Η βαλβίδα ασφαλείας έχει ανοίξει. Τα σχολεία έχουν μετατραπεί σε πεδία μάχης, με το αστυνομικό δελτίο και την ειδησεογραφία να τροφοδοτούνται δυστυχώς πλέον καθημερινά με νέα περιστατικά ενδοσχολικής βίας. Ολοι ομονοούν πως δεν υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης στην αντιμετώπιση του σύνθετου προβλήματος. Ωστόσο, η απόφαση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) για την υλοποίηση έρευνας «αποτύπωσης της υπάρχουσας κατάστασης και αποτίμησης της έκτασης των φαινομένων της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού», προκαλεί ερωτήματα σε σχέση με τους ρυθμούς με τους οποίους κινείται η κυβερνητική μηχανή για το θέμα. Πόσο μάλλον που πολλά από όσα προβλέπει ο σχετικός νόμος 5029 που ψηφίστηκε την άνοιξη του 2023 δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί, όπως παραδέχθηκε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας. Ενδεικτικά, η πλατφόρμα ανώνυμων καταγγελιών από τους μαθητές δεν λειτουργεί. Παράλληλα, κρίνεται απαραίτητο να συνταχθούν πρωτόκολλα αντιμετώπισης των περιστατικών ενδοσχολικής βίας, ο πειθαρχικός κώδικας των μαθητών θεωρείται ότι πρέπει να αλλάξει, την ίδια στιγμή που οι εκπαιδευτικοί είναι ευάλωτοι στις πιέσεις των γονιών θυτών. Στο πλαίσιο αυτό, στέλεχος του υπουργείου Παιδείας σε ερώτηση της «Κ» ανέφερε ότι «η πλατφόρμα ανώνυμων καταγγελιών δεν έχει “ανέβει” ακόμη. Θα ανακοινωθεί σύντομα στο πλαίσιο ευρύτερης καμπάνιας για την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού και της βίας».
«Να σπάσει η σιωπή»
Σχεδόν ένα χρόνο πριν, στις 8 Μαρτίου 2023 η τέως υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως ανέφερε στη Βουλή ότι «το νομοσχέδιο (σημ.: ο νόμος 5029) απαντά σε μια μεγάλη ανάγκη, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν κατά την επεξεργασία του νομοσχεδίου, ελάχιστο ποσοστό θυμάτων εκφοβισμού απευθύνεται σε ενήλικες – περίπου το 97% των παιδιών εκτιμάται ότι φοβούνται να αναφέρουν περιστατικά σχολικού διαδικτυακού εκφοβισμού στους εκπαιδευτικούς. Για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου δρομολογείται η δημιουργία πλατφόρμας για αναφορές περιστατικών ενδοσχολικής βίας, ανώνυμα ή επώνυμα από μαθητές, αλλά και επώνυμα από γονείς. Στόχος να σπάσει η σιωπή, κανένα παιδί να μην είναι και να μη νιώθει μόνο».
Συγκεκριμένα, ο νόμος προβλέπει ότι στην ειδική ψηφιακή πλατφόρμα που θα δημιουργηθεί και θα λειτουργεί με την ευθύνη του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων (ΙΤΥΕ) «Διόφαντος», πρόσβαση θα έχουν οι μαθητές και οι γονείς, καθώς και όσοι έχουν την επιμέλεια μαθητών. Οι μαθητές θα μπορούν να αναφέρουν περιστατικά ανώνυμα ή επώνυμα και οι γονείς μόνο επώνυμα. Θα απαιτείται η σύνδεση με κωδικούς του πανελληνίου σχολικού δικτύου (για μαθητές) ή Taxis (για γονείς). Θα δοθεί έτσι η δυνατότητα σε περισσότερα θύματα σχολικού εκφοβισμού να μιλήσουν και να υποστηριχθούν.
Αποδέκτες των αναφορών θα είναι οι υπεύθυνοι αντιμετώπισης της σχολικής βίας και εκφοβισμού σε κάθε σχολείο. Τον ρόλο θα αναλάβουν ο διευθυντής του σχολείου μαζί με έναν εκπαιδευτικό που ορίζεται από εκείνον (στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση) ή τον σύμβουλο σχολικής ζωής (στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Οι δυο τους θα λειτουργούν ως σημείο αναφοράς και ενημέρωσης για θέματα σχολικού εκφοβισμού, θα υλοποιούν εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα ευαισθητοποίησης στη σχολική μονάδα τους.
Οι ερευνητές θα καταγράψουν στοιχεία για τον αριθμό, τη σοβαρότητα και τη συχνότητα των περιστατικών, καθώς και για το αν τα θύματα αναζητούν βοήθεια και πού.
Για κάθε περιστατικό, οι δύο υπεύθυνοι του σχολείου θα είναι σε άμεση επικοινωνία με την τετραμελή ομάδα δράσης της Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Διεύθυνσης στην οποία υπάγεται το σχολείο. Οι ομάδες δράσης θα αποτελούνται από τον διευθυντή εκπαίδευσης, έναν σύμβουλο εκπαίδευσης, έναν ψυχολόγο και έναν κοινωνικό λειτουργό, ώστε να υπάρχει εποπτεία του προγράμματος σε τοπικό επίπεδο.
«Αποδεικνύονται αβάσιμα»
Το ΙΕΠ από την άλλη προχωράει στη διενέργεια επιστημονικής έρευνας, όπως προβλέπει και ο νόμος 5029. Η επιστημονική τεκμηρίωση κρίνεται απαραίτητη, όταν μάλιστα υπάρχει ένα σκοτεινό σημείο ως προς την ακρίβεια των καταγγελιών. Χαρακτηριστικά, όπως τόνισε, μιλώντας στην «Κ», ο πρόεδρος του ΙΕΠ Σπύρος Δουκάκης, «πολλά από τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας ή εκφοβισμού που δηλώνονται στην αστυνομία αποδεικνύονται αβάσιμα». Το κόστος του έργου είναι 33.480 ευρώ και το ανέλαβε το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Οπως ορίζει η απόφαση του ΙΕΠ, η έρευνα θα διεξαχθεί σε αντιπροσωπευτικό δείγμα από μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς/κηδεμόνες όλων των σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας. Θα αναζητηθούν, μεταξύ άλλων, στοιχεία για τον αριθμό, τη σοβαρότητα και τη συχνότητα των περιστατικών ενδοσχολικής βίας, για τον αριθμό των θυτών, των θυμάτων και των ατόμων που παρευρίσκονται στο περιστατικό (υποστηρικτές, παθητικοί θεατές, υπερασπιστές για περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού), στοιχεία για τις αντιλήψεις μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων/κηδεμόνων για τα φαινόμενα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού. Τέλος, οι ερευνητές θα καταγράψουν αν τα θύματα απευθύνονται για βοήθεια και πού – εάν δηλαδή υπάρχει ένα δίκτυο υποστήριξης των μαθητών. Ο ανάδοχος καλείται να έχει ολοκληρώσει το έργο του έως τις 15 Οκτωβρίου του 2024.
Κριτική
«Προφανώς θα ήταν καλύτερα η έρευνα να ολοκληρωθεί νωρίτερα. Ενδιάμεσα θα πάρουμε στοιχεία ώστε να ξεκινήσουμε τις επιμορφώσεις των εκπαιδευτικών», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Δουκάκης. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι μείζον θέμα, ωστόσο θα μπορούσε να επισπευσθεί. Η κριτική, λοιπόν, που ακούγεται από γονείς και κοινωνία για καθυστέρηση βασίζεται σε δεδομένα, με μόνη δικαιολογία την πτώση των ρυθμών στην παραγωγή του κυβερνητικού έργου που προκάλεσαν οι εθνικές εκλογές και η αλλαγή σκυτάλης στον υπουργικό θώκο του υπουργείου Παιδείας από την κ. Κεραμέως στον Κυριάκο Πιερρακάκη. Αλλά δεν λείπει η κριτική και ως προς την ετοιμότητα της κυβέρνησης για το θέμα και το περιεχόμενο των μέτρων. Οπως δήλωσε στην «Κ» η Μαρία Κ., έμπειρη εκπαιδευτικός, «πρόκειται για χλωμές, ασθενικές, τυποποιημένες, γραφειοκρατικές αντιδράσεις για ένα πρόβλημα που σαρώνει».
