Ο Στίβεν Πάιφερ έχει αφιερώσει την επαγγελματική του ζωή στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Βετεράνος των κυβερνήσεων του Μπιλ Κλίντον και του Τζορτζ Μπους του νεότερου, είχε εμπλακεί στις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στην υπογραφή του Μνημονίου της Βουδαπέστης το 1994, με το οποίο η Ουκρανία δέχθηκε να παραδώσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο στη Ρωσία με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας από τη Μόσχα. Το 1996-1997 ήταν διευθυντής ρωσικών, ουκρανικών και ευρασιατικών υποθέσεων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, το 1998-2000 ήταν πρέσβης των ΗΠΑ στο Κίεβο, ενώ την περίοδο 2001-2004 ήταν βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών με ευθύνη για τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Στη συνομιλία που είχαμε μέσω Zoom, ο κ. Πάιφερ, senior fellow σήμερα στο Ινστιτούτο Brookings και εταίρος στο Κέντρο Διεθνούς Ασφάλειας και Συνεργασίας του Στάνφορντ, τονίζει ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ της επιδίωξης του ταχύτερου δυνατού τερματισμού των εχθροπραξιών και της μέγιστης δυνατής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία. «Σε αυτή τη φάση δεν βλέπω ενδείξεις ότι η Μόσχα ενδιαφέρεται για σοβαρές διαπραγματεύσεις. Και οι Ρώσοι δεν θα δείξουν αυτό το ενδιαφέρον μέχρι να συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορούν να επιτύχουν τους στόχους τους στο πεδίο της μάχης. Αυτό είναι ένα επιχείρημα υπέρ τού να συνεχίσουμε τη ροή των όπλων προς την Ουκρανία, που θα επιτρέψει στους Ουκρανούς να επικρατήσουν επί των Ρώσων. Μόνο έτσι θα αναγκαστούν οι Ρώσοι να οδηγηθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
Η Δύση, όπως λέει, «πρέπει να αφήσει τους Ουκρανούς να αποφασίσουν» πώς θα χειριστούν τις διαπραγματεύσεις. «Δεν πρέπει να τους πιέσει να δεχθούν μια κακή συμφωνία, ούτε να τους αποτρέψει από το να δεχθούν μια συμφωνία που θεωρούν ότι είναι προς το συμφέρον τους. Ο πρόεδρος Ζελένσκι θα πρέπει κάποια στιγμή να πάρει κάποιες δύσκολες αποφάσεις. Θέλει να σταματήσει το αιματοκύλισμα το συντομότερο, αλλά θέλει να υπερασπιστεί επίσης κάποια ζητήματα αρχής και να συνεχίσει να απολαμβάνει τη στήριξη του πληθυσμού. Μόνο ο ίδιος και η κυβέρνησή του μπορούν να σταθμίσουν τις αντικρουόμενες αυτές επιταγές».
Σχολιάζοντας τη στρατιωτική κατάσταση, καθώς ο πόλεμος έχει πλέον εισέλθει στην έβδομη εβδομάδα, ο κ. Πάιφερ σημειώνει ότι ένα από τα σενάρια που θεωρούσε πιθανά πριν από ένα μήνα –αυτό της ταχείας επικράτησης της Ρωσίας με την κατάληψη του Κιέβου– είναι πλέον ανέφικτο λόγω ενός συνδυασμού της μαχητικότητας των Ουκρανών αλλά και της ανικανότητας και του χαμηλού ηθικού των ρωσικών στρατευμάτων. «Είναι φανερό από το πώς αναπτύχθηκε η εισβολή ότι οι Ρώσοι είχαν ως στόχο να καταλάβουν τα ανατολικά 2/3 της χώρας, στη νοητή γραμμή από το Κίεβο έως την Οδησσό. Δεν θεωρώ ότι έχουν τη στρατιωτική ικανότητα για κάτι τέτοιο», λέει.
Το πιο πιθανό σενάριο πλέον, σύμφωνα με τον Αμερικανό αναλυτή, είναι ένα παρατεταμένο τέλμα, «όπου καμία από τις δύο πλευρές δεν θα μπορεί να επιτύχει μια μείζονα νίκη και οι μάχες θα συνεχίζονται για εβδομάδες και μήνες».
Το δίλημμα του εμπάργκο
Η Δύση δεν πρέπει να πιέσει τους Ουκρανούς να δεχθούν μια κακή συμφωνία, ούτε να τους αποτρέψει από το να δεχθούν μια συμφωνία που θεωρούν ότι είναι προς το συμφέρον τους.
Την Παρασκευή επισημοποιήθηκε το πέμπτο πακέτο ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, που περιλαμβάνει εμπάργκο στις εισαγωγές άνθρακα (με έναρξη ισχύος τον Αύγουστο) αλλά όχι στο πετρέλαιο και στο αέριο. Ο κ. Πάιφερ αναγνωρίζει ότι η επιλογή του ενεργειακού εμπάργκο ήταν πολύ πιο εύκολη για τις ΗΠΑ –«αφορά μόνο το 3% των αναγκών μας»–, αλλά παροτρύνει την Ε.Ε. «να σκεφτεί πιο δημιουργικά» για το θέμα. «Το “κλειδί” δεν είναι να σταματήσει η ροή υδρογονανθράκων προς τους Ευρωπαίους καταναλωτές, αλλά η ροή πόρων από την Ευρώπη προς τη Ρωσία». Δύο πιθανές προσεγγίσεις, όπως λέει, είναι η χρήση ανοιχτών καταπιστευτικών λογαριασμών (escrow accounts) και η επιβολή δασμών στις ρωσικές εισαγωγές.
Ο Αμερικανός πρώην αξιωματούχος θεωρεί επίσης πολύ σημαντικό να σταλεί το μήνυμα στο Κίεβο ότι η Ουκρανία είναι ευπρόσδεκτη στην Ε.Ε. «αν συμμορφωθεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα». Αυτό το μήνυμα «απουσίαζε στα πρώτα 30 χρόνια ζωής της ανεξάρτητης Ουκρανίας».
Το ιστορικό
Ανατρέχοντας στο ιστορικό των σχέσεων της Δύσης με την Ουκρανία στη μετα-ψυχροπολεμική περίοδο, ο κ. Πάιφερ υπενθυμίζει ότι «η εταιρική σχέση που επεξεργαζόμασταν το 1997 δεν προέβλεπε αναγκαστικά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ». Το Κίεβο, εξηγεί, ήθελε εμβάθυνση των δεσμών με τις ΗΠΑ «για να μη βρεθούν σε μια έρημη χώρα [no man’s land] μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας». Η γραμμή τους τότε, όπως θυμάται, ήταν ότι δεν διεκδικούν την ένταξη, αλλά «ήταν σημαντικό γι’ αυτούς να παραμείνει ανοιχτή η πόρτα και να διευκρινιστεί ότι καμία τρίτη χώρα δεν θα είχε δικαίωμα βέτο επ’ αυτού».
Το 2002 «μας προσέγγισαν μυστικά για να βολιδοσκοπήσουν την αντίδρασή μας σε περίπτωση που ανακοίνωναν την πρόθεσή τους να ζητήσουν ένταξη στη Συμμαχία», συνεχίζει. Η απάντηση της αμερικανικής πλευράς ήταν ότι θα ήταν υποστηρικτική η στάση της Ουάσιγκτον, υπό τον όρο ότι το Κίεβο θα προωθούσε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Στη συνέχεια οι Ουκρανοί «δημοσιοποίησαν την πρόθεσή τους λίγο μετά την υπογραφή συμφωνίας για εμβάθυνση των σχέσεων ΝΑΤΟ – Ρωσίας. Θεώρησαν ότι αυτό τους παρείχε την αναγκαία κάλυψη».
Σχετικά με το επίσημο ουκρανικό αίτημα για Ενταξιακό Σχέδιο Δράσης στις αρχές του 2008, θεωρεί ότι το Κίεβο δεν το χειρίστηκε καλά: «Οταν καταθέτεις ένα τόσο ευαίσθητο αίτημα, πρέπει πρώτα να έχεις κάνει επαφές για να γνωρίζεις ποιες θα είναι οι αντιδράσεις». Ούτε όμως η κυβέρνηση Μπους θεωρεί ότι διακρίθηκε για τους χειρισμούς της. Μεταξύ της ουκρανικής ανακοίνωσης τον Ιανουάριο και της Συνόδου Κορυφής του Βουκουρεστίου τον Απρίλιο «δεν υπήρξε πραγματική διπλωματική εμπλοκή» για να πειστούν τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ να στηρίξουν την υποψηφιότητα του Κιέβου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι «το Βερολίνο και το Παρίσι στύλωσαν τα πόδια» και προέκυψε «το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα», καθώς η Ρωσία «δυσαρεστήθηκε έντονα» με την ανακοίνωση περί μελλοντικής ένταξης, «αλλά δεν κάναμε τίποτα χειροπιαστό» για να γίνει πραγματική η προοπτική αυτή.
Πόλεμος στην Ουκρανία: Live όλες οι εξελίξεις από την 49η ημέρα εισβολής
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr