Μόλις λίγες ώρες έπειτα από τις πολύνεκρες επιθέσεις της Χαμάς κατά Iσραηλινών, οι ΗΠΑ ήταν ήδη σε κίνηση…
Στις 8 Οκτωβρίου, προτού καλά καλά προλάβουν να συνειδητοποιήσουν οι περισσότεροι τι είχε μόλις προηγηθεί στα σύνορα του Ισραήλ με τη Λωρίδα της Γάζας, ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Λόιντ Οστιν ανακοίνωσε ότι το αμερικανικό αεροπλανοφόρο USS Gerald R. Ford, το πιο σύγχρονο και τεχνολογικά προηγμένο από τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, είχε ήδη βάλει πλώρη για την Ανατολική Μεσόγειο. Στο ίδιο πλαίσιο επαυξημένης εγρήγορσης –εάν όχι συναγερμού– θα ενισχύονταν και οι μοίρες των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών που σταθμεύουν στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Εν τω μεταξύ, τις εβδομάδες που ακολούθησαν, οι Αμερικανοί έστειλαν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και ένα δεύτερο αεροπλανοφόρο, το USS Dwight D. Eisenhower, αλλά και σειρά από άλλες στρατιωτικές ενισχύσεις (συστοιχίες Patriot, αντιπυραυλικά συστήματα THAAD κ.ά.). Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία έστειλε εν προκειμένω κατά αυτόν τον τρόπο ένα μήνυμα όχι όμως τόσο προς την στρατιωτικά αδύναμη (με συμβατικούς όρους) πλευρά της Χαμάς αλλά κυρίως προς όλους τους άλλους: το Ιράν και τους Φρουρούς της Επανάστασης, τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι και οιονδήποτε άλλο θα μπορούσε ενδεχομένως να επιχειρήσει να εκμεταλλευθεί στρατιωτικά την τρέχουσα υποτροπή του Παλαιστινιακού εξαπολύοντας επιθέσεις κατά του Ισραήλ ή άλλων συμμάχων των ΗΠΑ.
Our Allies and partners are a strategic advantage that is unmatched. 🇺🇸🇮🇹
📍Mediterranean Sea – @Warship_78 and @TheCVN69 Carrier Strike Groups (CSG) and Italian Navy frigates Carlo Margottini (F 592) and Virginio Fasan (F 591) sail in formation Nov. 3. pic.twitter.com/YCj3K8ZzdM
— U.S. Fleet Forces (@USFleetForces) November 3, 2023
Από την πρώτη στιγμή, οι Αμερικανοί έδειξαν να ανησυχούν για το ενδεχόμενο εξάπλωσης της έντασης, ένα ενδεχόμενο το οποίο επιχείρησαν να αποτρέψουν μετερχόμενοι «αναχώματα» όχι μόνο στρατιωτικού τύπου (βλ. αεροπλανοφόρα) αλλά και διπλωματικού.
Ενδεικτικές των αμερικανικών διαθέσεων ήταν, από διπλωματική σκοπιά, οι δύο περιοδείες που πραγματοποίησε τον περασμένο μήνα ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Αναφορικά με τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, δε, θα πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνα δεν ταξιδεύουν μόνα αλλά πάντοτε σε σχηματισμούς (Carrier Strike Groups – CSGs), συνοδευόμενα από άλλα πολεμικά πλοία και υποβρύχια.
#ReadyOnArrival✅
#ICYMI #MightyIKE has passed through the Suez Canal and has entered the Red Sea, November 4th. IKE and @csg_two are deployed to the @US5thFleet / @CENTCOM area of operations to support maritime security and stability in the Middle East region.#GreaterEachDay pic.twitter.com/4pX3vu6Xzd— USS Dwight D. Eisenhower (IKE) (@TheCVN69) November 5, 2023
Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα των τελευταίων πέντε εβδομάδων ωστόσο, από τις επιθέσεις που εξαπέλυσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και έπειτα, αμερικανικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή βρέθηκαν να δέχονται πυρά προερχόμενα από τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη (βλ. επιθέσεις με ρουκέτες και drones), πυρά τα οποία ανταπέδωσαν πλήττοντας εχθρικούς στόχους κυρίως στη Συρία.
Οι δυνάμεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή
Οι Αμερικανοί παρουσιάζονται να διατηρούν περίπου 2.000 με 2.500 στρατιώτες επί του παρόντος στο Ιράκ και άλλους περίπου 900 στη Συρία. Συνολικά, δε, στη Μέση Ανατολή οι Αμερικανοί στρατιώτες υπολογίζονται σήμερα σε περίπου 57.000, και οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται σε: Κατάρ (10.000), Κουβέιτ (10.000), ΗΑΕ (5.000), Μπαχρέιν (4.500) και Ιορδανία (3.500), σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι Financial Times επικαλούμενοι τις σχετικές εκτιμήσεις του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών (IISS). Σημειώνεται ότι στο Κατάρ βρίσκεται η αεροπορική βάση Αλ Ουντεΐντ/αλ Γιουντίντ, που είναι και η μεγαλύτερη των Αμερικανών στη Μέση Ανατολή, ενώ στο Μπαχρέιν βρίσκεται ο αμερικανικός Πέμπτος Στόλος. Συγκριτικά πάντως, μόνο στο Ιράκ το 2007 οι Αμερικανοί στρατιώτες ανέρχονταν σε 170.000.
Σύμφωνα με όσα έχει ανακοινώσει επισήμως το αμερικανικό Πεντάγωνο, δυνάμεις των ΗΠΑ πραγματοποίησαν τις περασμένες εβδομάδες χτυπήματα ακριβείας, με μαχητικά αεροσκάφη F-15, στην ανατολική Συρία κατά στόχων που υποστηρίζονται από τη Δύναμη Κουντς (Quds Force) των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης (IRGC).
Υπενθυμίζεται ότι διοικητής της Δύναμης Κουντς ήταν ο Κασέμ Σολεϊμανί ο οποίος εξοντώθηκε από χτύπημα αμερικανικού drone στη Βαγδάτη τον Ιανουάριο του 2020. Επιπλέον, στη σκιά της τρέχουσας κρίσης αξίζει να σημειωθεί και κάτι ακόμη: ότι Αλ-Κουντς σημαίνει… Ιερουσαλήμ.
«Οι ΗΠΑ έστειλαν μηνύματα στον άξονα της αντίστασης αλλά έλαβαν μια ξεκάθαρη απάντηση στο πεδίο της μάχης», διαμήνυσε από την πλευρά του ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί στις 29 Οκτωβρίου. Ποιος είναι, όμως, αυτός ο καλούμενος «άξονας της αντίστασης» («axis of resistance») στον οποίο αναφέρθηκε ο Ιρανός ηγέτης;
Ο «άξονας της αντίστασης» ως απάντηση στον «άξονα του κακού»
Η συγκεκριμένη φράση χρησιμοποιείται κυρίως από το Ιράν και φέρεται να αποτελεί την ισλαμιστική απάντηση στον «άξονα του κακού» («axis of evil») στον οποίο είχε αναφερθεί ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος τον Ιανουάριο του 2002, φωτογραφίζοντας τότε ως «κακούς» το Ιράν, το Ιράκ και τη Βόρεια Κορέα.
Ο επονομαζόμενος «άξονας της αντίστασης» είναι μια άτυπη –και ως εκ τούτου «χαλαρών» δεσμών– συμμαχία, υπό την ομπρέλα της οποίας εντάσσονται κυρίως σιιτικές αλλά και σουνιτικές πολιτικοστρατιωτικές δυνάμεις προερχόμενες από την Υεμένη, τη Συρία, τον Λίβανο, τη Λωρίδα της Γάζας, το Ιράν και το Ιράκ. Στο επίκεντρο του εν λόγω άξονα παρουσιάζεται να βρίσκεται, ως υποστηρικτής και «μέντορας», η Τεχεράνη.
«Από το 2011 και έπειτα, η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν επέκτεινε σημαντικά την επιρροή της στη Μέση Ανατολή. Αυτή η επέκταση άγγιξε το απόγειό της το 2018 […] Το μεγαλύτερο θεμελιώδες πρόβλημα για το Ιράν είναι ότι οι περισσότεροι από τους συμμάχους του σε Λίβανο, Συρία, Ιράκ και Υεμένη είναι στρατιωτικοί και/ή τρομοκράτες που συχνά επιτυγχάνουν σε ένοπλες συγκρούσεις αλλά δεν μπορούν στη συνέχεια να εξασφαλίσουν πολιτική και οικονομική σταθερότητα», έγραφε ο Γκίντο Στάινμπεργκ του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων SWP τον Αύγουστο του 2021.
«O “άξονας της αντίστασης”, από ιεραρχικό δίκτυο που ήταν με επίκεντρο το Ιράν, αποκτά πια μια πιο αποκεντρωμένη οριζόντια δομή που δίνει μεγαλύτερη αυτονομία στα μέλη του», έγραφαν οι Νάνσι Εζεντίν και Χαμιντρεζά Αζίζι του ολλανδικού ινστιτούτου Clingendael το καλοκαίρι του 2022, βλέποντας κινδύνους αλλά και οφέλη για την Τεχεράνη.
«Ο άξονας της αντίστασης συγκεντρώνει δύναμη. Οταν οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη Μέση Ανατολή, το Ιράν ενισχύθηκε», γράφει ο Μάικλ Γιανγκ στον ιστοχώρο του περιοδικού Atlantic, με φόντο πια τον εν εξελίξει νέο πόλεμο στη Γάζα αλλά και τις ανταλλαγές των πυρών που συνεχίζονται στα σύνορα Ισραήλ – Λιβάνου μεταξύ των Ισραηλινών και της Χεζμπολάχ.
«Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το Ιράν εκμεταλλεύτηκε τα παραπατήματα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ εξάλειψε τη σουνιτική κυριαρχία επιτρέποντας στα σιιτικά κόμματα που είχαν δεσμούς με την Τεχεράνη να καταλάβουν την ιρακινή εξουσία. Και έπειτα, διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις, ξεκινώντας από εκείνη του Μπαράκ Ομπάμα, θα αποδεσμεύονταν από την περιοχή», συνεχίζει ο Μάικ Γιανγκ, της δεξαμενής σκέψης CMEC (Carnegie Middle East Center) που έχει την έδρα της στη Βηρυτό.
Η ανατροπή του Σαντάμ ως… εφαλτήριο για το Ιράν
Κάτι ανάλογο είχε γράψει ωστόσο σε ανάλυσή του στην Washington Post και ο Φαρίντ Ζακάρια στα μέσα Οκτωβρίου. «Οταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέτρεψαν τη σουνιτική κυβέρνηση του Σαντάμ Χουσεΐν στη Βαγδάτη, το Ιράν απέκτησε άνευ προηγουμένου επιρροή στο πλειοψηφικά σιιτικό Ιράκ. Και όταν αργότερα οι ΗΠΑ άρχισαν να αποχωρούν από τη Μέση Ανατολή, άφησαν πίσω ένα κενό το οποίο θα έσπευδαν να καλύψουν άλλες δυνάμεις…», γράφαμε τον περασμένο Οκτώβριο στην «Κ» αντλώντας στοιχεία από τη σχετική ανάλυση του Ζακάρια.
Από την ανατροπή του Σαντάμ έχουν ωστόσο πια περάσει είκοσι χρόνια και πλέον, εν έτει 2023, τα βλέμματα είναι στραμμένα αλλού.
«Αυτό που έλαβε χώρα στις 7 Οκτωβρίου (σ.σ. οι πολύνεκρες επιθέσεις της Χαμάς κατά στόχων εντός του Ισραήλ) ήταν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας του άξονα της αντίστασης να επεκτείνει την κυριαρχία του με εφαλτήριο το Παλαιστινιακό», υπογραμμίζει στην ίδια ανάλυση ο Γιανγκ, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι η Χεζμπολάχ και το Ιράν μπορεί να μην είχαν άμεση εμπλοκή στις εν λόγω επιθέσεις αλλά θα πρέπει να γνώριζαν λεπτομέρειες αναφορικά με όσα είχαν σχεδιασθεί. Υπενθυμίζεται πάντως ότι ο ίδιος ο ηγέτης της Χεζμπολάχ, ο Χασάν Νασράλα, όταν αναφέρθηκε στην επίθεση της Χαμάς στο διάγγελμά του στις 3 Νοεμβρίου, την παρουσίασε ως «100% παλαιστινιακή».
Οι δυνάμεις που απαρτίζουν τον «άξονα»
Πού βρίσκονται όμως σήμερα οι κύριες δυνάμεις αυτού του αντιαμερικανικού «άξονα της αντίστασης»;
Χαρτογραφώντας το εν λόγω δίκτυο, οι FT ξεχωρίζουν: τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου (που εκτιμάται ότι διαθέτει από 20.000 έως και 50.000 μαχητές), τις υποστηριζόμενες από το Ιράν σιιτικές ομάδες ενόπλων που δρουν στη Συρία (κυρίως στα νότια και ανατολικά) και στο Ιράκ, την παλαιστινιακή σουνιτική Χαμάς, τους Ιρανούς Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης (που αριθμούν περίπου 120.000 άνδρες) και τους σιίτες Χούθι στην Υεμένη (οι οποίοι κατέρριψαν μάλιστα ένα αμερικανικό drone προ εβδομάδων στα ανοιχτά των υεμενικών ακτών).
Κοινό στοιχείο που ενώνει όλους τους προαναφερθέντες, πέρα από τον αντιαμερικανισμό: το γεγονός ότι απορρίπτουν μια λύση τύπου δύο κρατών στο Παλαιστινιακό. Για τους περισσοτέρους εξ αυτών άλλωστε, το κράτος του Ισραήλ δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει…