Τηρώντας λεπτές ισορροπίες μεταξύ Γερμανίας, Πολωνίας και χωρών της Βαλτικής, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης συμφώνησαν αυτήν την εβδομάδα να επιβάλουν μάλλον συμβολικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, στοχεύοντας μόλις σε τέσσερις Ρώσους αξιωματούχους. Ετσι, ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και «πάγωμα» περιουσιακών στοιχείων αναμένεται να επιβληθούν στον Αλεξάντερ Μπαστρίκιν, ο οποίος ερευνά σοβαρά εγκλήματα και αναφέρεται κατευθείαν στον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ιγκόρ Κρασνόφ, ο οποίος έγινε πέρυσι γενικός εισαγγελέας, είναι ο δεύτερος αξιωματούχος, ο Βίκτορ Ζολότοφ, επικεφαλής της Εθνοφρουράς, που είχε δημοσίως απειλήσει με βία τον Ναβάλνι ο τρίτος. Την τετράδα συμπληρώνει ο Αλεξάντερ Καλάσνικοφ, ο οποίος διευθύνει την ομοσπονδιακή υπηρεσία φυλακών.
Αυτή ήταν η απάντηση των Βρυξελλών στη φυλάκιση του Ρώσου αντιφρονούντος Αλεξέι Ναβάλνι, ο οποίος λίγο έλειψε να πεθάνει από επίθεση με νευροπαραλυτικό παράγοντα στη Σιβηρία. Αντιθέτως, οι υποστηρικτές του Ναβάλνι ζητούσαν να βρεθούν στο στόχαστρο των κυρώσεων της Ε.Ε. τριάντα πέντε άτομα, ανάμεσά τους και Ρώσοι ολιγάρχες. Η βασική επιχειρηματολογία είναι πως η εμπλοκή αξιωματούχων είναι ευκολότερο να αποδειχθεί από εκείνη των επιχειρηματιών.
Στην ουσία, όμως, η κατάρτιση της σύντομης λίστας των κυρώσεων αποτέλεσε προϊόν συμβιβασμού μεταξύ της Γερμανίας, που διεκδικεί μια ηπιότερη στάση έναντι της Μόσχας, λόγω Nord Stream 2, από τη μία πλευρά και της Πολωνίας αλλά και των χωρών της Βαλτικής από την άλλη, που τόσο εξαιτίας του παρελθόντος όσο και της γεωγραφικής εγγύτητας απεύχονται μια πολιτική κατευνασμού. Εμφανώς απογοητευμένος ο Λεονίντ Βολκόφ, συνεργάτης του Ναβάλνι, χαιρέτισε τις κυρώσεις, αλλά ως εναρκτήρια κίνηση που θα σημάνει την απαρχή μιας σκληρότερης στάσης απέναντι στη Μόσχα.
Ευρωπαίοι αναλυτές ανησυχούν πως η διχογνωμία στους κόλπους των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. αποτελεί δείγμα αδυναμίας στα μάτια της Ρωσίας και την ενθαρρύνουν να συνεχίσει την πολιτική πάταξης των αντιπολιτευτικών φωνών στο εσωτερικό της, τα επενδυτικά της σχέδια σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και τις συστηματικές κυβερνοεπιθέσεις.
Η αμφίθυμη ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της Μόσχας αποδείχθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Ζοζέπ Μπορέλ στη ρωσική πρωτεύουσα κι ενώ μαίνονταν οι διαδηλώσεις συμπαράστασης στον Ναβάλνι. Η απόφασή του να μεταβεί στη χώρα παρά το τοξικό κλίμα στη Ρωσία προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Το αίνιγμα λύθηκε, ωστόσο, όταν έγινε γνωστό ότι στις συζητήσεις του στη Μόσχα κυριάρχησε το ζήτημα του ρωσικού εμβολίου. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, παραδέχθηκε στις αρχές της εβδομάδας ότι οι σχέσεις με τη Ρωσία βρίσκονται στο ναδίρ, «δεν υπάρχει άλλος τρόπος να τις περιγράψει κανείς».
Παρά την προσπάθεια της Μόσχας να υποβαθμίσει τη σημασία των νέων μέτρων, δεν έλειψαν οι ρωσικές επικρίσεις για την απόφαση. Ο Ρώσος πρέσβης στην Ε.Ε., Βλαντιμίρ Τσισόφ, είπε ότι η χώρα του θα προβεί σε αντίποινα και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε τις κυρώσεις «παράνομες, απογοητευτικές», που υιοθετήθηκαν για ένα υπερβολικά τραβηγμένο πρόσχημα.
Σύλληψη για κατασκοπεία
Την ίδια στιγμή, την ατμόσφαιρα στις σχέσεις Μόσχας – Βερολίνου ήρθε να φορτίσει περαιτέρω η σύλληψη του Γενς Φ., Γερμανού υπηκόου, ο οποίος κατηγορείται για κατασκοπεία – ειδικότερα ότι παρέδωσε κατόψεις του γερμανικού Κοινοβουλίου στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. Ο κατηγορούμενος απασχολείτο σε εταιρεία υπεύθυνη για την επιθεώρηση των ηλεκτρονικών συσκευών στη γερμανική Βουλή. Το 2017 «κατέβασε» τα αρχιτεκτονικά σχέδια του κτιρίου της Μπούντεσταγκ σε ηλεκτρονική δισκέτα, την οποία στη συνέχεια απέστειλε σε υπάλληλο της ρωσικής πρεσβείας, μέλος της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας GRU.
Πολλοί αναρωτιούνται τι θα συμβεί όταν φύγει από την καγκελαρία η Αγκελα Μέρκελ, καθώς ο διάδοχός της στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών, Αρμιν Λάσετ, έχει στο παρελθόν ξενίσει πολλούς με τις ανοιχτά φιλορωσικές δηλώσεις του. Υπενθυμίζεται πως μετά την επίθεση με νόβιτσοκ στο Σόλσμπουρι, το 2018, ο Λάσετ ήταν από τους ελάχιστους Ευρωπαίους πολιτικούς που είχαν αρνηθεί να κατηγορήσουν τη Μόσχα. Στην περίπτωση του Ναβάλνι, πάντως, ο Λάσετ επιχείρησε να βελτιώσει το προφίλ του με δεδομένο και τον αναβαθμισμένο ρόλο του. Κατηγόρησε τη Μόσχα για τη φυλάκισή του αμέσως μετά την επιστροφή του στη χώρα και την πολύμηνη θεραπεία του από την επίθεση με δηλητήριο αρχικά στο Βερολίνο και κατόπιν στον Μέλανα Δρυμό.
Ο Nord Stream 2, όταν ολοκληρωθεί, θα διπλασιάσει περίπου τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Ωστόσο, τα τελευταία χιλιόμετρα του αγωγού δεν έχουν ολοκληρωθεί εξαιτίας των αμερικανικών αντιδράσεων. Η Ουάσιγκτον ανησυχεί ότι ο αγωγός της Gazprom θα ενισχύσει την οικονομική και πολιτική επιρροή της Μόσχας στην Ευρώπη. Την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε ρωσικό πλοίο που «ενέχεται» στην κατασκευή του. Πολλοί βουλευτές και γερουσιαστές ασκούν πιέσεις στον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν για σκληρότερα μέτρα, εις βάρος όλων των οντοτήτων και προσώπων που συμμετέχουν στην ολοκλήρωση του σχεδίου. Αυτό όμως θα μπορούσε να οδηγήσει στην επιβολή κυρώσεων εις βάρος γερμανικών εταιρειών, κάτι που θα δημιουργούσε τριβές στις διμερείς σχέσεις Ουάσιγκτον – Βερολίνου λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Μπάιντεν, σε μια χρονική στιγμή που υποτίθεται ότι η αμερικανική κυβέρνηση εργάζεται για την ομαλοποίησή τους.
Από την άλλη, αν ο Μπάιντεν δείξει διαλλακτικότητα, θα μοιάζει λες και υποχωρεί στις επιθυμίες των Ρώσων, ενώ ένας από τους διακηρυγμένους στόχους του είναι να σταματήσει το φλερτ του προκατόχου του Ντόναλντ Τραμπ με το Κρεμλίνο. Οσοι πάντως ελπίζουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα μπορούσε να πείσει τη Γερμανίδα καγκελάριο να εγκαταλείψει το πρότζεκτ, μάλλον θα απογοητευθούν. Για το Βερολίνο, ο αγωγός φυσικού αερίου παραμένει απαραίτητη προϋπόθεση για να ολοκληρώσει η Γερμανία την έξοδο από τον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια.