Στις αρχές του 1973 η δικτατορία είχε ήδη εμπλακεί στις συνέπειες των δικών της αδιεξόδων: για να επιτύχει την ανετότερη επιβίωσή της, είχε υποχρεωθεί να χαλαρώσει σ’ έναν βαθμό τη σκληρότητά της, «παραχωρώντας» ορισμένες ελευθερίες. Οι οποίες όμως τώρα συνεπάγονταν νέα προβλήματα για τους συνταγματάρχες: τα φιλελεύθερα αιτήματα (απ’ τη νεολαία κυρίως) εντείνονταν τόσο πολύ, ώστε προκάλεσαν οπισθοδρόμηση στον υπεσχημένο σταδιακό εκδημοκρατισμό: συγκεκριμένα, η χούντα «αναγκάστηκε» να θεσπίσει διατάξεις (12.02.73) αποβολής φοιτητών με «αντεθνικά φρονήματα» ή άρσεως της αναβολής στράτευσης φοιτητών που «απέχουν των μαθημάτων» (απεργία). Οι εμπνευστές του μέτρου είχαν τεραστίως υποτιμήσει τις συνέπειες ενός τέτοιου χονδροειδέστατου μέτρου, που απειλούσε τη σταδιοδρομία δεκάδων χιλιάδων νέων ανθρώπων – πέραν του γεγονότος ότι έδινε χαριστική βολή στη δήθεν αυτονομία του πανεπιστημίου.
Ετσι, οι αυθόρμητες συνελεύσεις φοιτητών σ’ όλα τα πανεπιστήμια δημιούργησαν τέτοιο κύμα διαμαρτυριών, ώστε το καθεστώς υπέπεσε χαζά στο σφάλμα να προσφύγει πάλι στην ωμή βία – αυτήν ακριβώς που ήθελε να δείξει πως αποφεύγει.
Εκείνες λοιπόν τις μέρες έγιναν και τα γεγονότα της Νομικής (16 και 22 Φεβρ. 1973) – τα οποία όμως άδικα επισκίασαν σε σημασία το προηγούμενο σπουδαίο γεγονός: τη βάρβαρη εισβολή της Αστυνομίας και της Ασφάλειας στο Πολυτεχνείο το απόγευμα της 14ης Φεβρουαρίου 1973: πεντακόσιοι σπουδαστές ήσαν συγκεντρωμένοι μέσα στο προαύλιο του ΕΜΠ, φωνάζοντας συνθήματα κατά των νέων μέτρων του καθεστώτος – ενώ η Σύγκλητος αποφάσιζε διακοπή των μαθημάτων (14.02.73), για να μην τεκμαίρεται αποχή σπουδαστών· και θα θυροκολλούσε ανακοίνωση συμπαράστασης προς τα φοιτητικά αιτήματα. Σημειωτέον, δε, ότι η διορισμένη πρυτανεία πρωτοστατούσε σ’ αυτές τις φιλελεύθερες θέσεις. Επρόκειτο για πρωτοφανή φαινόμενα, που νομίζω ότι δεν είχαν συμβεί σε όλα τα πανεπιστήμια κατά τους χαλεπούς εκείνους καιρούς.
Οι πρώτες συλλήψεις
Ηταν μεσημέρι. Σπουδαστές που άρχιζαν σιγά σιγά να φεύγουν, συλλαμβάνονταν απ’ την Αστυνομία απ’ έξω. Ανήσυχη τότε η Σύγκλητος καλεί τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον αρμόδιο εισαγγελέα και σε μία ώρα βρίσκονται και οι τρεις Αρχές στην πύλη της Πατησίων, διαπραγματευόμενοι την ανενόχλητη αποχώρηση των σπουδαστών. Και τότε, ώρα τρεισήμισι περίπου το απόγευμα, γίνεται το απίστευτο: απ’ την πύλη της Πατησίων, 40 ασφαλίτες με πολιτικά απωθούν τις έκπληκτες «Αρχές», ορμάνε στο προαύλιο και ξυλοκοπούν αλύπητα όποιον εύρισκαν μπροστά τους. Ηταν πλέον φανερό ότι το καθεστώς δεν είχε ένα μόνο κέντρο εξουσίας. Πρόσθετη απόδειξη το ότι, την ίδια στιγμή, παραβιάζουν την κλειστή πύλη της Τοσίτσα και εισβάλλουν άλλοι τόσοι ένστολοι αστυνομικοί και επιδίδονται στις ίδιες εκτεταμένες κακοποιήσεις. Σπουδαστές που καταφεύγουν στην αίθουσα της Συγκλήτου κλωτσογρονθοκοπούνται αλύπητα. Κι όσοι καταφέρνουν να βγουν απ’ την πύλη της Πατησίων, ξυλοκοπούνται επιτόπου και συλλαμβάνονται. Γεμίζουν λεωφορεία και κλούβες της Αστυνομίας· το ίδιο και τα κελιά της ΓΔΑ – αλλά και ο Ερυθρός Σταυρός με όσους διέφευγαν.
Ακόμη και για τα δεδομένα της εποχής εκείνης, η έκταση και η οργάνωση αυτού του κακουργήματος ήσαν πρωτοφανείς και ανεπανάληπτες.
Εκτιμώ ότι ο απολογισμός εκείνης της ομαδικής κακουργίας ήταν πάνω από 100 τραυματίες.
Η Σύγκλητος και η Πρυτανεία του ΕΜΠ παραιτούνται. Κι εγώ, την επαύριον, ανεβασμένος στα σκαλιά της ανατολικής εισόδου του κτιρίου της Πρυτανείας, καλώ όσες και όσους κακοποιήθηκαν να έρθουν στο γραφείο μου και να καταθέσουν γραπτώς την περίπτωσή των, «διότι προτίθεμαι να υποβάλω μήνυση κατ’ αγνώστων».
Τριάντα καταθέσεις
Μέσα σε λίγες ώρες, 30 σπουδαστές είχαν καταθέσει ενυπόγραφες περιγραφές των κακοποιήσεων που υπέστησαν, μεταξύ των οποίων και η Μαρία Δαμανάκη (ακόμη θυμάμαι το τραυματισμένο της πρόσωπο) – αλλά ακόμη και οι διορισμένοι απ’ τη χούντα επικεφαλής των σπουδαστών. Εκτιμώ ότι ο απολογισμός εκείνης της ομαδικής κακουργίας ήταν πάνω από 100 τραυματίες τουλάχιστον – αφού ισάριθμο ήταν και το πλήθος των οργάνων της «τάξεως» που είχε εισβάλει.
Ο δικηγόρος Ιωάννης Ψωμάς (στον οποίον είχα ειδικούς λόγους να αποταθώ εκείνο το απόγευμα για την υποβολή της μηνύσεως) μου θύμισε το στοιχειώδες: «Καλά τον εαυτό σου, αυτά τα 30 παιδιά δεν τα σκέπτεσαι;». Συνήλθα. Κάλεσα τη μητέρα μου, πήρε τις καταθέσεις και τις έκρυψε. Τη νύχτα το γραφείο μου έγινε φύλλο και φτερό (από «αγνώστους») – και φυσικά τίποτα δεν βρέθηκε.
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, τις υπέβαλα στο υπουργείο Παιδείας για τα περαιτέρω (αλλά ποτέ δεν έμαθα οτιδήποτε «περαιτέρω» – δυστυχώς…). Φαίνεται όμως ότι για τους σπουδαστές του Πολυτεχνείου, η 14η Φεβρουαρίου θα οδηγούσε στη 14η Νοεμβρίου 1973 – στις πρώτες απελευθερωτικές συνελεύσεις. Σε λίγες μέρες (19.02.1973), αντί για δίκη των βαρβάρων θα γίνει δίκη σπουδαστών. Ο χώρος δεν επιτρέπει εδώ την περιγραφή αυτής της δίκης, ούτε την πολύμηνη φυλάκιση του καθηγητή του ΕΜΠ Νίκου Αθανασιάδη. Θα τα διηγηθούν οι ιστορικοί…
*Ο Θ. Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ.