Μπορεί να μην αποτελεί «τεχνολογικό» θαύμα, αλλά σίγουρα η Ελλάδα έχει αρχίσει να ακολουθεί τις παγκόσμιες εξελίξεις και τάσεις του κλάδου. Κάπως έτσι μπορεί να περιγραφεί η σταδιακή προσαρμογή της χώρας μας στις ανάγκες και στις απαιτήσεις του τομέα της τεχνολογίας, λίγους μήνες μετά τις ηχηρές εξαγορές ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων, αλλά και τις αποφάσεις ξένων εταιρειών να επενδύσουν στη χώρα μας.
Πλέον έχει αρχίσει να δημιουργείται αλλά και να ωριμάζει μια αγορά Έρευνας και Ανάπτυξης, αλλά και τεχνολογικών startups, η οποία μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για τον εκσυγχρονισμό όλης της ελληνικής οικονομίας. «Κάθε χρόνο, όλο και μεγαλύτεροι αλλά και πιο γνωστοί επενδυτές ενδιαφέρονται για ελληνικές νεοφυείς εταιρείες. Παλαιότερα είχαμε εξαγορές από περιφερειακούς παίκτες ή πολύ ευκαιριακά από κάποιους διεθνείς. Πλέον το ενδιαφέρον μεγάλων επενδυτών για ελληνικές εταιρείες είναι μια νόρμα», αναφέρει εκπρόσωπος των ελληνικών venture capitals που χρηματοδοτεί νεοφυείς επιχειρήσεις. Στοιχεία του Big Pi Ventures καταδεικνύουν ότι η κεφαλαιοποίηση των startups εταιρειών ελληνικών συμφερόντων «γιγαντώθηκε» σε σχέση με παλαιότερα. Από σχεδόν μηδενικά επίπεδα πριν από περίπου μία οκταετία, η αξία τους έχει αυξηθεί σήμερα περί τα 3,5 δισ. ευρώ.
Παρά την πανδημία, τελευταία υλοποιούνται αλλά και ανακοινώνονται σημαντικές επενδύσεις στον τομέα της τεχνολογίας σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, κάποιες εκ των οποίων έχουν ήδη αρχίσει να ωριμάζουν. Ανάμεσα σε αυτές οι: Microsoft, Digital Realty, Cisco, TeamViewer, Pfizer, με τις δύο πρώτες να αφορούν τη δημιουργία κέντρων δεδομένων (data centers) στη χώρα μας, κλάδο στον οποίο η Ελλάδα υστερεί σημαντικά. Η επένδυση της Microsoft είναι η μεγαλύτερη που έχει πραγματοποιήσει ο αμερικανικός κολοσσός στην Ελλάδα, με την προστιθέμενη αξία της να αγγίζει το 1 δισ. ευρώ. Αυτή αφορά την εγκατάσταση ενός σημαντικού μέρους της νέας τεχνολογικής υποδομής της εταιρείας, που σχετίζεται μεταξύ άλλων και με τις δραστηριότητες cloud services. Πρόσφατα, η Lamda Hellix εξαγοράστηκε από την αμερικανική Digital Realty, που δρομολογεί επενδύσεις ύψους 400 εκατ. ευρώ για την κατασκευή κέντρων δεδομένων, κατά πληροφορίες, σε Κορωπί και Κρήτη.
Η Θεσσαλονίκη
Στο ραντάρ των επενδυτών βρίσκεται και η περιοχή της Θεσσαλονίκης, της οποίας το επιστημονικό δυναμικό αποτελεί πόλο έλξης για εταιρείες όπως η Pfizer και η Cisco. Το 2019 έγινε γνωστή η πρόθεση της αμερικανικής εταιρείας Pfizer να δημιουργήσει ένα από τα digital hubs –που προγραμματίζει σε παγκόσμια κλίμακα– στη συμπρωτεύουσα. Λέγεται μάλιστα ότι η επιλογή της Ελλάδας από την Pfizer πυροδότησε περαιτέρω εξελίξεις στο μέτωπο των επενδύσεων. «Είναι πολύ σημαντικό ότι η Ελλάδα προσελκύει μεγάλες επενδύσεις στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας, τομείς που ηγούνται της ανάπτυξης σήμερα παγκοσμίως και δημιουργούν πολύτιμες θέσεις εργασίας σε τεχνολογίες αιχμής. Είναι επίσης σημαντικό για τους νέους επαγγελματίες να ενταχθούν σε ένα παγκόσμιο δίκτυο όπως της Pfizer, να εργαστούν σε έργα που μετασχηματίζουν την καθημερινότητα και να μοιράζονται τον σκοπό μας “καινοτομούμε για να αλλάξουμε τις ζωές των ασθενών”.
Παρόμοιες επενδύσεις μπορούν επίσης να έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκο Γκαριμπόλντι, επικεφαλής του κέντρου καινοτομίας και ψηφιακής τεχνολογίας της Pfizer στη Θεσσαλονίκη. «Για παράδειγμα», προσθέτει, «η στρατηγική μας για το ψηφιακό και τεχνολογικό κέντρο στη Θεσσαλονίκη βασίζεται και στην οικοδόμηση συνεργασιών και στη δημιουργία συνεργειών με τον ακαδημαϊκό χώρο, το σύστημα υγείας, ερευνητικά ιδρύματα και νεοφυείς επιχειρήσεις.
Έτσι, μαζί με τις 200+ ευκαιρίες άμεσης εργασίας που θα δημιουργήσουμε για νέους επαγγελματίες, περιμένουμε να δούμε ευρύτερα οφέλη για την τοπική οικονομία». Μιλώντας για την επιλογή της Ελλάδας από την Pfizer, o κ. Γκαριμπόλντι επισήμανε πως «όταν μια εταιρεία όπως η Pfizer επιλέγει έναν προορισμό για ένα επενδυτικό σχέδιο, αναζητά ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον, ισχυρές οικονομικές προοπτικές και, κυρίως, υψηλού επιπέδου δεξιότητες στην ψηφιακή τεχνολογία». Κατά τον ίδιο, σήμερα η Ελλάδα προσφέρει έναν συνδυασμό των παραπάνω, «οπότε δεν είναι τυχαίο ότι η χώρα προσελκύει σοβαρά επενδυτικά προγράμματα όπως το δικό μας.
Επενδυτικό στοίχημα
Στο μεταξύ, σε φάση ωρίμανσης έχουν εισέλθει πολλές startups στις οποίες «στοιχηματίζουν» οι επενδυτές για τον εκσυγχρονισμό και των υπόλοιπων κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Από το 2018 και μετά, τα κεφάλαια που επενδύονται στην ευρύτερη αγορά προσεγγίζουν πλέον το 1 δισ. δολ. ετησίως. Σε αυτό το ποσό περιλαμβάνονται και εταιρείες Ελλήνων ιδρυτών που διατηρούν την έδρα τους στο εξωτερικό, κάποιοι εκ των οποίων όμως έχουν σημαντική παρουσία στη χώρα μας. «Η ελληνική startup βιομηχανία αναπτύσσεται ταχύτατα σε κάθε κατεύθυνση. Τα συνολικά κεφάλαια που επενδύονται στην ευρύτερη αγορά προσεγγίζουν πλέον το 1 δισ. δολ. ετησίως, σημαντικές εξαγορές λαμβάνουν χώρα με αυξανόμενη συχνότητα, ενώ χιλιάδες Έλληνες συσσωρεύουν καθημερινά πρακτική εμπειρία, τροφοδοτώντας τον κύκλο ανάπτυξης», επισημαίνει ο Γιώργος Τζιραλής, εταίρος στο εγχώριο επενδυτικό κεφάλαιο Marathon Venture Capital. Τρία χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του, το Marathon ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες τη δημιουργία ενός δεύτερου fund, του Μarathon Fund II, με σκοπό να διαχειρίζεται κεφάλαια αρχικού ύψους 40 εκατ. ευρώ για να πραγματοποιήσει επενδύσεις σε 15-18 τεχνολογικές εταιρείες τα επόμενα 3-4 χρόνια. Κατά πληροφορίες, σε αντίστοιχη φάση βρίσκεται και το VentureFriends, ενώ κινήσεις για τη δημιουργία νέων funds δρομολογούν και άλλα ελληνικά VCs, όπως το Uni.Fund.
Σύμφωνα με το Marathon, στο εννεάμηνο του 2020 είχαν διοχετευθεί σε startups περίπου 1 δισ. δολ., προσεγγίζοντας σταδιακά τα περσινά επίπεδα (1,131 δισ. δολ.). «Παλαιότερα υπήρχαν εταιρείες που σήκωναν 20-30 εκατ. μέσα σε τέσσερα-πέντε χρόνια. Πλέον πολλές κατορθώνουν να αντλήσουν τέτοια ποσά σε μόλις δύο!» επισημαίνει εκπρόσωπος των εγχώριων επενδυτικών κεφαλαίων.
Τη στιγμή μάλιστα που η πανδημία έχει πλήξει σημαντικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, η αγορά των startups δεν φαίνεται, προς το παρόν, να κλυδωνίζεται από την πανδημία. Όσο κοινότοπο και να ακούγεται, η πανδημική κρίση αποτέλεσε για ορισμένες τεχνολογικές εταιρείες μοχλό ανάπτυξης και, το σημαντικότερο, δεν ανέκοψε την όρεξη των επενδυτών. Όπως προκύπτει από στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το Found.ation και δημοσίευσε η «Καθημερινή», έξι νεοφυείς εταιρείες ελληνικών συμφερόντων κατόρθωσαν στο διάστημα Μαρτίου-Σεπτεμβρίου να αντλήσουν συνολικά 82,2 εκατ. δολ. από διεθνείς και εγχώριους επενδυτές (funds του Equifund). Πρόκειται για τις εταιρείες που έλαβαν τα υψηλότερα ποσά χρηματοδότησης μέχρι στιγμής μέσα στην πανδημία, με την κυπριακή Omilia, η οποία έχει έντονη παρουσία στη χώρα μας, να καταλαμβάνει την πρώτη θέση της λίστας, εξασφαλίζοντας 20 εκατ. δολ. από το βρετανικό επενδυτικό κεφάλαιο Grafton Capital. Ακολουθούν η TileDB, που άντλησε 15 εκατ. δολ., η Netdata με 14,2 εκατ. δολ., η Spotawheel με 11,6 εκατ. δολ., η Navenio με 11,4 εκατ. και η Plum με 10 εκατ. δολ. Στη λίστα προστίθενται και άλλες χρηματοδοτήσεις σε νεοφυείς εταιρείες, μικρότερου όμως μεγέθους.
Έντονη δραστηριότητα
Τα τρία τρίμηνα του 2020 καταγράφηκαν, σύμφωνα με το Marathon, 7 εξαγορές εταιρειών έναντι 16 το 2019 και 6 το 2018. Μπορεί ο αριθμός να είναι σημαντικά μειωμένος σε σύγκριση με τη χρονιά που προηγήθηκε, ωστόσο εκπρόσωποι της επενδυτικής κοινότητας τονίζουν ότι η σημασία και η αξία των εξαγορών αυτών έχουν αναβαθμιστεί. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, τα ποσά εξαγοράς το 2019 είναι πιθανότατα τα μισά σε σχέση με το 2020.
Ενδεικτικά, τον Μάιο εξαγοράστηκε η νεοφυής εταιρεία Softomotive από τη Microsoft έναντι ποσού που φέρεται να αγγίζει τα 100-150 εκατ., ενώ λίγο αργότερα, και συγκεκριμένα τον Αύγουστο, ακολούθησε αυτή της InstaShop, με έδρα το Ντουμπάι και παρουσία στη Θεσσαλονίκη, από την Delivery Hero, η οποία άγγιξε τα 360 εκατ. δολ. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη εξαγορά εταιρείας ελληνικών συμφερόντων που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής στον κλάδο της τεχνολογίας. Ακόμη όμως και η πατρινή Think Silicon, που εξαγοράστηκε φέτος έναντι μικρότερου ποσού, περιήλθε στην αγκαλιά μιας εταιρείας που κατέχει ηγετική θέση στην τεχνολογία υλικών, της Applied Materials, της οποίας η κεφαλαιοποίηση σήμερα αγγίζει τα 70 δισ. δολ.
«Αυτό που συμβαίνει δεν είναι θαύμα, αλλά η φυσική προσαρμογή της χώρας μας σε σχέση με ό,τι παρατηρείται στις υπόλοιπες χώρες του δυτικού κόσμου στον τομέα της τεχνολογίας», επισημαίνει ο Μάρκος Βερέμης, πρόεδρος της Upstream, εταίρος της Big Pi Ventures και πρόεδρος της επιτροπής καινοτομίας του ΣΕΒ. «Τα κεφάλαια που επενδύονται από ελληνικά και ξένα επενδυτικά funds έχουν αυξηθεί εκθετικά τα τελευταία πέντε χρόνια, κάτι που ασφαλώς πρόκειται να συνεχιστεί. Τα ποσά εξαγοράς της InstaShop και της Softomotive θέτουν τους στόχους του οικοσυστήματος σε ένα νέο επίπεδο, αλλά παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι θα καταρριφθούν», τονίζει.
Οι digital nomads
Η αγορά των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων φαίνεται ότι θα ενισχυθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, χάρη στους… digital nomads. Πρόκειται για μια τάση που άρχισε να δημιουργείται εν μέσω πανδημίας και η οποία φαίνεται να ευνοεί σημαντικά την εξέλιξη του κλάδου των startups. Έλληνες της διασποράς που διατηρούν εταιρείες σε χώρες όπως οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα λόγω του κορωνοϊού. «Αρκετοί ιδρυτές μεγάλων εταιρειών έχουν μετακομίσει στη χώρα μας και έχουν ξεκινήσει να εργάζονται από εδώ. Γνωρίζουν καλύτερα το εγχώριο οικοσύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων, ενώ έχουν αρχίσει να προσλαμβάνουν εργαζομένους. Η τάση αυτή θα αποδειχθεί ιδιαίτερα ωφέλιμη για την Ελλάδα και κυρίως για την ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια». Κατά τον ίδιο, το 2021 μπορεί να αρχίσουν να διαφαίνονται οι επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης και στον τεχνολογικό τομέα, ωστόσο, «είμαι απολύτως βέβαιος ότι θα έχουμε περισσότερες εξαγορές σε υψηλότερα ασφαλώς νούμερα. Επίσης, πιστεύω ότι περισσότεροι διεθνείς επενδυτές θα διοχετεύσουν κεφάλαια στο εγχώριο οικοσύστημα, μια και ήδη έχουν αποκτήσει μια εξοικείωση με την αγορά». Στην κινητοποίηση περισσότερων κεφαλαίων θα συμβάλουν, κατά τον κ. Βερέμη, και πρόσφατες ενέργειες της κυβέρνησης, όπως τα φορολογικά κίνητρα σε angel investors, η χαρτογράφηση των ελληνικών startups μέσω του Elevate Greece, ακόμη και τα κίνητρα μεταφοράς της φορολογικής έδρας στην Ελλάδα για προσέλκυση ξένων επενδυτών, όπως είναι το non dom.
Νέοι επιστήμονες
Σημαντικό «ατού» της χώρα μας είναι οι Έλληνες επιστήμονες που αποφοιτούν από τα ελληνικά πανεπιστήμια. Πολλοί από αυτούς ήδη εργάζονται σε startups στην Ελλάδα, με τον αριθμό τους να αυξάνεται εκθετικά κάθε χρόνο. Σύμφωνα με στοιχεία του Marathon, από τις αρχές του 2020 έως τον Σεπτέμβριο ο αριθμός των εργαζομένων είχε ανέλθει στους 7.746 έναντι 7.321 το 2019 και 5.552 το 2018. Το 2012, αντίθετα, στην καρδιά της ελληνικής οικονομικής κρίσης, υπολογίζονταν γύρω στους 569.
«Το οικοσύστημα για νεοφυείς επιχειρήσεις, καθώς και το ταλέντο στην Ελλάδα υπάρχουν. Στην TileDB αυτό το έχουμε αναγνωρίσει από πολύ νωρίς (αρχές του 2019), οπότε και φτιάξαμε τη θυγατρική μας στην Ελλάδα όταν η εταιρεία μας αποτελούνταν από μόλις 6 άτομα. Από τότε η ομάδα μας στην Ελλάδα έχει φτάσει τα 11 άτομα και υπολογίζουμε να διπλασιαστεί μέχρι το τέλος του 2021. Κίνητρό μας είναι οι υψηλές ικανότητες των συνεργατών που βρίσκουμε στην Ελλάδα, το σχετικά μικρότερο κόστος, αλλά κυρίως η αφοσίωση των Ελλήνων όταν η εταιρεία προσφέρει ένα μεγάλο όραμα και ένα άκρως υγιές επαγγελματικό περιβάλλον», εξηγεί ο Σταύρος Παπαδόπουλος, ιδρυτής και CEO της TileDB, η οποία εδρεύει στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης.
Ο κορωνοϊός σίγουρα έχει επηρεάσει αρνητικά πολλούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, όμως η τεχνολογία που «παράγουν» νεοφυείς επιχειρήσεις θα μπορούσε να βοηθήσει κάποιους από αυτούς, εάν όχι όλους, να «αναγεννηθούν» και να εκσυγχρονιστούν. Μένει βέβαια να δούμε τι μας επιφυλάσσει η νέα χρονιά…