Στην Πειραματική Δεξαμενή του Εργαστηρίου Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής του ΕΜΠ πλέει σε συνθήκες νηνεμίας ή θαλασσοταραχής, αυτές τις ημέρες, το σκαρί του θρυλικού μπρικιού «Αρης» του Τσαμαδού, που έγραψε Ιστορία στα χρόνια της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Το σκαρί του «Αρη» ανακατασκεύασε υπό κλίμακα, με μεγάλη ακρίβεια, η Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών του ιδρύματος, προκειμένου να μελετήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του κατά την πλεύση. Το σκαρί ρυμουλκείται μέσα στη δεξαμενή από ειδικό μηχανισμό που διαθέτει όλα τα απαραίτητα όργανα μέτρησης και αισθητήρες. Τα αποτελέσματα των δοκιμών αυτών αποκαλύπτουν, όπως αναφέρει ο πρύτανης του ιδρύματος Ανδρέας Μπουντουβής, «όλα τα μυστικά που έκαναν αυτό το υπέροχο μπρίκι να γράψει Ιστορία στον ναυτικό αγώνα των Ελλήνων».
Ο «Αρης» ήταν ένα πλοίο με πολύ ενισχυμένα κατασκευαστικά στοιχεία, με μεγάλη ευστάθεια, εξαιρετική πλεύση και απαράμιλλη αντοχή στα πυρά. «Ηταν το πιο εμβληματικό πλοίο των Ελλήνων, συμμετείχε σε όλες τις επιχειρήσεις του υδραίικου στόλου, όπως στη ναυμαχία του Γέροντα, όμως έμεινε στην Ιστορία για την ηρωική του έξοδο από τον κόλπο της Σφακτηρίας το 1825. Οπως λέει ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, «διέλαθε μεταξύ 34 σκαφών του εχθρικού στόλου και κατόρθωσε να διαφύγει μολονότι είχε χάσει την καπετάνιο του, τον Υδραίο αγωνιστή Αναστάσιο Τσαμαδό, που έπεσε μαχόμενος στη νήσο Σφακτηρία», θυμίζει ο αντιπρύτανης του ΕΜΠ, καθηγητής Ιωάννης Χατζηγεωργίου.
«Για εμάς ήταν τιμή και υποχρέωση να αναδείξουμε τα υδροστατικά και υδροδυναμικά χαρακτηριστικά του θρυλικού πάρωνα, ο οποίος δυστυχώς, λόγω αδυναμίας συντήρησής του, βυθίστηκε τιμητικά το 1921. Ηταν εξαιρετικά στιβαρός, όπως όλα τα πλοία εκείνης της εποχής, για να αντέχει στις άσχημες καιρικές συνθήκες. Τα διαμήκη και εγκάρσια ενισχυτικά της γάστρας και το πέτσωμα συνεργάζονταν έτσι ώστε να εκτονώνονται οι φορτίσεις από τους κυματισμούς και τα εχθρικά πυρά. Τα πολλά κάθετα, δρύινα μαδέρια έκαναν το πλοίο ιδιαίτερα ανθεκτικό στις εκρήξεις, προστατεύοντάς το από ολέθριες ρηγματώσεις», προσθέτει.
«Ξεκινήσαμε να μελετάμε τον “Αρη” ψηφιακά, στη συνέχεια αποφασίσαμε να κατασκευάσουμε το μοντέλο του υπό κλίμακα, όπως γίνεται κατά τη μελέτη κάθε πλοίου υπό κατασκευή. Αφού ολοκληρώσουμε την ανάλυση της συμπεριφοράς του Αρη θα εμπλουτίσουμε το μοντέλο με ιστία, ακόμη και με τα κανόνια και όλο τον εξοπλισμό του, και θα το εκθέσουμε», σημειώνει ο κ. Χατζηγεωργίου.
«Σε περίπου τρεις μήνες ολοκληρώθηκαν τα σχέδια και σε ενάμιση μήνα κατασκευάστηκε το μοντέλο του “Αρη”, που δοκιμάζεται τώρα στη δεξαμενή ρυμουλκήσεως προτύπων», λέει ο διευθυντής του Εργαστηρίου Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής, καθηγητής Γρηγόρης Γρηγορόπουλος. «Ο “Αρης” ήταν κατασκευασμένος από ξύλο δρυός. Εμείς χρησιμοποιήσαμε αφρικανική ξυλεία, δηλαδή ξύλο με μικρό ειδικό βάρος, ακολουθώντας τον τρόπο κατασκευής του πραγματικού σκάφους, που είχε συνολικό μήκος 42 μέτρα, πλάτος 9 μ., βύθισμα 4,90 μ. και εκτόπισμα 725 τόνους. Το μοντέλο είναι σε κλίμακα 1:10, επομένως έχει μήκος 4,20 μέτρα, πλάτος 0,90 μ., βύθισμα 0,49 μ. Ζυγίζει περίπου 100 κιλά και έτσι προσθέσαμε 607 κιλά έρμα».
Ο κυματιστήρας
Στη μία πλευρά της δεξαμενής ρυμουλκήσεως προτύπων, που είναι βιομηχανικών διαστάσεων, μήκους 100 μέτρων, πλάτους 5 μ. και βάθους νερού 3 μ., υπάρχει ο κυματιστήρας, ο οποίος δημιουργεί θαλάσσια κύματα κάθε μορφής, οδηγούμενος από υπολογιστή. Στην άλλη άκρη της δεξαμενής υπάρχει ο αποσβεστήρας, μια προσομοίωση ακτής ώστε τα κύματα να σκάνε και να μην επιστρέφουν. Κατά μήκος της δεξαμενής κινείται πάνω σε ράγες, με μέγιστη ταχύτητα 5,5 μ. το δευτερόλεπτο, δηλαδή 10 κόμβους, το λεγόμενο «φορείο», μια κατασκευή βάρους πέντε τόνων που φέρει όλα τα όργανα μέτρησης της συμπεριφοράς πλεύσης του μοντέλου υπό δοκιμή. Το μοντέλο, εν προκειμένω ο «Αρης», προσδένεται στο κάτω μέρος του «φορείου», από το οποίο ρυμουλκείται.
Οι ερευνητές του ΕΜΠ ταξιδεύουν μαζί του και μελετούν σε πραγματικό χρόνο όλα τα δεδομένα. «Το μοντέλο έχει τη δυνατότητα να κινείται ελεύθερα όπως ένα πραγματικό πλοίο στη θάλασσα, ενώ αισθητήρες πάνω στο σύστημα πρόσδεσης αποτυπώνουν τις κινήσεις του και τις δυνάμεις που ασκούνται σε αυτό. Οπτικά συστήματα και συστήματα λέιζερ καταγράφουν τη ροή του νερού γύρω από το πλοίο και τη συμπεριφορά της γάστρας του σε διαφορετικές συνθήκες θάλασσας, με μεγάλη ακρίβεια. Τα δεδομένα που συλλέγονται ανάγονται στο φυσικό μέγεθος του πλοίου, ώστε να ανασυνθέσουμε όλη τη συμπεριφορά του “Αρη” στα πεδία του Αγώνα», εξηγεί ο κ. Γρηγορόπουλος. «Τα πανιά δεν δοκιμάζονται στη δεξαμενή, αλλά σε ειδική αεροδυναμική σήραγγα, όπου μετρούνται οι ροές του αέρα στα ιστία, οι δυνάμεις που ασκούνται από τα ιστία στο πλοίο και έτσι προκύπτουν οι ταχύτητες που αυτό αναπτύσσει».
Από αρχαίες τριήρεις μέχρι ιστιοσανίδες
Ο «Αρης» είναι το 225ο μοντέλο που έχει κατασκευάσει το Εργαστήριο Ναυτικής και Θαλάσσιας Υδροδυναμικής του ΕΜΠ. «Εχουμε δοκιμάσει στη δεξαμενή, αλλά και στη θάλασσα, μοντέλα δεκάδων πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, σκαφών του Λιμενικού και του Πυροσβεστικού Σώματος, ώστε να βελτιώσουμε τις δυνατότητές τους. Εχουμε βελτιώσει την απόδοση της ιστιοσανίδας του Νίκου Κακλαμανάκη κατά την προετοιμασία του για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1996. Εχουμε δοκιμάσει ιστιοπλοϊκά και ταχύπλοα σκάφη, παραδοσιακά καΐκια, ιστορικά πλοία, όπως η αρχαία τριήρης –το μοντέλο εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο– και η ολκάς της Κυρήνειας», σημειώνει ο κ. Γρηγορόπουλος.
Με την αναδημιουργία του «Αρη» ασχολήθηκαν επτά μέλη της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών. Πλην του κ. Γρηγορόπουλου, ο αναπληρωτής καθηγητής Χρήστος Παπαδόπουλος με τον φοιτητή Γιώργο Χάρβαλο, και οι επίκουροι καθηγητές Κωνσταντίνος Ανυφαντής και Γεώργιος Παπαδάκης. Τον ψηφιακό σχεδιασμό εκτέλεσε το μέλος ΕΤΕΠ του Εργαστηρίου Δημοσθένης Τριπερίνας, ενώ τους υπολογισμούς της υδροδυναμικής συμπεριφοράς του πλοίου πραγματοποιούν ο διδάκτωρ Μανώλης Αγγέλου και μέλη του εργαστηρίου.
«Πέραν του “Αρη” φιλοδοξούμε να μελετήσουμε και να κατασκευάσουμε και άλλα πλοία του Αγώνα, το “Καρτερία” ή το “Ασία”, το δίκροτο του Κόδριγκτον, το οποίο συνέβαλε τόσο πολύ στην απελευθέρωση των Ελλήνων», αναφέρει ο κ. Χατζηγεωργίου.
Η αναβίωση του πάρωνος «Αρη» του Τσαμαδού είναι μόνο μία από τις δράσεις με τις οποίες συμμετέχει το ΕΜΠ στις εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. «Σε αυτές συνεισέφεραν όλες οι Σχολές με διαφορετικό τρόπο», σημειώνει ο πρύτανης Ανδρέας Μπουντουβής. «Πρόσφατα, 3-5 Σεπτεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στους Δελφούς εκδήλωση από τη Σχολή των Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ και το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών με θέμα “Η Παλιγγενεσία της Αρχιτεκτονικής και η Αρχιτεκτονική της Παλιγγενεσίας”. Στις 15 και 16 Οκτωβρίου, στο Ναύπλιο, το ΕΜΠ, ο Δήμος Ναυπλιέων και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου θα αναδείξουν την τεχνολογική διάσταση του Αγώνα σε εκδήλωση με τρεις άξονες, εκπαίδευση και υποδομές, πόλεις και μνημεία, ναυτικός αγώνας των Ελλήνων». Στον Αγώνα όπου πρωτοστάτησε ο πάρων «Αρης» του Τσαμαδού, με το σοφά κατασκευασμένο σκαρί του και την ανδρεία του πληρώματός του.