Ολο και λιγότερο κρασί πίνουν οι παραδοσιακοί οινοπότες της Ευρώπης –Γάλλοι, Ισπανοί και Ιταλοί– «λόγω της αλλαγής του τρόπου ζωής», με αποτέλεσμα πολλοί αμπελουργοί σε Γαλλία και Ισπανία να εγκαταλείπουν για πάντα την καλλιέργεια. Στο πάλαι ποτέ διάσημο για το κρασί του Μπορντό, οδηγούνται προς εκρίζωση 95.000 στρέμματα αμπελώνα άμεσα, με κρατική επιδότηση, ωστόσο η ζήτηση από την πλευρά των καλλιεργητών να ενταχθούν στο πρόγραμμα εκρίζωσης αγγίζει τα 300.000 στρέμματα (έκταση ανάλογη με τον μισό ελληνικό αμπελώνα, που φτάνει τα 640.000 στρέμματα) με οινοστάφυλα, για να μειωθούν τα αδιάθετα αποθέματα.
Στην Ελλάδα, άνθρωποι της αγοράς αναφέρουν ότι έχει πολλά θέματα η ελληνική οινοπαραγωγή, αλλά η μείωση της κατανάλωσης δεν την αφορά άμεσα λόγω της μικρής σχετικά παραγωγής της. «Στην Ελλάδα δεν διαφαίνεται ότι υπάρχει μείωση της κατανάλωσης. Ωστόσο, θα πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχουν και καλά στατιστικά στοιχεία, ώστε να μπορούμε να έχουμε ασφαλείς εκτιμήσεις», τονίζει ο Γιάννης Βογιατζής, πρόεδρος του ΣΕΟ (Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου). Μέσα σ’ αυτό το κλίμα το κρασί δέχεται τα τελευταία χρόνια πόλεμο «εκ των ένδον», εφόσον η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει πρόθεση να ξεκινήσει εκστρατεία εναντίον της κατανάλωσης αλκοόλ κάθε είδους, προωθώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ως αντίδοτο στην αύξηση των περιστατικών καρκίνου.
Οι Γάλλοι είχαν –και διατηρούν– τα σκήπτρα στην παραγωγή, αλλά και στην κατανάλωση οίνου στον κόσμο. Ομως, πολλοί καλλιεργητές αμπελιών στο Μπορντό πρόκειται να ξεριζώσουν διά παντός τα αμπέλια τους και θα λάβουν το ποσό των 60.000 ευρώ ανά στρέμμα, υπό την προϋπόθεση να εγκαταλείψουν τη συγκεκριμένη καλλιέργεια και να ασχοληθούν με διαφορετικές.
Τι έχει συμβεί; «Εχει καταργηθεί το διάλειμμα για φαγητό το οποίο συνοδεύεται από κρασί το μεσημέρι», λέει ο οινοποιός Στέλιος Μπουτάρης. Υπό το βάρος των νέων συνθηκών ζωής και «δεδομένου ότι όλοι τρέχουμε όλη μέρα» οι Γάλλοι εγκαταλείπουν συνήθειες αιώνων, όπως η οινοποσία. Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το 1960 σε κάθε Γάλλο αναλογούσαν 171 λίτρα κρασί τον χρόνο, παραπάνω δηλαδή από μισό μπουκάλι κρασί την ημέρα. Το 1990 η κατανάλωση έπεσε στα 83 λίτρα ετησίως κατά κεφαλήν, ενώ το 2019 σε κάθε Γάλλο αναλογούσαν ετησίως μόνο 64 λίτρα οίνου.
Αντίστοιχη πτώση της κατανάλωσης σημειώνεται και σε όλες τις παραδοσιακά οινοπαραγωγικές χώρες της Ε.Ε. Στην Ιταλία το 1960 ο καθένας έπινε 143,6 λίτρα κρασί τον χρόνο, το 1990 68,5 λίτρα και το 2019, 64 λίτρα.
Η κατανάλωση οίνου του μέσου Ισπανού έχει πέσει από τα 87 λίτρα ετησίως το 1960, στα 29 λίτρα το 2019, ενώ και στην Πορτογαλία από 108 λίτρα κρασί ετησίως το 1960, το 2019 η κατά κεφαλήν κατανάλωση έπεσε στα 50 λίτρα.
Η τάση, όπως την περιγράφει ο Στέλιος Μπουτάρης, είναι ότι πλέον «πίνουμε λιγότερο αλλά καλύτερα. Οσοι παρήγαν φθηνό κρασί στο Μπορντό έχουν χτυπηθεί από τις χαμηλές τιμές του ανταγωνισμού των νέων χωρών».
Εκστρατεία εναντίον της κατανάλωσης αλκοόλ κάθε είδους ετοιμάζεται να ξεκινήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Στη Γαλλία –όπως και την Ελλάδα– το κρασί έχει δύο ταχύτητες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ μειώνεται η κατανάλωση στα φθηνά κρασιά, είναι αυξημένη η παραγωγή και η κατανάλωση της σαμπάνιας και του κρασιού Βουργουνδίας» συμπληρώνει ο πρόεδρος του ΣΕΟ κ. Βογιατζής.
Η τάση προς το healthy living έχει ασφαλώς επηρεάσει και την κατανάλωση οίνου. Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο ότι μόλις πριν από έναν χρόνο άνοιξε στη Γαλλία το πρώτο μαγαζί που πουλάει κρασιά με χαμηλή ή μηδενική περιεκτικότητα σε αλκοόλ.
Στην Ελλάδα
Η αγορά οίνου στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οινοπαραγωγών, παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις. Αντίθετα από την παραδοσιακή Γαλλία, τα ακριβά κρασιά (πάνω από 13 ευρώ το μπουκάλι) τα οποία είχαν σημειώσει άνοδο σε ζήτηση την εποχή της πανδημίας, τώρα μένουν στα ράφια. «Για τους Ελληνες καταναλωτές είναι πλέον πολύ ακριβή η έξοδος για φαγητό κι αν βγουν δεν παίρνουν “ακριβό” κρασί», περιγράφει ο κ. Βογιατζής.
Ωστόσο, ταυτόχρονα με την πτώση της κατανάλωσης στις παραδοσιακές οινοπαραγωγές χώρες, νέες αγορές έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια, καθώς λαοί που δεν έπιναν καθόλου κρασί, όπως οι Κινέζοι και οι Ινδοί, το εντάσσουν τώρα στη διατροφή τους. Αύξηση της κατανάλωσης παρατηρείται και στις ΗΠΑ, ενώ και οι βόρειες χώρες της Ε.Ε. έχουν αρχίσει να πίνουν κρασί, αλλά προτιμούν τα λευκά, αρωματικά ευκολόπιοτα κρασιά από τις νέες χώρες.
Τα συμπεράσματα μελέτης
«Ασφαλώς η αντιαλκοολική εκστρατεία της Ε.Ε. έχει πλήξει και την αγορά του κρασιού», επισημαίνει ο κ. Βογιατζής. Ολα ξεκίνησαν όταν το 2018 δημοσιεύθηκε μελέτη στην ιατρική έκδοση «The Lancet», η οποία συνέδεε την κατανάλωση αλκοόλ με τον καρκίνο και ανέφερε ότι δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ. Σ’ αυτή την έκθεση έχουν βασιστεί οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με τη μηδενική κατανάλωση αλκοόλ, παρά το γεγονός μάλιστα ότι οι ίδιοι οι επιστήμονες που είχαν δημοσιεύσει τη μελέτη, το 2022 έβγαλαν νέα έκδοση η οποία αναιρούσε αρκετά από τα αρνητικά συμπεράσματα που είχαν δημοσιευθεί.
«Η έκφραση “no safe level” όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ έχει περάσει στη δημόσια ρητορική για όλα τα αλκοολούχα, από τα οποία δυστυχώς δεν διαχωρίζεται το κρασί», εξηγεί η Σοφία Πέρπερα σύμβουλος του ΣΕΟ. Η προσπάθεια των εκπροσώπων των οινοποιών στα ευρωπαϊκά όργανα έχει επικεντρωθεί στην αντικατάσταση της αναφοράς στην κατανάλωση αλκοόλ στα επίσημα έγγραφα, με τη φράση «υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ». Αυτό συνέβη πριν από λίγες ημέρες στο κείμενο της έκθεσης για τις μη μεταδοτικές ασθένειες, μια πρωτοβουλία της υποεπιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για τη δημόσια υγεία. «Πρόφτασε η CEEV (Επιτροπή των Ευρωπαίων Οινοπαραγωγών) και άλλες ευρωπαϊκές οργανώσεις και στις τελικές τροπολογίες πέρασε μόνο η αναφορά στην υπερβολική κατανάλωση και έφυγε και η αναφορά στις ενδείξεις για την υγεία που είχε ήδη προστεθεί», επισημαίνει η κ. Πέρπερα. Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Υγείας συνεχίζει να πιέζει για ψήφιση οδηγιών που θα αναφέρουν ότι ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ δεν υπάρχει.