Σε προσωρινή πολιτική συμφωνία κατέληξαν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη δημιουργία ενός νέου «εργαλείου» στήριξης της ανοικοδόμησης και του εκσυγχρονισμού της Ουκρανίας, που θα ενισχύει παράλληλα τις προσπάθειες του Κιέβου να προχωρήσει στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, στο πλαίσιο της ενταξιακής του πορείας προς την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το νέο ταμείο αρωγής θα έχει συνολικό προϋπολογισμό ύψους 50 δισ. ευρώ.
Η συμφωνία –που επετεύχθη τα ξημερώματα– επί της ουσίας αφορά τη διευκόλυνση παροχής χρημάτων από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, που συμφωνήθηκε στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προς ένα ταμείο «που θα παρέχει συνεκτική, προβλέψιμη και ευέλικτη στήριξη για την περίοδο 2024-2027 στην Ουκρανία και που θα προσαρμόζεται ανάλογα με τις άνευ προηγουμένου προκλήσεις στήριξης μιας χώρας σε πόλεμο».
«Η πολιτική συμφωνία για τα 50 δισ. για τον μηχανισμό της Ουκρανίας είναι ένα τεράστιο βήμα μπροστά. Η Ευρώπη τηρεί τις υποσχέσεις της», τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε ένα έμμεσο μήνυμα και προς τις ΗΠΑ.
«Σπουδαία νέα για την Ουκρανία και την Ευρώπη. Για την κοινή μας ασφάλεια, για το κοινό μας μέλλον», υπογράμμισε η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα.
Σχολιάζοντας σχετικά, ο Βίνσεντ βαν Πίτεγκεμ, υπουργός Οικονομικών του Βελγίου, που αυτό το εξάμηνο έχει την προεδρία του Συμβουλίου, τόνισε «η Ε.Ε. είναι προετοιμασμένη να στηρίξει την Ουκρανία για όσο χρειαστεί. Το ταμείο για την Ουκρανία θα μας επιτρέψει να διοχετεύσουμε συνεπή και προβλέψιμη στήριξη προς την Ουκρανία, για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους της να ανοικοδομήσουν τη χώρα τους εν μέσω των πρωτοφανών προκλήσεων που προκάλεσε ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, η στήριξη θα βοηθήσει την Ουκρανία να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις και τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού που απαιτούνται για να προχωρήσει στην πορεία της προς τη μελλοντική ένταξη στην Ε.Ε.».
Μια δομή σε τρεις πυλώνες
Το νέο ταμείο αρωγής της Ουκρανίας θα βασιστεί σε τρεις πυλώνες:
Συγκεκριμένα, η κυβέρνηση στο Κίεβο θα εκπονήσει ένα «ουκρανικό σχέδιο», το οποίο θα παρουσιάζει τις προθέσεις της για την ανάκαμψη, την ανοικοδόμηση και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, καθώς και τις μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζει να αναλάβει στο πλαίσιο της ενταξιακής της διαδικασίας στην Ε.Ε. Η οικονομική στήριξη με τη μορφή επιχορηγήσεων και δανείων προς το κράτος της Ουκρανίας θα παρέχεται με βάση την εφαρμογή του σχεδίου της Ουκρανίας, το οποίο θα υποστηρίζεται από ένα σύνολο προϋποθέσεων και ένα χρονοδιάγραμμα για τις εκταμιεύσεις.
Στο σκέλος του επενδυτικού πλαισίου της Ουκρανίας, η Ε.Ε. θα παράσχει στήριξη με τη μορφή δημοσιονομικών εγγυήσεων και συνδυασμού επιχορηγήσεων και δανείων από δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς. Μια «εγγύηση για την Ουκρανία» θα καλύπτει τους κινδύνους δανείων, εγγυήσεων, μέσων Κεφαλαιαγοράς και άλλων μορφών χρηματοδότησης που υποστηρίζουν τους στόχους του μηχανισμού.
Η ενταξιακή βοήθεια της Ενωσης και άλλα υποστηρικτικά μέτρα θα βοηθήσουν την Ουκρανία να ευθυγραμμιστεί με τη νομοθεσία της Ε.Ε και να πραγματοποιήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην πορεία της προς τη μελλοντική ένταξη στην Ε.Ε.
Η οικονομική πτυχή
Ο συνολικός προϋπολογισμός των 50 δισ. ευρώ για τη διευκόλυνση της Ουκρανίας θα κατανεμηθεί μεταξύ 33 δισ. ευρώ σε δάνεια και 17 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις.
Οι επιχορηγήσεις θα κινητοποιηθούν μέσω ενός νέου ειδικού μέσου, το οποίο θα προταθεί στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αναθεώρησης του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ). Τα δάνεια θα εξασφαλιστούν μέσω των ιδίων πόρων, παρόμοια με την τρέχουσα χρηματοδότηση στο πλαίσιο της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής «Plus» (MFA+).
Το Κίεβο μπορεί να ζητήσει, ως «μέρος του σχεδίου της Ουκρανίας», πληρωμή προχρηματοδότησης ύψους έως 7%.
Ενα σημαντικό μέρος του επενδυτικού μέρους του σχεδίου της Ουκρανίας και του επενδυτικού πλαισίου της θα διατεθεί για «πράσινες» επενδύσεις και ένα μέρος του θα διατεθεί για μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το σχέδιο θα προσανατολιστεί επίσης στην υποστήριξη των εθνικών αρχών.
Η συμφωνία εξάλλου προβλέπει πιθανή χρηματοδότηση «γέφυρας», προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα κεφάλαια θα φτάσουν στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό.
Υπάρχει περιθώριο ευελιξίας όσον αφορά τη διαχείριση του προϋπολογισμού, δεδομένου ότι η Ουκρανία είναι μια χώρα σε πόλεμο.
Προϋπόθεση για την υποστήριξη της Ουκρανίας στο πλαίσιο του μηχανισμού θα είναι η χώρα να συνεχίσει να υποστηρίζει και να σέβεται αποτελεσματικούς δημοκρατικούς μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένου ενός πολυκομματικού κοινοβουλευτικού συστήματος, και του κράτους δικαίου, καθώς και να εγγυάται τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες. Επιπλέον, ο κανονισμός θα διασφαλίσει ότι το ουκρανικό Κοινοβούλιο και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην Ουκρανία θα πρέπει να ενημερώνονται δεόντως και να διαβουλεύονται σχετικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του «σχεδίου της Ουκρανίας».
«Ενας διάλογος για τη διευκόλυνση της Ουκρανίας» θα δώσει την ευκαιρία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καλέσει την Κομισιόν σε διάλογο τουλάχιστον κάθε τέσσερις μήνες σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου.
Προκειμένου να αξιολογηθεί η εφαρμογή του σχεδίου, ο κανονισμός θα περιλαμβάνει έναν πίνακα αποτελεσμάτων –που θα συμβάλει στην εύκολη παρακολούθηση της προόδου διαφόρων ποιοτικών και ποσοτικών βημάτων–, συμπεριλαμβανομένης μιας επισκόπησης των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών στοιχείων, που θα περιλαμβάνονται στο «σχέδιο της Ουκρανίας».
Επόμενα βήματα
Με βάση την προσωρινή συμφωνία, οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν πλέον για την ευρύτερη αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027, στο οποίο εντάσσονται και ο μηχανισμός της Ουκρανίας καθώς και η σχετική πλατφόρμα στρατηγικών τεχνολογιών για την Ευρώπη (STEP), προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία το συντομότερο δυνατό.
Η προσωρινή συμφωνία υπόκειται στην έγκριση του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου πριν το κείμενο περάσει από την επίσημη διαδικασία έγκρισης. Μόλις εγκριθεί, θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. και θα τεθεί σε ισχύ την επόμενη ημέρα. Ο κανονισμός θα εφαρμοστεί αμέσως μετά την έναρξη ισχύος του.
Στόχος, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, η πρώτη εκταμίευση προς την Ουκρανία να γίνει τον Μάρτιο.
Τρομάζει πιθανή επανεκλογή Τραμπ
Η Ε.Ε κινείται ταχύτατα προς την εκταμίευση των χρημάτων προς την Ουκρανία υπό την ανησυχία της πιθανούς επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ και ενώ δεν έχει ακόμα εγκριθεί από το Κογκρέσο το πακέτο βοήθειας από τις ΗΠΑ ύψους 62 δισ. δολαρίων.
Η Ουκρανία ωστόσο χρειάζεται 34,45 δισ. μόνο το 2024 από εξωτερικό δανεισμό, ενώ η ευρωπαϊκή βοήθεια 50 δισ. που αποφασίστηκε στη Σύνοδο είναι για τέσσερα χρόνια.
Καθυστερήσεις παράλληλα σημειώνονται και για το νέο πακέτο κυρώσεων για Ρωσία –ώστε να δοθεί ανήμερα της 2ης επετείου έναρξης του πολέμου– και ενώ ο χρόνος δεν επαρκεί και ίσως τελικά το 13ο πακέτο να είναι κυρίως, συμβολικού χαρακτήρα.