Η ακροσφαλής διπλωματία στο Αιγαίο είναι κάτι που επιθυμεί ιδιαίτερα ο τουρκικός στρατός, τον οποίο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρειάζεται απεγνωσμένα. Τη διάσταση αυτή στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων θέτει στην «Κ» από την Ουάσιγκτον ο τουρκικής καταγωγής καθηγητής Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Πεζοναυτών, Σινάν Τζιντί. Θεωρεί επίσης ότι δεν είναι στόχος του Ερντογάν μια άμεση σύγκρουση με την Ελλάδα, τονίζοντας ότι η Τουρκία μόνο όφελος δεν θα είχε από μια τέτοια εξέλιξη. Οσον αφορά την προοπτική αναβάθμισης των τουρκικών F-16 και ευρύτερα τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, ο ίδιος εμφανίζεται μάλλον επιφυλακτικός ως προς την εκτίμηση της Αγκυρας ότι οι Ρεπουμπλικανοί συμφέρουν.
– Ο Ερντογάν κρατάει υψηλούς τόνους στο Αιγαίο. Κερδίζει πολιτικά από αυτήν την τακτική;
– Θα έλεγα ότι έχει πράγματι ωφεληθεί από την κλιμάκωση της ρητορικής έντασης για το Αιγαίο, η οποία παίζει καλά στην τουρκική τηλεόραση. Οι Τούρκοι ψηφοφόροι λαμβάνουν από εκεί την πλειονότητα των ειδήσεων και –είτε είναι υπέρ είτε κατά του Ερντογάν– στηρίζουν ευρέως μια ισχυρή εικόνα της Τουρκίας στο Αιγαίο, με κεντρική ιδέα «να μη μετατραπεί σε ελληνική λίμνη». Εχοντας πει αυτό, θα πρέπει να διευκρινίσω ότι σε αυτήν τη φάση οι Τούρκοι ασχολούνται πρωτίστως με τα προβλήματα της οικονομίας, και όχι τόσο με το Αιγαίο, το Κυπριακό και τις διμερείς σχέσεις με την Ελλάδα. Ο Τούρκος πρόεδρος αντιλαμβάνεται έτσι ότι αντιμετωπίζει περισσότερα προβλήματα στο εσωτερικό και διεκδικεί την επανεκλογή του με βάση την οικονομία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει τα ζητήματα με την Ελλάδα στο μυαλό του. Ομως, σε αυτήν τη φάση, τα θέματα εξωτερικής πολιτικής τον αφορούν λιγότερο σε σχέση με τα οικονομικά θέματα.
– Είστε σε θέση να διακρίνετε οποιεσδήποτε διαφοροποιήσεις στο κυβερνητικό στρατόπεδο της Τουρκίας σε σχέση με τη στάση του Ερντογάν απέναντι στην Ελλάδα;
Δεν υπάρχει πολλή συμπάθεια στις Ηνωμένες Πολιτείες για την Τουρκία, καθώς σε αυτή τη φάση πολύ απλά θεωρείται ανταγωνιζόμενη και κακομαθημένη.
– Δεν έχω δει διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό του AKP ή του μηχανισμού εθνικής ασφάλειας. Αντιθέτως, θα έλεγα ότι στον τουρκικό στρατό αρέσει ιδιαίτερα αυτή η προσέγγιση της ακροσφαλούς διπλωματίας του Ερντογάν, μέσα από την αμφισβήτηση του εναέριου χώρου ή των υδάτων στο Αιγαίο. Ο τουρκικός στρατός έχει μια μακρά επιθυμία για την Τουρκία να επιδείξει περισσότερη ισχύ και πυγμή, προκαλώντας τις ελληνικές θέσεις για τα θέματα εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Και η υποστήριξη του στρατού είναι κάτι που ο Ερντογάν χρειάζεται απεγνωσμένα. Μην ξεχνάμε ότι η «Γαλάζια Πατρίδα» ήταν ιδέα ενός Τούρκου ναυάρχου. Θα έλεγα λοιπόν ότι ο τουρκικός στρατός είναι πολύ πρόθυμος προς αυτήν την κατεύθυνση. Και αυτό είναι κάτι που κρατάει απασχολημένο τον στρατό στην Τουρκία και τον διατηρεί πιο κοντά και πιο πιστό στον Ερντογάν.
– Τελικά, συμφωνείτε με την άποψη ότι η περίοδος μέχρι τις τουρκικές εκλογές είναι η πιο επικίνδυνη για την πιθανότητα ενός επεισοδίου στο Αιγαίο; Πόσες πιθανότητες δίνετε σε ένα τέτοιο σενάριο;
– Είναι πράγματι η πιο επικίνδυνη περίοδος, υπό την έννοια ότι αξίζει τον κόπο για τον Ερντογάν να επιδιώξει οτιδήποτε μπορεί να αξιοποιήσει ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ενόψει των εκλογών. Ωστόσο, δεν θα πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι οποιαδήποτε μορφή σύγκρουσης στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο θα έσυρε περαιτέρω την Τουρκία σε ένα καταστροφικό καθεστώς διπλωματικών σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αλλωστε, σε μια τέτοια περίπτωση θα βρίσκονταν σε πόλεμο δύο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Ακόμη κι αν οι εντάσεις και οι ενέργειες κλιμάκωσης δυνητικά μπορούν να οδηγήσουν σε άμεσες συγκρούσεις, υποψιάζομαι ότι δεν είναι αυτός ο στόχος του Ερντογάν. Δεν ωφελείται από κάτι τέτοιο σε οποιαδήποτε μορφή ή σχήμα. Πρώτον, θα έβαζε την Τουρκία σε πόλεμο. Δεύτερον, θα έχανε ένα σημαντικό μέρος της νομιμότητας και της εύνοιας εντός της διεθνούς κοινότητας αν ξεκινούσε έναν πόλεμο.
– Πώς εξελίσσεται το αίτημα της Τουρκίας για την αναβάθμιση των F-16 και ποια είναι η δική σας πρόβλεψη;
– Το θέμα απλώς κάθεται εκεί στην άκρη. Δεν υπάρχει κάποιο μομέντουμ ή κινητικότητα. Τα διάφορα λόμπι στην Ουάσιγκτον, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και της Αρμενίας, έχουν διασφαλίσει ότι το Κογκρέσο –με τα δεδομένα ως έχουν αυτήν τη στιγμή (σ.σ. Δευτέρα 7 Νοεμβρίου)– δεν είναι υπέρ της παραχώρησης στην Τουρκία οποιασδήποτε κίνησης για την αναβάθμιση των F-16. Ενδεχομένως αυτό θα μπορούσε να αλλάξει με το νέο έτος, εάν υπάρξει αλλαγή, ιδίως στη Γερουσία. Η τουρκική πλευρά θεωρεί ότι μπορεί πραγματικά να διασφαλίσει μεγαλύτερη εύνοια από το Κογκρέσο με επικεφαλής τους Ρεπουμπλικανούς. Πάντως δεν υπάρχει πολλή συμπάθεια στις ΗΠΑ για την Τουρκία, καθώς στην Ουάσιγκτον σε αυτήν τη φάση πολύ απλά θεωρείται ανταγωνιζόμενη και κακομαθημένη.