Μια φορά πριν από μερικά χρόνια, θυμάται ένας πρώην διευθυντής πολιτικού γραφείου βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας στην περιφέρεια, κάποιος τον ρώτησε πού είχαν βρει το τηλέφωνό του. Δεν θυμόταν να το είχε δώσει ποτέ στο κόμμα – «εγώ δεν είμαι κομματικά εγγεγραμμένος», είπε. «Θυμάμαι του είχα πει “εφόσον δεν είναι στο δικό μας αρχείο, να σας ζητήσω συγγνώμη”», δηλώνει στην «Κ» το πρώην κομματικό στέλεχος. «Μπορεί να μας το είχε υποδείξει κάποιος γνωστός».
Τα περισσότερα στοιχεία επικοινωνίας υποψήφιων ψηφοφόρων προέρχονταν από το προσωπικό αρχείο του βουλευτή. «Από τον κόσμο που ερχόταν στο γραφείο μας, από τα κεντρικά του κόμματος, που έχουν έναν συγκεκριμένο πυρήνα εγγεγραμμένων μελών, και από περιφερειακές ή νομαρχιακές οργανώσεις με τις οποίες συνεργάζονται οι βουλευτές», εξηγεί. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, κάποια στοιχεία επικοινωνίας προέρχονταν από πηγές εκτός κόμματος. «Από τότε που ανοίχτηκε η βάση σε Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, και είχαν την ευχέρεια να εγγραφούν μέλη την ημέρα της ψηφοφορίας, τα αρχεία αυτά είχαν μεγαλώσει και υπήρχε η αντίληψη ότι κυκλοφορούσαν ανάμεσα στα δύο κόμματα», σημειώνει ο ίδιος.
Πώς μπορεί κάποιος υποψήφιος βουλευτής να επικοινωνήσει με εν δυνάμει ψηφοφόρους; Πολύ συχνά γίνεται λόγος για «λίστες», βάσεις δεδομένων με στοιχεία επικοινωνίας πολιτών που διακινούνται με όχι πάντα διαφανείς τρόπους. Υπάρχει μαύρη αγορά, όπου μπορεί κάποιος να τις βρει; Τις παρέχει το κόμμα; Πώς βρίσκουν οι πολιτικοί τα κινητά και τα emails μας;
«Τους πελάτες μας τους ρωτάμε “έχετε λίστες;”», λέει στην «Κ» ένας έμπειρος επικοινωνιολόγος. «Μας λένε “έχουμε”, για λόγους τακτ δεν ρωτάμε πού τις βρήκαν», συνεχίζει. Δεν έχουν όλοι μεγάλες λίστες, τονίζει. «Κάποιοι μας λένε ότι έχουν μικρές λίστες, 1.000 ατόμων – μερικές είναι προσωπικές, άλλες τις δίνουν ο ένας στον άλλο, ενοποιούν τις λίστες τους καμιά φορά, και άλλες μπορεί να είναι από μαύρη αγορά, αλλά αυτό δεν ξέρω πώς λειτουργεί, δεν ξέρω λεπτομέρειες», δηλώνει.
Ενας άλλος πρώην διευθυντής πολιτικού γραφείου υποψήφιου βουλευτή στην Αθήνα τονίζει πως τα περισσότερα στοιχεία επικοινωνίας τα έπαιρναν νόμιμα, από επισκέπτες ή ψηφοφόρους στο γραφείο, «που ήθελαν να συναντηθούν με τον βουλευτή για το ρουσφέτι τους». Αλλά κυκλοφορούσαν και λίστες, τονίζει. «Ερχονταν και διάφοροι που έφερναν λίστες με τηλέφωνα και emails συναδέλφων τους, πελατών τους – ο Χ επιχειρηματίας έλεγε “έχω στο εργοστάσιο 200-300 υπαλλήλους, στείλε διαφημιστικά”», σημειώνει. Σε άλλες περιπτώσεις, άνθρωποι που ήθελαν την εύνοια του πολιτικού, προθυμοποιούνταν να του δώσουν μια λίστα με όλες τις επαφές στο κινητό τους. «Ηταν τόσο πολλές οι λίστες», συμπληρώνει, «που δεν χρειαζόμασταν δόλια μέσα».
«Εγώ έχω 30.000 άτομα, αλλά τα έχω μαζέψει με αίμα, ζητάω τηλέφωνα συνεχώς από παντού», λέει πρώην βουλευτής, συμπληρώνοντας ότι «οι λίστες από τις εσωκομματικές εκλογές κυκλοφορούν πολύ εύκολα».
«Μας έδινε το κόμμα τις λίστες, πάντα μας τις έδινε το κόμμα, αυτοί που μετέχουν, υπογράφουν, δίνουν συναίνεση, από τη στιγμή που πηγαίνεις και ψηφίζεις κομματικά για εκλογή αρχηγού, καθίστασαι μέλος του κόμματος και εκεί δίνεις τη συναίνεσή σου», δηλώνει στην «Κ» πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια εικόνα δίνει συνάδελφός του της Νέας Δημοκρατίας: «Εγώ έχω 30.000 άτομα, αλλά τα έχω μαζέψει με αίμα, ζητάω τηλέφωνα συνεχώς από παντού», αναφέρει, συμπληρώνοντας όμως πως τις λίστες των εσωκομματικών μπορεί να τις βρει οποιοσδήποτε στο κόμμα. «Οι λίστες από τις εσωκομματικές εκλογές κυκλοφορούν πολύ εύκολα», τονίζει.
Σύμφωνα με άλλον πολιτικό επικοινωνιολόγο, δεν είναι μόνο οι πολιτικοί που στέλνουν μαζικά μηνύματα σε τηλέφωνα άγνωστης προέλευσης. «Εδώ κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, αυτή τη στιγμή ο μέσος Ελληνας λαμβάνει 10-20 τηλέφωνα την εβδομάδα στο κινητό του από τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης οφειλών, εταιρείες τηλεφωνίας, συνδρομητικές υπηρεσίες – όλα αυτά από πού προέρχονται; Από λίστες προφανώς», αναφέρει. «Υπάρχουν εταιρείες που πουλάνε αυτού του είδους την υπηρεσία, τηλεφωνικού κέντρου υπηρεσίες», συμπληρώνει, «απλώς ο ελέφαντας είναι μέσα στο δωμάτιο και τον είδαν τώρα οι πολιτικοί για λόγους πολιτικής εκμετάλλευσης».
Ο Νικόλας Κανελλόπουλος, διευθύνων δύμβουλος της δικηγορικής εταιρείας «Νικόλας Κανελλόπουλος – Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες», η οποία εξειδικεύεται στο GDPR, στον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Δεδομένων, τονίζει στην «Κ» πως η πολιτική επικοινωνία επιτρέπεται και είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη – «αλλά κάτω από τα όρια του γενικού κανονισμού».
Τι απαγορεύεται
«Πρέπει να έχεις μια νόμιμη λίστα – μπορεί να είναι αυτή που οι πολίτες σου έχουν δώσει εγγράφως και ρητώς τη συναίνεσή τους», σημειώνει. «Δεν επιτρέπεται να αγοράζεις λίστες ή να παίρνεις λίστες από άλλους, με στοιχεία ανθρώπων που δεν έχουν δώσει τη συναίνεσή τους», αναφέρει. Σε περιπτώσεις εσωκομματικών λιστών, κάποιος υποψήφιος δικαιούται να μάθει τα ονόματα των μελών, αλλά όχι και τα στοιχεία επικοινωνίας τους, τονίζει. Ακόμη όμως και αν κάποιος διαθέτει μια νόμιμη λίστα, ο πολίτης πρέπει να ενημερώνεται για τα δικαιώματά του. Δηλαδή για «το δικαίωμα της εναντίωσης (unsubscribe), το δικαίωμα της διαγραφής από τη λίστα και το δικαίωμα της πρόσβασης, να μπορεί να ρωτήσει πού βρήκαν το τηλέφωνο ή το email του», συμπληρώνει ο κ. Κανελλόπουλος. Από το 2018, όταν μπήκε σε πλήρη εφαρμογή ο γενικός κανονισμός στην Ελλάδα, έχουν γίνει πολλές καταγγελίες κατά τη διάρκεια προεκλογικών περιόδων, εναντίον υποψηφίων, αναφέρει ο ίδιος. «Και αντίστοιχα η Αρχή Προστασίας Δεδομένων βάζει πάντα πρόστιμο, κυμαίνονται μεταξύ 2.000-5.000, αλλά αν γίνουν πολλαπλές καταγγελίες, μπορεί να είναι και περισσότερο», συμπληρώνει. Παρ’ όλα αυτά, η παραβίαση του GDPR δεν σταματάει. «Ο πολίτης έχει ελλιπή ενημέρωση για τα δικαιώματά του», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Και οι υποψήφιοι», αναφέρει στην «Κ», «παίρνουν το ρίσκο».