Το φαινόμενο Γεβγκένι Πριγκόζιν και η οπερατική του εκστρατεία κατά της Μόσχας δεν ήρθε από το πουθενά. Ο πολέμαρχος της ομάδας Wagner απέδιδε στον αρχηγό του ρωσικού επιτελείου και στον Ρώσο υπουργό Στρατιωτικών ευθύνες για την έλλειψη πολεμοφοδίων προς τους μισθοφόρους του. Οταν ο Πριγκόζιν εξασφάλισε από τον Πούτιν υπόσχεση για την απόλυση των δύο στρατηγών, ματαίωσε την εκστρατεία του και υποχώρησε. Ο κόσμος αναστέναξε με ανακούφιση. Καημένε υπόκοσμε του μισθοφορικού συστήματος! Πώς να τα βγάλεις πέρα με τον πολύ πιο πονηρό κυρίαρχο της Ρωσίας;
Ο Πούτιν κορόιδεψε χωρίς αιδώ τον υποτακτικό του και δεν πραγματοποίησε την απαλλαγή του από τους δύο στρατηγούς. Θα πρέπει να αισθάνεται ευχαριστημένος γιατί δεν αντιλαμβάνεται τη διαβρωτική επίδραση της διαφθοράς στη λειτουργία του καθεστώτος του. Δεν γνωρίζει, άλλωστε, άλλο σύστημα.
Σε μια χώρα με το μέγεθος της ρωσικής επικράτειας, τον πλούτο των πρώτων υλών της και τις πηγές ενέργειας, είναι εντυπωσιακό ότι κάθε φίλος της εξουσίας μπορεί να οικειοποιηθεί ένα κοψίδι από την κρατική περιουσία. Ετσι γεννιέται και ανδρώνεται η ευνοημένη τάξη των «ολιγαρχών». Ολοι συμπράττουν με τον ηγέτη της Ρωσίας στις τύχες της μεγάλης αυτής χώρας.
Η διαφθορά, όμως, έχει πολύ βαθιές ρίζες. Θα πρέπει να την αναζητήσουμε στην κατάρρευση του τσαρικού καθεστώτος, στον ρωσικό εμφύλιο μετά το 1917, στην κολεκτιβοποίηση που προκάλεσε τον λιμό στην Ουκρανία το 1932-33 με εκατομμύρια νεκρούς και στις δίκες στη Μόσχα το 1936-38 που έδωσαν στον Στάλιν την ευκαιρία να απαλλαγεί από όλους τους πιθανούς αντιπάλους του. Ο δημόσιος κατήγορος στις δίκες ήταν ο Αντρέι Βισίνσκι, ο οποίος απέδωσε τις «προδοσίες» των ηγετών της μπολσεβικικής επανάστασης σε δυτικούς αλλά και Ιάπωνες εκμαυλιστές.
Ο Στάλιν ήταν ένα μοναδικό φαινόμενο του είδους του. Μαζί με τα μεγάλα εγκλήματά του, που κόστισαν τη ζωή σε πάμπολλους υπηκόους του και την ελευθερία σε πολύ περισσότερους, ήταν αυτός που κατάφερε να απαλλάξει τη χώρα του από τη γερμανική κατοχή. Η σύγκριση με τον Πούτιν, που δεν έχει να επιδείξει παρά έναν ατελέσφορο πόλεμο με μια αδύνατη χώρα, δεν ευνοεί τον σημερινό ηγέτη της Ρωσίας.
Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς γιατί οι αρχαίοι πρόγονοί μας απέδιδαν τόση σημασία στην αρετή ώστε να ασχοληθούν κατά μεγάλο μέρος του βίου τους με τις αρετές που ταιριάζουν στην κάθε πολιτεία για να λειτουργεί εύρυθμα και δίκαια. Μια κοινωνία εθισμένη στην αρπαγή και στη διαφθορά δεν μπορεί να αποδώσει αποτελέσματα άλλα από αυτά που προκαλούν αυτά τα δύο στοιχεία. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι οι βασικές αρετές για να εξασφαλίσει ο άνθρωπος την ευδαιμονία, είναι το θάρρος, η μετριοπάθεια, η γενναιοδωρία και η δικαιοσύνη. Αν συγκρίνουμε τις αρετές αυτές με τα χαρακτηριστικά των ολιγαρχών του Πούτιν, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει μια ευνοούμενη χώρα με έναν ευδαίμονα λαό που οδηγείται από τις αρχές αυτές;
*O κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.