Σχεδόν το 13% των ερωτηθέντων πρόσφατης έρευνας της δημοσκοπικής εταιρείας aboutpeople δήλωσε πως οι νέες ταυτότητες που θα εκδοθούν στην Ελλάδα αποτελούν απειλή για την ελευθερία. Διάφοροι χρήστες των social media συμμετέχουν στον πανικό που έχουν προκαλέσει οι ηλεκτρονικές ταυτότητες, πριν καν αυτές παρουσιαστούν στο κοινό, κάτι που πρόκειται να συμβεί στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, λέει στην «Κ» πηγή του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Την ίδια στιγμή, το ψηφιακό ευρώ που σχεδιάζει να εισαγάγει η ΕΚΤ το 2026 είναι το τέλειο εργαλείο για την παρακολούθηση των πολιτών και την εγκαθίδρυση μιας ψηφιακής δικτατορίας. Αυτή είναι η νέα θεωρία συνωμοσίας που κερδίζει έδαφος στην Ε.Ε., με δεκάδες χιλιάδες χρήστες να εγγράφονται στα σχετικά κανάλια του YouTube προκειμένου να ενημερωθούν για τους «κινδύνους». Η πανδημία οδήγησε τέτοιου είδους απόψεις σε έξαρση, που έχουν ως κοινό στοιχείο πάντα ένα… τσιπ.
Ειδικότερα, στην Ελλάδα ουκ ολίγοι ισχυρίζονται πως οι νέες ταυτότητες είναι το χάραγμα, αρωγός του Αντίχριστου, υποστηρίζοντας ένα κοκτέιλ θεωριών συνωμοσίας με ρίζες στην τεχνοφοβία και τη θρησκοληψία. Ο πανικός όμως δεν έχει περιοριστεί στον χώρο του Διαδικτύου. Ουρές δημιουργούνται εδώ και ημέρες έξω από αστυνομικά τμήματα σε διάφορες περιοχές της χώρας, καθώς πολίτες τρέχουν να ανανεώσουν τις ταυτότητές τους, με την ελπίδα ότι αν προλάβουν να εκδώσουν μια καινούργια, παλιού είδους, ταυτότητα τώρα, θα είναι καλυμμένοι για τουλάχιστον μία δεκαετία.
«Δεν θα μπορούν να ταξιδέψουν με την παλιά μετά τον Αύγουστο του 2026, μέχρι τότε θα ισχύει ως ταξιδιωτικό έγγραφο εντός της ζώνης Σένγκεν», λέει στην «Κ» η πηγή του υπουργείου, τονίζοντας ότι η διαδικασία έκδοσης νέων ταυτοτήτων αναμένεται να ξεκινήσει προς το τέλος Σεπτεμβρίου. «Σίγουρα μέχρι να εκδώσει κάποιος τη νέα ταυτότητα θα μπορεί να χρησιμοποιεί την παλιά», συμπληρώνει, σημειώνοντας ότι οι ηλεκτρονικές ταυτότητες δεν θα διαθέτουν τσιπ, αλλά barcode.
Μέχρι τότε η φρενίτιδα γύρω από τις ταυτότητες θα συνεχιστεί σε κάποιους κύκλους. Σήμερα η «Κ» με τη συνδρομή του καθηγητή του Τμήματος Πληροφορικής στο ΑΠΘ κ. Ιωάννη Πήτα, του οποίου το πρόσφατο βιβλίο «Artificial Intelligence Science and Society Part C: AI Science and Society» αναφέρεται εν μέρει στις ταυτότητες, επιχειρεί να ξεδιαλύνει το τοπίο.
– Πώς ξεκίνησαν οι ταυτότητες;
– Η ανάγκη για ταυτότητες παρουσιάστηκε έντονα με την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου και των μεταφορών. Τα πρώτα διαβατήρια εμφανίστηκαν στην Αγγλία τον 15ο αιώνα, επί Ερρίκου Ε΄. Ακολούθησαν οι φυσικές ταυτότητες. Oταν η τεχνολογία το επέτρεψε, αυτές οι ταυτότητες συμπεριέλαβαν βιομετρικά χαρακτηριστικά, συνήθως φωτογραφία προσώπου και υπογραφή. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν «ταυτότητες» για ειδικότερες εφαρμογές, όπως άδεια οδήγησης, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ. Ετσι κύλησαν τα πράγματα των ανθρώπινων μετακινήσεων και δοσοληψιών μάλλον ομαλά για περίπου πέντε αιώνες, μέχρι πρόσφατα. Βέβαια, τέτοιες ταυτότητες μπορούσαν να κλαπούν, να παραποιηθούν ή να είναι πέρα για πέρα πλαστές.
– Τις επηρέασε η τεχνολογία;
– Η κατάσταση άλλαξε δραστικά όταν οι άνθρωποι χρειάστηκε να αποδείξουν ταυτοπροσωπία μέσω μηχανών ή σε μηχανές. Σε περιβάλλοντα Διαδικτύου δεν υπάρχει άνθρωπος-ελεγκτής της ταυτοπροσωπίας. Πρέπει κάποιος να ταυτοποιηθεί από μηχανή όταν θέλει να κάνει ηλεκτρονική συναλλαγή με τον τραπεζικό λογαριασμό του ή να αποκτήσει πρόσβαση σε διαδικτυακή υπηρεσία. Γι’ αυτόν τον σκοπό επινοήθηκαν οι «ψηφιακές ταυτότητες». Μία από τις θυσίες στη γρήγορη και άναρχη ανάπτυξη του Διαδικτύου και στο μεγάλο κέρδος ήταν η υιοθέτηση πλημμελών πολιτικών απόδειξης ταυτοπροσωπίας. Η λύση που προκρίθηκε ήταν η πιο απλή: η ύπαρξη πολλών ψηφιακών ταυτοτήτων, με διάφορα επίπεδα ασφάλειας. Τα ονόματα χρηστών (και οι κωδικοί πρόσβασης) στα κινητά, στους υπολογιστές ή σε διαδικτυακές πλατφόρμες, και οι πιστωτικές κάρτες είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Πλανάται πλάνην οικτράν όποιος πιστεύει ότι δεν έχει ψηφιακή ταυτότητα. Εχει ήδη, και μάλιστα πολλές.
– Τι ισχύει με τις ηλεκτρονικές ταυτότητες;
«Κανείς δεν θα μπορεί να ταξιδέψει στη ζώνη Σένγκεν με την παλιά μετά τον Αύγουστο του 2026», αναφέρει πηγή του υπ. Προστασίας του Πολίτη.
– Οι ηλεκτρονικές αστυνομικές ταυτότητες και τα βιομετρικά διαβατήρια δεν είναι τίποτε άλλο από μία –ακόμη– ψηφιακή ταυτότητα, που είναι ταυτόχρονα και φυσική, με την έννοια ότι η αυθεντικότητα της ταυτότητας και τα βιομετρικά χαρακτηριστικά της μπορούν να ελεγχθούν από ένα πρόσωπο αλλά και από μια μηχανή. Τα βιομετρικά χαρακτηριστικά μπορούν να αποθηκευθούν σε τσιπ της ηλεκτρονικής ταυτότητας, αν φυσικά το διαθέτει. Από την άλ-λη είναι σαφώς πιο δύσκολο (αλλά όχι αδύνατο) να παραχαραχθούν ή να κλαπούν προσωπικά/βιομετρικά στοιχεία που περιέχονται σε τέτοιες ταυτότητες.
– Νοείται ορθή χρήση μιας ψηφιακής ταυτότητας;
– Η καλή χρήση όλων των ψηφιακών ταυτοτήτων είναι η απόδειξη ταυτοπροσωπίας σε διαδικτυακά/μηχανικά περιβάλλοντα. Η κακή προκύπτει από το γεγονός ότι η χρήση τους αφήνει ψηφιακό ίχνος, ακόμη και αν η ψηφιακή ταυτότητα δεν περιέχει γεωεντοπισμό. Βέβαια, αυτό μπορεί να γίνει όταν χρησιμοποιούνται συμβατικές (χάρτινες) ταυτότητες ή χειροκίνητα (τα αποθηκεύει ο ελεγκτής, σε σαφώς μικρότερη κλίμακα) ή αυτόματα με σκανάρισμα της χάρτινης ταυτότητας, όπως γίνεται στα βιομετρικά διαβατήρια.
– To τσιπ είναι η πηγή του κακού;
– Οχι! Η κακή χρήση οποιασδήποτε μορφής ταυτότητας δημιουργεί τα προβλήματα. Αυτά γίνονται εντονότερα σε μερικές συσκευές, όπως τα κινητά, που συνήθως διαθέτουν και γεωεντοπισμό και «ψηφιακή ταυτότητα» και πολλά προσωπικά δεδομένα του χρήστη. Αυταρχικά καθεστώτα συλλέγουν συστηματικά αυτά τα ψηφιακή ίχνη για να κατασκοπεύουν και να καταπιέζουν τους πολίτες τους. Εταιρείες του Διαδικτύου τα συλλέγουν αυτόματα και μαζικά, διότι είναι ψηφιακό χρυσάφι που χρησιμοποιείται για προώθηση των εταιρικών συμφερόντων τους. Ελπίζω ότι οι δημοκρατίες, βάσει νόμου, δεν θα χρησιμοποιούν τις ψηφιακές ταυτότητες σαν όπλο ενάντια στους πολίτες τους. Οι εταιρείες θα αναγκαστούν, βάσει νόμου, να χρησιμοποιούν τα ψηφιακά ίχνη με διαφανή τρόπο και με άδεια και ανταμοιβή των κατόχων τους. Απέχουμε πολύ από αυτή την κατάσταση, αλλά αξίζει να αγωνιστούμε για να φθάσουμε εκεί.
– Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς ταυτότητες ταυτοποίησης;
– Αν είμαστε ερημίτες ή συναλλασσόμαστε μόνο με γνωστά άτομα, φυσικά ναι. Αν δεν θέλουμε να ταξιδέψουμε, μπορούμε να μην έχουμε διαβατήριο. Δυστυχώς κάποιες ταυτότητες (αστυνομική, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ) είναι απαραίτητες όσο ζούμε σε ένα οργανωμένο κράτος. Οσο αυτό το κράτος λειτουργεί μέσω ανθρώπινων επαφών, οι φυσικές ταυτότητες είναι αρκετές. Η πραγματικότητα λέει ότι ένα μεγάλο φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχει ήδη πάρει ηλεκτρονική μορφή. Ολο και περισσότερο οι κρατικές και ιδιωτικές υπηρεσίες παίρνουν ηλεκτρονική μορφή, όχι πάντα με θετικό τρόπο. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι ψηφιακές/ηλεκτρονικές ταυτότητες γίνονται εκ των πραγμάτων υποχρεωτικές, όταν κάποιος θέλει ή υποχρεώνεται να συναλλάσσεται μέσω μηχανών.
– Πώς θα αντιμετωπιστεί η τεχνοφοβία;
– Η μόνη βιώσιμη αντιμετώπιση του φαινομένου είναι και η πιο αργή, επίπονη και δύσκολη: πρέπει να στηριχθεί στη μόρφωση πολιτών και στον σεβασμό των δικαιωμάτων τους από το κράτος και τους οικονομικούς παράγοντες. Πάρα πολλά πρέπει να γίνουν πολύ γρήγορα και από την πολιτεία και από όσους διαμορφώνουν συνειδήσεις, ειδικότερα από την Εκκλησία, τα ΜΜΕ και όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.