Τα βίαια περιστατικά ανάμεσα σε ανηλίκους έχουν εξελιχθεί σε ένα από τα πιο καυτά κοινωνικά θέματα, καταλαμβάνοντας μόνιμη θέση στην ατζέντα των ειδήσεων.
Η βία αυτή εξαπλώνεται σε όλο το φάσμα της παραβατικότητας/εγκληματικότητας και περιλαμβάνει από τη χειροδικία –τελευταία μάλιστα πληθαίνουν τα περιστατικά και ανάμεσα σε κορίτσια–, τον εκφοβισμό, τον διασυρμό μέσα από προσωπικές φωτογραφίες και βίντεο, την καταστροφή υποδομών και τα ναρκωτικά, μέχρι τη σεξουαλική βία.
Σήμερα, ένα παιδί δέχεται βία 24 ώρες το 24ωρο μέσα από το κινητό του.
Σύμφωνα με τον κ. Ιωάννη Μάγγανο, αστυνόμο Β’ και τμηματάρχη στο Τμήμα Αντιμετώπισης Παραβατικότητας Ανηλίκων, «η αύξηση των περιστατικών έχει να κάνει και με το γεγονός ότι πλέον καταγγέλλονται πιο εύκολα. Βέβαια, η πλειονότητα των παιδιών σιωπά. Τα πιο ευάλωτα παιδιά, τα πιο μοναχικά, αυτά με τις μεγαλύτερες ανασφάλειες, πέφτουν πιο εύκολα θύματα».
Από την πλευρά του ο κ. Νίκος Σταματογιάννης, αστυνομικός υποδιευθυντής και ψυχολόγος στην Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων, υπογραμμίζει πως η βία μεταξύ ανηλίκων είναι διαχρονικό φαινόμενο. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η χρονική διάρκεια που ένα παιδί είναι εκτεθειμένο στη βία. «Παλιά, όταν τελείωνε η σχολική μέρα, ένα παιδί, θύμα κακοποιητικής συμπεριφοράς, πήγαινε σπίτι του και ηρεμούσε. Τώρα δέχεται βία 24 ώρες το 24ωρο μέσα από το κινητό του».
«Παρούσα» και η σεξουαλική βία στα σχολεία
Οσον αφορά τα περιστατικά σεξουαλικής βίας, είναι ενδεικτικό πως πριν από κάποιες ημέρες ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννης Οικονόμου, δήλωνε για το θέμα από το βήμα της Βουλής: «Βλέπουμε εξαναγκασμό σε σεξουαλικές πράξεις μικρών ανηλίκων παιδιών, συμμαθητών, που όχι σπάνια βιντεοσκοπούνται και χρησιμοποιούνται από κάποιους για να κομπάζουν ή και να εκβιάζουν».
Πιο πρόσφατο περιστατικό αποτελεί αυτό τον περασμένο Οκτώβριο στο Καματερό, όταν μία 13χρονη μαθήτρια κατήγγειλε βιασμό από τρία παιδιά, ηλικίας 15, 17 και 14 ετών. Ενας εκ των τριών κατέγραφε την κακοποίηση με το κινητό του τηλέφωνο. Στη συνέχεια, μοίρασε το βίντεο σε συμμαθητές του. Συνελήφθησαν και οι τρεις και η κατηγορία που αντιμετωπίζουν είναι αυτή του «βιασμού κατά συναυτουργία» και της «πορνογραφίας ανηλίκων».
Οι αστυνομικοί που μίλησαν στην «Κ» τονίζουν πως τα περιστατικά που καταλήγουν σε βιασμό ή σε σαφή σεξουαλική βίαιη πράξη, στην Αττική, δεν ξεπερνούν τα 10 τον χρόνο. Ο τόπος τέλεσής τους δεν είναι μόνο το σχολείο αλλά και η πλατεία της γειτονιάς, ο δρόμος, ένα σπίτι. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι δράστες είναι συμμαθητές. Συχνά το θύμα, στη συντριπτική πλειονότητα κορίτσι, αρνείται να συνεχίσει μια σχέση.
Η απειλή δημοσιοποίησης προσωπικού υλικού
Ωστόσο, τα περιστατικά που αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο στα σχολεία, είναι η απειλή δημοσιοποίησης προσωπικού/σεξουαλικού υλικού μέσα από τις πλατφόρμες των κοινωνικών δικτύων.
Η ανταλλαγή προσωπικών φωτογραφιών ξεκινά ακόμα και από το δημοτικό.
«Τα παιδιά ανταλλάσσουν σήμερα συνεχώς προσωπικές φωτογραφίες και βίντεο. Δεν έχουν μάθει να αυτοπροστατεύονται. Δεν τους το μαθαίνει ούτε το σπίτι ούτε το σχολείο. Η ανταλλαγή προσωπικών, ιδιαίτερων φωτογραφιών ξεκινά ακόμα και από το δημοτικό», σημειώνει ο κ. Μάγγανος.
Σύμφωνα με τον κ. Σταματογιάννη, η δημοσιοποίηση προσωπικού υλικού ενός κοριτσιού μέσα στη σχολική κοινότητα συνιστά μια πράξη βαθιάς κακοποίησης. «Τα κορίτσια διασύρονται στο σχολείο τους, σε γειτονικά σχολεία, ενίοτε και σε όλη την περιοχή» εξηγεί, προσθέτοντας πως πολλά από τα θύματα εμφανίζουν στη συνέχεια συμπτώματα όπως κατάθλιψη, απόσυρση, ακόμα και τάσεις αυτοκτονικότητας.
Ακόμα πιο προβληματικό είναι το γεγονός πως στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο κοινωνικός περίγυρος δεν δημιουργεί, όπως θα όφειλε, έναν κλοιό προστασίας γύρω από τα κορίτσια τα οποία πέφτουν θύματα είτε σεξουαλικής βίας είτε διασυρμού.
«Βλέπουμε σκληρότητα ακόμα και από γονείς του παιδιού που έπεσε θύμα. Αναρωτιούνται: “Γιατί έστειλε φωτογραφίες και βίντεο; Δεν έπρεπε να το κάνει”», εξηγεί ο κ. Σταματογιάννης.
Αν και η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος θεωρείται επιβεβλημένη, δυστυχώς πολλές φορές δεν λύνει το πρόβλημα. «Εχουμε αντιμετωπίσει περίπτωση όπου ένα κορίτσι 13 ετών που είδε τις φωτογραφίες του να διαρρέουν, άλλαξε σχολείο και μετά από δύο χρόνια, πρώην συμμαθητές την εντόπισαν και την τραυμάτισαν ψυχολογικά εκ νέου. Και αυτή η περίπτωση δεν είναι η μοναδική».
Οι λόγοι που το σεξ γίνεται όχημα βίας σε τόσο μικρές ηλικίες
Τι ωθεί όμως ένα ανήλικο παιδί που καλά καλά δεν έχει βασικές γνώσεις της σεξουαλικής πράξης να τη χρησιμοποιήσει με βίαιο τρόπο;
«Ενας από τους λόγους είναι πως τα σημερινά παιδιά ωριμάζουν πιο γρήγορα εξαιτίας της έκθεσής τους σε εικόνες και ερεθίσματα που οι προηγούμενες γενιές δεν είχαν. Από αυτήν την άποψη, για να το πω λίγο μεταφορικά, το ροζ συννεφάκι της αθωότητας έχει γίνει λίγο γκρι», σημειώνει ο κ. Σταματογιάννης, αναφέροντας πως είναι και η κοινωνία πλέον πιο βίαιη. Τα παιδιά γίνονται μάρτυρες βίας και μέσα στο σπίτι τους και, όπως είναι γνωστό, μιμούνται τους ενήλικες.
Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκονται τα πρότυπα. Πόσο μάλλον σε μία ελληνική κοινωνία που ήταν και παραμένει πατριαρχική αλλά και συντηρητική σε σχέση με τους ρόλους αλλά και το τι επιτρέπεται στους άντρες και τι στις γυναίκες.
«Η σεξουαλική βία γίνεται ένας τρόπος για να πουν τα αγόρια “θέλω αυτό από εσένα και επειδή είσαι γυναίκα δεν έχεις τη δυνατότητα να πεις σε εμένα τον άντρα “όχι”. Αν πεις “όχι” θα τιμωρηθείς”», σημειώνει ο κ. Σταματογιάννης.
Και φυσικά είναι και το θέμα της εύκολης πρόσβασης στην πορνογραφία, η οποία ενέχει πολλή βία. «Το εύπλαστο μυαλό των ανηλίκων θεωρεί ότι αυτά τα βίντεο είναι το φυσιολογικό και πως οι γυναίκες αυτό θέλουν», εξηγεί ο κ. Μάγγανος και προσθέτει: «Την άρνηση του κοριτσιού, οι ανήλικοι συχνά την εκλαμβάνουν ως μέρος του παιχνιδιού, σε μια λογική ότι “λες όχι, αλλά θέλεις”. Αφού το είδα στο βίντεο, συμβαίνει. Οταν είσαι 12 και 13 ετών, δεν έχεις πραγματική σεξουαλική εμπειρία για να τα αξιολογήσεις όλα αυτά».
Από το παζλ λείπει και το κομμάτι της ενημέρωσης γύρω από το σεξ. Είναι αξιοσημείωτο ότι σύμφωνα με τον κ. Σταματογιάννη, όταν φτάνει η ώρα της κατάθεσης στο Τμήμα της Υποδιεύθυνσης Ανηλίκων, πολλά αγόρια δεν έχουν καν καταλάβει ότι δεν έπρεπε να προβούν σε αυτήν την πράξη.
«Τους λες ότι είναι κακό και εκείνοι νομίζουν ότι αυτό που έκαναν τους καθιστά περισσότερο άντρες. Βλέπουμε αυτήν την κοινωνική πίεση να είναι άντρες και από το ύφος που συχνά έχουν όταν οδηγούνται στα κρατητήρια για προσωρινή κράτηση. Οι γονείς τους κλαίνε, είναι ανάστατοι και εκείνοι συχνά έχουν ύφος αδιαφορίας. Το συνολικότερο πρόβλημα της βίας είναι πως τα παιδιά δεν μαθαίνουν σήμερα ούτε την κουλτούρα του σεβασμού αλλά ούτε και της ανάληψης της ευθύνης. Συνεχίζουμε να δυσφημούμε το θύμα και να υπερασπιζόμαστε τον θύτη. Και διαιωνίζουμε τη λογική της ατιμωρησίας, σε μια λανθασμένη λογική ότι έχουμε να κάνουμε με παιδιά».
Το περίπλοκο πρόβλημα της βίας ανηλίκων και η χαρτογράφησή του
Τον μήνα Σεπτέμβριο η ΕΛ.ΑΣ. συνέλαβε 1.353 ανηλίκους για διάφορα αδικήματα και σχηματίστηκαν 1.201 δικογραφίες για ισάριθμες υποθέσεις. Οι κατά μέσον όρο 45 συλλήψεις την ημέρα έχουν προκαλέσει προβληματισμό και ως εκ τούτου αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο απολογισμός του μηνός Οκτωβρίου. Διαβάστε περισσότερα
Οι παρατηρήσεις των ειδικών
Τι λένε όμως στην «Κ» δύο ψυχολόγοι για το γεγονός ότι η σεξουαλική βία παρατηρείται σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες;
Μίνα Μαρούγκα, ψυχοθεραπεύτρια – κοινωνική ανθρωπολόγος Msc
«Σήμερα, η διαχωριστική γραμμή που διαφοροποιεί τον τρόπο ζωής ενός παιδιού από έναν ενήλικα, ξεθωριάζει. Μικρά κορίτσια ντύνονται και συμπεριφέρονται σαν ενήλικες γυναίκες την ώρα που το ψυχαγωγικό παιχνίδι της γειτονιάς έχει αντικατασταθεί από τα social media.
Η κοινωνία έχει πορνογραφικοποιήσει την ταυτότητα των παιδιών – από τη βιομηχανία της μόδας, μέχρι τα βιντεοπαιχνίδια αλλά και τα συμβατικά παιχνίδια. Παρατηρήστε μόνο πολλές από τις παιδικές κούκλες στην αγορά με τα σαρκώδη χείλη και το μεγάλο μπούστο.
Τα αγόρια μαθαίνουν με τη σειρά τους διά μέσου της πορνογραφίας πως σεξ και βία είναι συνδεδεμένα και πως τα κορίτσια πρέπει να εκτιμώνται ως προς την ικανότητά τους να προσφέρουν σεξουαλική ευχαρίστηση.
Τα παιδιά βιώνουν τελικά σύγχυση, κατακλυσμένα από πληροφορίες και δεν μπορούν να διαχωρίσουν τη σεξουαλικότητα από τη σεξουαλικοποίηση.
Παιδιά που προέρχονται από οικογένειες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, παιδιά που έχουν δεχθεί κακοποίηση, ΛΟΑΤΚΙ παιδιά, παιδιά σε μειονότητες, πλήττονται από το φαινόμενο δυσανάλογα περισσότερο. Και φυσικά, η ενδοοικογενειακή βία η οποία αυξήθηκε κατακόρυφα κατά την περίοδο της καραντίνας μαζί με την “εγκατάλειψη” των παιδιών στα τάμπλετ, τα έκαναν βορά στο φαινόμενο. Εχει ευθύνη η οικογένεια, αλλά έχει εξίσου η κοινωνία και η Πολιτεία. Οι γονείς πρέπει να είναι πια κυρίαρχοι των εφαρμογών και του περιεχομένου που βλέπουν τα παιδιά τους, οριοθετώντας τα».
Χριστίνα Ρασιδάκη, ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος γονέων και σύμβουλος εκπαιδευτικών
«Οι υποθέσεις βίας ανάμεσα σε ανηλίκους είναι δείγματα μιας κοινωνίας που ασθενεί. Τα σημερινά παιδιά, σε αντίθεση με αυτά που γεννήθηκαν για παράδειγμα το 2000, είναι πολίτες δύο κόσμων. Τον έναν, τον διά ζώσης τον ελέγχουμε εν μέρει. Τον άλλο, του διαδικτύου, όχι. Τα παιδιά χάνονται εντός του, ανεπιτήρητα για άπειρες ώρες. Η έκθεση, όχι μόνο η δική τους αλλά όλων μας, σε μια ξέφρενη σεξουαλικότητα τους ασκεί την κοινωνική πίεση να υιοθετήσουν σεξουαλικές συμπεριφορές που δεν συμβαδίζουν με την ηλικία τους.
Απέναντι σε αυτά τα σεξουαλικά πρότυπα, το σώμα ενός προέφηβου, το οποίο μοιάζει με αυτοκίνητο της Φόρμουλα 1, αμέσως αντιδρά. Και βέβαια, τα παιδιά έχουν περιέργεια. Θέλουν να πειραματιστούν, να δοκιμάσουν, ειδικά κάτι που φαίνεται γαργαλιστικό».