Μια πρωτοποριακή επικοινωνιακή «γέφυρα», μήκους 300 εκατ. χιλιομέτρων, ανέλαβαν να στήσουν στο Διάστημα ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) στο πλαίσιο της αποστολής «Psyche» της NASA! Πρόκειται για πολύ μεγάλη διάκριση της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας και του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του ΕΑΑ, καθώς τα δύο τηλεσκόπια από την Πελοπόννησο (στον Χελμό και στο Κρυονέρι) είναι τα μοναδικά που επιλέχθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) για να συμμετάσχουν στην εμβληματική αποστολή.
Ο ESA ανακοίνωσε στις 19 Δεκεμβρίου πως το ΙΑΑΔΕΤ του Αστεροσκοπείου συμμετέχει ως σημαντικός συντελεστής (key partner) στην αποστολή «Psyche» της NASA, η οποία ξεκίνησε στις 13 Οκτωβρίου 2023 και βρίσκεται καθ’ οδόν προς τον αστεροειδή 16-Psyche, κάπου μεταξύ Αρη και Δία. Σκοπός της αποστολής είναι να μελετήσει τη σύσταση και τα χαρακτηριστικά του αστεροειδούς, ο οποίος είναι πλούσιος σε μέταλλα. Με τον τρόπο αυτό συλλέγονται πολύτιμα στοιχεία και για τη δημιουργία του Διαστήματος, καθώς οι αστεροειδείς είναι αρχαία ουράνια σώματα ηλικίας 4,5 δισ. ετών. Παράλληλα, καταγράφονται και δυνητικά απειλές για τον πλανήτη μας.
Καινοτόμο στοιχείο της αποστολής «Ψυχή», το οποίο θα υπηρετήσει η ελληνική συμμετοχή, είναι η επιδίωξη να επιτευχθεί για πρώτη φορά τηλεπικοινωνιακή σύνδεση μεταξύ του διαστημικού σκάφους και της Γης μέσω της τεχνολογίας οπτικού λέιζερ, αντικαθιστώντας τα ραδιοκύματα που χρησιμοποιούνται μέχρι τώρα.
«Πρόκειται για μια συναρπαστική πρόκληση, διότι θα δοκιμαστεί η νέα τεχνολογία οπτικών laser σε τεράστιες αποστάσεις, περίπου 300.000.000 χιλιόμετρα, που ισοδυναμεί με δύο φορές την απόσταση Ηλίου – Γης. Οι οπτικές ζεύξεις με την απομακρυσμένη αυτή διαστημική συσκευή αναμένεται να πραγματοποιηθούν το καλοκαίρι του 2025. Σε περίπτωση επιτυχίας θα έχουμε πραγματοποιήσει ένα ιστορικό επίτευγμα, ήτοι τη βαθύτερη ευρυζωνική ζεύξη στο Διάστημα. Σε αυτό το πρωτοποριακό πείραμα το Ινστιτούτο μας συμμετέχει με το Αστεροσκοπείο Χελμού, όπου εδράζεται ο “Αρίσταρχος”, ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια της ηπειρωτικής Ευρώπης, και το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου», λέει στην «Κ» ο Σπύρος Βασιλάκος, διευθυντής του ΙΑΑΔΕΤ και αντιπρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Οπως σημειώνει ο κ. Βασιλάκος, με την επιλογή των δύο ελληνικών αστεροσκοπείων, μοναδικών από την Ευρώπη στην αποστολή «Psyche», «η Ελλάδα πρωτοστατεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μπαίνει στον παγκόσμιο χάρτη της καινοτόμου τεχνολογίας, όχι απλώς ως πάροχος υπηρεσιών, αλλά ως δημιουργός. Αυτή η εθνική επιτυχία έρχεται ως επιστέγασμα της στρατηγικής συνεργασίας που έχουμε αναπτύξει με τον ESA και ουσιαστικά ξεκινά μετά την επιτυχή αξιολόγηση του τηλεσκοπίου “Αρίσταρχος”, τον Αύγουστο του 2019, από κλιμάκιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, για τη χρήση του ως πρώτου ευρωπαϊκού σταθμού επικοινωνίας μέσω laser με τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους στο πλαίσιο του προγράμματος ARTES/Scylight. Η επικοινωνία μέσω οπτικής ακτινοβολίας αυξάνει από 10 μέχρι και 100 φορές την ταχύτητα μεταφοράς πληροφορίας σε σχέση με την υπάρχουσα τεχνολογία».
Eίναι τα μοναδικά που επιλέχθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) για να συμμετάσχουν σε εμβληματική αποστολή της NASA.
«Πρώτη επιτυχία»
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος, το καλοκαίρι του 2021 η ερευνητική ομάδα του ΙΑΑΔΕΤ κατάφερε να επιτύχει ζεύξη με οπτικό λέιζερ με τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Alpha SAT, που βρίσκεται σε ύψος 37.000 χιλιομέτρων. «Ηταν μια πρώτη μεγάλη επιτυχία, δείξαμε πως μπορεί να γίνει και πως μπορούμε να το κάνουμε εμείς. Ωστόσο, καταλαβαίνουμε τώρα το μέγεθος της πρόκλησης, καθώς το καλοκαίρι του 2025 πρέπει να επιτύχουμε τη δημιουργία ζεύξης με τη διαστημική συσκευή σε απόσταση 300 εκατ. χιλιομέτρων!» επισημαίνει ο κ. Βασιλάκος. Το αστεροσκοπείο στο Κρυονέρι θα λειτουργεί ως πομπός και ο «Αρίσταρχος» ως δέκτης.
Η τεχνολογία ευρυζωνικής σύνδεσης μέσω οπτικού λέιζερ αναμένεται να είναι η τεχνολογία του κοντινού μέλλοντος στις τηλεπικοινωνίες, όχι μόνο στο Διάστημα, αλλά και επί του πλανήτη μας. Θα πρόκειται για σοβαρή εξέλιξη, μια και μπορεί να μεταφέρει τεράστιο όγκο δεδομένων, με μεγάλες ταχύτητες και μάλιστα ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο υποκλοπής, γεγονός που αξιολογείται ως ιδιαίτερα σημαντικό σε ευρωπαϊκό (και όχι μόνο) επίπεδο.
Νέες προοπτικές
«Οι νέες τεχνολογίες που ήδη αναπτύσσονται στο πλαίσιο υλοποίησης των ανωτέρω έργων θα ενδυναμώσουν τις ευρωπαϊκές επιστημονικές και τεχνολογικές ικανότητες στις οπτικές/κβαντικές τεχνολογίες επικοινωνιών και στην κυβερνοασφάλεια», υπογραμμίζει ο κ. Βασιλάκος. «Ταυτόχρονα καθιστούν τη χώρα μας ευρωπαϊκό πυλώνα στη συγκεκριμένη θεματολογία, η οποία θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον, ανοίγοντας παράλληλα νέες αναπτυξιακές προοπτικές μέσω συνεργασιών με σημαντικούς διαστημικούς οργανισμούς και εταιρείες αεροδιαστημικής. Δημιουργείται υψηλής ποιότητας ανάπτυξη, σε προηγμένα επιστημονικά πεδία. Διαμορφώνεται έτσι δυνατότητα για απασχόληση Ελλήνων επιστημόνων και αντιμετώπιση του φαινομένου “brain drain”. Συνολικά, έχει υπολογισθεί πως κάθε ένα ευρώ που επενδύεται στις διαστημικές τεχνολογίες “φέρνει” πίσω επτά», υπογραμμίζει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης.
Οταν θα φύγει η στενή δέσμη λέιζερ από το Κρυονέρι και όταν επιστρέψει στον «Αρίσταρχο», έπειτα από μια διαδρομή εκατοντάδων εκατ. χιλιομέτρων, θα έχει χαράξει νέους επιστημονικούς και τεχνολογικούς δρόμους στην Ελλάδα κι ευρύτερα.