά προορίζονται για αναδοχή, ενώ οι περισσότεροι ενήλικοι ενδιαφέρονται για τεκνοθεσία. Λύση σε αυτό θα δώσουν η επαγγελματική αναδοχή (για παιδιά με αναπηρίες και ψυχικά νοσήματα ή μεγαλύτερα παιδιά τυπικής ανάπτυξης), οι στέγες ημιαυτόνομης διαβίωσης (για εφήβους και νεαρούς ενηλίκους) και η αύξηση στις στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης (για ενηλίκους με αναπηρία).
Να μη ζήσουν οι σημερινοί έφηβοι ό,τι πέρασα εγώ
«Είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι αν ποτέ αναλάμβανα μια θέση ευθύνης, θα βοηθούσα την κοινότητα από την οποία προέρχομαι», αναφέρει ο κ. Λιβανός, που είναι «ανοιχτά» γκέι εδώ και χρόνια. «Ως γενικός γραμματέας Νέας Γενιάς, κατόπιν διαβούλευσης με τις ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις εκπονήσαμε το πρώτο κρατικό πρόγραμμα καταπολέμησης των διακρίσεων βάσει του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου, εγκαινιάσαμε τη γραμμή ψυχολογικής στήριξης ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, της οικογένειάς τους και εκπαιδευτικών (σ.σ. η μετεξέλιξη της οποίας λειτουργεί έως σήμερα, 11528 ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ), ενώ υλοποιήσαμε καμπάνια για την ομόφυλη συντροφικότητα με το μότο “Ζούμε όπως και εσύ”». Ζητούμενο για τον ίδιο ήταν οι έφηβοι να μην περάσουν τις δυσκολίες που ο ίδιος βίωσε στην ηλικία τους, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. «Εχω υπάρξει θύμα ομοφοβικού μπούλινγκ επί σειράν ετών στο σχολείο, όπως και άλλα παιδιά», διηγείται. «Οι εξαιρετικοί κατά τα άλλα εκπαιδευτικοί δεν έπαιρναν θέση, καθώς δεν είχαν εκπαιδευθεί στην αναγνώριση του σχολικού εκφοβισμού, αυτό όμως ως παιδί το εκλαμβάνεις ως αποδοχή του γεγονότος». Πρόκειται για ένα βίωμα, όπως ομολογεί, «που κουβαλώ ως ενήλικος και το δουλεύω».
Στα ’80s και στις αρχές των ’90s ο ομόφυλος σεξουαλικός προσανατολισμός αποτελούσε ταμπού. «Δεν υπήρχαν ταινίες ή βιβλία με ΛΟΑΤΚΙ χαρακτήρες, τα δημόσια πρόσωπα δεν μιλούσαν ανοιχτά για τη σεξουαλικότητά τους, ως μεγαλύτερο παιδί και ως έφηβος δεν αναγνώριζες πρότυπα ανθρώπων με τα οποία να μπορούσες να αισθανθείς εγγύτητα, ουσιαστικά ήμασταν κοινωνικά αόρατοι. Προσωπικά γνώρισα τον πρώτο μου ανοιχτά γκέι φίλο –συμφοιτητή μου από την Κομοτηνή– όταν πλέον ήμουν στο πανεπιστήμιο».
Παρά τις δυσκολίες, οι κοινωνικές συνθήκες έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν και σύντομα πολλά ΛΟΑΤΚΙ άτομα τολμούν να ζήσουν με ορατότητα. Ο ίδιος κάνει coming out στους φίλους του στα 20 και στη μητέρα του στα 23. «Δεν ήταν μια εύκολη απόφαση, ένιωσα όμως πιο ειλικρινής με τους δικούς μου ανθρώπους, με τους οποίους ήρθα πιο κοντά. Οταν αποκρύπτεις ένα τόσο δομικό στοιχείο της προσωπικότητάς σου, αναγκαστικά απομακρύνεσαι». Η μητέρα του, βέβαια, χρειάστηκε χρόνο.
«Το γεγονός, ωστόσο, ορόσημο για μένα είναι η αποδοχή της οικογένειάς μου· μπορούμε πλέον να βγαίνουμε οι τρεις μας ως οικογένεια, η μητέρα μου, ο Νικόλας, ο σύντροφός μου, κι εγώ… Ηταν κάτι που δυσκολευόμουν να πιστέψω ότι θα ζήσω».
Ο κ. Λιβανός ένιωθε, λοιπόν, ότι είχε διανύσει πολλά «μίλια» προσωπικής εξέλιξης μέχρι που ανέλαβε τη διεύθυνση στον Σύλλογο Οροθετικών «Θετική Φωνή». «Ηταν ένας χώρος στον οποίο αναμετρήθηκα με τα προσωπικά μου στερεότυπα και προκαταλήψεις, από τα οποία τελικά δεν είχα πλήρως απελευθερωθεί. Μέσω της συμμετοχής μου συναισθάνθηκα το στίγμα ως άτομο αλλά και μέσω των βιωμάτων συναδέλφων», καταλήγει.
Aπολιτίκ εποχή
«Εβλεπα τις φλόγες από το σπίτι μου να τυλίγουν την Πάρνηθα και η οργή ξεχείλιζε μέσα μου», θυμάται ο Γιάννος Λιβανός, ο οποίος το 2007 μαζί με δύο φίλους συνδιοργάνωσε τη μεγαλύτερη έως τότε διαμαρτυρία πολιτών για το περιβάλλον στο Σύνταγμα. Tο κάλεσμα μέσω sms και email στέφεται με απόλυτη επιτυχία και στο εξής υιοθετείται καθολικά. «Λίγα χρόνια νωρίτερα, στους Ολυμπιακούς του 2004, καλούσαμε τον κόσμο να αναρτήσει τη σημαία της ειρήνης –peaceflag– στο μπαλκόνι του σπιτιού του, όπως σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, των οποίων οι πολίτες εξέφραζαν έτσι την αντίθεσή τους στον πόλεμο στο Ιράκ». Και τις δύο φορές πίσω από τις πρωτοβουλίες κρύβεται μια παρέα συμμαθητών από τη Σχολή Μωραΐτη. «Συναντιόμασταν στο σπίτι της φίλης μας που είχε πρώτη ανεξαρτητοποιηθεί και λαμβάναμε συλλογικές αποφάσεις», διηγείται ο ίδιος, που έχει μάθει να εργάζεται μέσα σε ομάδες. «Η εποχή ήταν απολιτίκ, εμείς όμως όχι».
Η συνάντηση
Μας υποδέχθηκε χαμογελαστός με έναν φρεσκοστυμμένο χυμό πορτοκάλι ανά χείρας στα 1.160 μέτρα υψόμετρο – καθώς το ραντεβού μας ήταν στο εστιατόριο του καταφυγίου της Πάρνηθας, στο Μπάφι. Εκείνος παρήγγειλε μια χορτόσουπα και φασολάδα, δεδομένου ότι έχει σχεδόν σταματήσει να τρώει κρέας, εγώ πάλι ογκρατέν με χοιρινό και μια χωριάτικη σαλάτα. Ο λογαριασμός ήρθε 28 ευρώ.
Τρεις ώρες αργότερα, ο ίδιος δεν είχε αγγίξει το φαγητό του, είχε όμως απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Φεύγοντας αντιλήφθηκα ότι η συζήτησή μας δεν θα μπορούσε να έχει γίνει πουθενά αλλού – ο εθνικός δρυμός που τόσο βίαια καταστράφηκε το καλοκαίρι του 2007 καθόρισε τον 30χρονο τότε Γιάννο Λιβανό να είναι φύσει και θέσει ενεργός πολίτης.