«Τα παιδιά μου δεν μπορούν να καθίσουν εύκολα σε έναν χώρο με καρέκλα και γραφείο για να διαβάσουν. Πολλές φορές, κάνουμε τα μαθήματα στο πάτωμα. Τους είναι δύσκολο να καταλάβουν γιατί είναι υποχρεωτικό να είναι καθιστοί για να μελετήσουν».
Η Όλγα Κυριακίδου, μητέρα δύο δίδυμων αγοριών, 12 χρονών, λέει στην «Κ» πως παρότι η διάγνωση της ΔΕΠΥ- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας – με γνωμάτευση από το ΚΕΔΑΣΥ- ήρθε και για τα δύο της παιδιά από πολύ μικρή ηλικία, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δύο μαθητές, όταν φτάνει η ώρα της μελέτης των μαθημάτων τους, είναι μεγάλες. Για την ακρίβεια, πολλαπλασιάζονται κάθε νέα σχολική χρονιά.
Ο ένας γιος της κ. Κυριακίδου έχει επιπρόσθετα διαγνωστεί και με δυσγραφία, ενώ ο άλλος και με δυσλεξία. Τα δύο αγόρια παρακολουθούν συνεδρίες λογοθεραπείας και εργοθεραπείας από την ηλικία των 4 ετών.
«Τους παίρνει χρόνο για να “συνδεθούν” με το αντικείμενο που μελετούν κάθε φορά. Η αντίληψη του χρόνου είναι σημαντικό θέμα. Δεν μπορούν να τον ορίσουν όπως οι υπόλοιποι».
Στην Α’ Γυμνασίου όπου φοιτούν φέτος, η μελέτη στο σπίτι γίνεται συνδυαστικά: όταν έχουν κατακτήσει καλά ένα αντικείμενο διαβάζουν μόνοι τους, ενώ όταν δυσκολεύονται, βοηθάει η μητέρα τους. Στα Αρχαία, τη Γλώσσα και τα Μαθηματικά τους βοηθάει μια παιδαγωγός ειδικής αγωγής.
«Τους παίρνει χρόνο για να “συνδεθούν” με το αντικείμενο που μελετούν κάθε φορά. Η αντίληψη του χρόνου είναι σημαντικό θέμα. Δεν μπορούν να τον ορίσουν όπως οι υπόλοιποι. Στο μάθημα της Ιστορίας, δυσκολεύονται να απομνημονεύσουν ημερομηνίες και ονόματα», λέει η κ. Κυριακίδου, διευκρινίζοντας ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι με τις ξένες γλώσσες. «Κάνουν αγγλικά με ιδιαίτερα μαθήματα. Κάθε χρόνο όμως, επαναλαμβάνουν ξανά, για μεγάλο διάστημα, την ύλη της περασμένης χρονιάς. Προχωρούν με αργό ρυθμό και με πολλές επαναλήψεις. Κάποια στιγμή είχαν ξεκινήσει και γαλλικά, αλλά τα άφησαν. Τους φάνηκε πολύ περίπλοκη γλώσσα» περιγράφει η κ. Κυριακίδου.
Μύθοι και αλήθειες για τη ΔΕΠΥ
Η Εύα Σκαναβή, Φιλόλογος Ειδικής Αγωγής, Μ.Α, Μ.Sc και Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στο ΚΕΔΑΣΥ Σύρου, λέει πως η εξέλιξη των διαγνωστικών εργαλείων για τις μαθησιακές και νευροαναπτυξιακές διαταραχές, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, βοήθησε στο να καταρριφθούν πολλοί μύθοι και ειδικά γύρω από τη ΔΕΠΥ.
«Για πολλά χρόνια, οι δυσκολίες λόγω ΔΕΠΥ εσφαλμένα αποδίδονταν σε “τεμπελιά” και “αδιαφορία. Η διαφοροδιάγνωση όμως από αρμόδιους φορείς όπως τα ΚΕΔΑΣΥ, εξηγεί πια τους λόγους που οι παραπάνω δυσκολίες αναχαιτίζουν τη μαθησιακή πρόοδο», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ».
«Εχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζεται στην παπαγαλία, πώς είναι δυνατόν να τα καταφέρει ένα παιδί με ΔΕΠΥ ή δυσλεξία; Μιλάμε για μαθητές που πρέπει να καταβάλουν περισσότερη προσπάθεια και αν κάτι δεν τους κινεί το ενδιαφέρον, κουράζονται και εγκαταλείπουν».
Για παράδειγμα, ένα βασικό χαρακτηριστικό των παιδιών με ΔΕΠΥ είναι πως όταν επιστρέφουν σπίτι, δεν θυμούνται τίποτα από όσα έκαναν στην τάξη. Επίσης, συχνά, έχουν ξεχάσει να κρατήσουν σημειώσεις για το τι έχουν να κάνουν. Ωστόσο, όπως εξηγεί η Μαργαρίτα Μποφιλίου, μέλος του ADHD Hellas- «Πανελλήνιο Σωματείο Ατόμων με ΔΕΠΥ», πιστοποιημένη χορηγήτρια ψυχομετρικών εργαλείων και συγγραφέας εκπαιδευτικού υλικού διδασκαλίας Αγγλικών για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, αυτό είναι απολύτως λογικό.
«Εχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζεται στην παπαγαλία, πώς είναι δυνατόν να τα καταφέρει ένα παιδί με ΔΕΠΥ ή δυσλεξία; Μιλάμε για μαθητές που πρέπει να καταβάλουν περισσότερη προσπάθεια και αν κάτι δεν τους κινεί το ενδιαφέρον, κουράζονται και εγκαταλείπουν».
Πρακτικές συμβουλές για τη μελέτη στο σπίτι
Πώς μπορούν όμως οι γονείς να βοηθούν τα παιδιά με ΔΕΠΥ όταν φτάνει η ώρα της μελέτης, δεδομένου ότι δεν γίνεται οι ειδικοί παιδαγωγοί να βρίσκονται συνεχώς δίπλα τους;
Η κ. Σκαναβή παραθέτει μερικές πρακτικές συμβουλές που βοηθούν:
- Θέστε συμφωνίες με το παιδί πριν την έναρξη της μελέτης. Πρέπει να είναι ξεκάθαρες, ανάλογες με την ηλικία του παιδιού και να περιέχουν θετικές διατυπώσεις και όχι απαγορεύσεις. Παραδείγματος χάριν, αντί να πείτε «δεν θα βγεις έξω αν δεν τελειώσεις τα μαθήματά σου» μπορείτε να πείτε «όταν ολοκληρώσεις τις υποχρεώσεις σου για το σχολείο, θα μπορείς να ασχοληθείς με αυτό που θέλεις».
- Οι συνέπειες και η επιβράβευση για την προσπάθεια είναι σπουδαίο να εφαρμόζονται. Η εξήγηση ότι η ανεπιθύμητη συμπεριφορά οδηγεί σε λογική συνέπεια, ωθεί σε ανάπτυξη της υπευθυνότητάς του. Συνάμα, η επιβράβευση για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι απαραίτητη για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, τα οποία συχνά έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και άγχος επίδοσης. Η επιβράβευση θα μπορούσε να είναι λεκτική (π.χ. «Μπράβο, που κατάφερες να λύσεις όλες τις ασκήσεις των Μαθηματικών»), ή και μια κοινωνική ανταμοιβή, όπως μια δραστηριότητα που επιθυμεί το παιδί.
- Ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι σταθερός, ήσυχος, οργανωμένος. Στο γραφείο του μαθητή πρέπει να είναι τοποθετημένα μόνο όσα χρειάζονται για το διάβασμα και όχι άλλα διασπαστικά αντικείμενα.
- Εμμείνετε στη διαχείριση του χρόνου μελέτης, παρέχοντας συμφωνημένα ολιγόλεπτα διαλείμματα. Χρησιμοποιείστε εργαλεία όπως ηλεκτρονικό ρολόι ή χρονόμετρο, με στόχο την ολοκλήρωση συγκεκριμένων εργασιών.
- Ξεκινήστε με τα θεωρητικά μαθήματα, που απαιτούν περισσότερη συγκέντρωση και ενέργεια για τη συγκράτηση των πληροφοριών τους στη μνήμη.
- Παρέχετε τη δυνατότητα στο παιδί να εκτονώνει την ενέργεια του, χρησιμοποιώντας την κίνηση ή εργαλεία αποφόρτισης π.χ. stress balls, λαστιχάκια, περπάτημα στο δωμάτιο, κάθισμα στο πάτωμα.
- Οταν τελειώνει η μελέτη, οι εξωσχολικές δραστηριότητες μπορούν να εκτονώσουν την έντονη κινητικότητα των παιδιών με ΔΕΠΥ και να κεντρίσουν την προσοχή τους. Η συμμετοχή σε ομαδικά αθλήματα τους μαθαίνει τα όρια, τον σεβασμό στους κανόνες, τον περιορισμό της παρορμητικότητας και την ομαδικότητα.
Τι κάνουμε με τις ξένες γλώσσες
Οσον αφορά στις ξένες γλώσσες, τις οποίες η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών, των δημοσίων σχολείων τουλάχιστον, μαθαίνει σε φροντιστήρια και σε ιδιαίτερα μαθήματα, η κατάσταση είναι λίγο πιο περίπλοκη.
Οπως εξηγεί η κ. Σκαναβή, σημαντικό ποσοστό παιδιών με ΔΕΠΥ εμφανίζει μικρές ή μεγάλες δυσκολίες στη γραμματική, στο συντακτικό και στην ορθογραφία της μητρικής του γλώσσας και ενδέχεται να παρουσιάσει τις ίδιες δυσκολίες και στην ξένη γλώσσα. «Χρειάζεται εξατομικευμένο πρόγραμμα από έναν εκπαιδευτικό που να γνωρίζει τη φύση των δυσκολιών» λέει η κ. Σκαναβή και προσθέτει: «Θα πρέπει επίσης οι γονείς να έχουν υπόψη τους ότι το παιδί τους πρέπει πρώτα να κατακτήσει τη δομή της ελληνικής γλώσσας, κάτι που συνήθως ολοκληρώνεται στη Γ΄ ή Δ΄ Δημοτικού και έπειτα να ξεκινήσει μία ξένη γλώσσα».
Η κ. Μποφίλιου, η οποία «τρέχει» ένα κέντρο εκμάθησης αγγλικών για παιδιά με μαθησιακές διαταραχές, στο νησί της Πάρου, σημειώνει πως αυτό που μπερδεύει πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ στις ξένες γλώσσες είναι πως μια λέξη μπορεί να έχει άλλα γράμματα ή συνδυασμούς γραμμάτων αλλά να ακούγεται διαφορετικά. Η ίδια δίνει ένα παράδειγμα: «Το “enough” ή το “taught”, είναι λέξεις στις οποίες οι μαθητές καλούνται να γράψουν κάτι άλλο από αυτό που ακούν. Τα ιταλικά είναι από αυτή την άποψη μια πιο εύκολη γλώσσα για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες».
«Το παιδί πρέπει πρώτα να κατακτήσει τη δομή της ελληνικής γλώσσας, κάτι που συνήθως ολοκληρώνεται στη Γ΄ ή Δ΄ Δημοτικού και έπειτα να ξεκινήσει μία ξένη γλώσσα».
Σε κάθε περίπτωση, τόσο ο παιδαγωγός που διδάσκει τις ξένες γλώσσες όσο και ο γονιός που διαβάζει με το παιδί, πρέπει να βρουν, μετά από δοκιμές, τον τύπο μάθησης που ταιριάζει σε κάθε παιδί. «Κάποιος μαθητής είναι οπτικός, άλλος ακουστικός, άλλος κιναισθητικός κ.τ.λ» λέει η κ. Μποφίλιου.
Αυτό στο οποίο πρέπει να δοθεί έμφαση είναι ο τρόπος. «Οποιαδήποτε νέα πληροφορία θέλουμε να παρουσιάσουμε, αποτυπώνεται και εμπεδώνεται καλύτερα, όταν ένα παιδί με ΔΕΠΥ τη βλέπει οπτικοποιημένη, όταν την αισθανθεί, όταν τη βιώσει, όταν κινηθεί μαζί της. Χρειάζεται ευρηματικότητα και ερεθίσματα».