Τα τελευταία χρόνια η αναβάθμιση του τρόπου άσκησης αρχίζει να μοιάζει με την απόκτηση πτυχίου στην επιστήμη των δεδομένων. Υπάρχουν πλέον μετρητές σακχάρου, αντιιδρωτικά επιθέματα, συσκευές παρακολούθησης ύπνου, μετρητές βημάτων και καρδιακών παλμών και αισθητήρες ρυθμού. Υπάρχουν ρολόγια, δαχτυλίδια, περιβραχιόνια, ιμάντες θώρακα και συσκευές που υπόσχονται να εκτιμήσουν τη VO2 max σας (μέγιστη ποσότητα οξυγόνου που μπορεί να χρησιμοποιήσει το σώμα κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης), την αναπνοή σας και πολλά άλλα.
Ακόμη κι αν δεν χρησιμοποιείτε αυτές τις συσκευές, που ονομάζονται wearables, αλλά διαθέτετε ένα smartphone, έχετε πρόσβαση σε πολλά από αυτά τα δεδομένα μέσω κάποιας εφαρμογής υγείας. Αν και η παρακολούθηση των προπονήσεων δεν είναι κάτι καινούργιο, υπάρχει πλέον διαθέσιμος μεγάλος όγκος δεδομένων, τέτοιων που κάποτε προορίζονταν για τους επαγγελματίες αθλητές.
Ομως, μας κάνουν τα πιο πολλά δεδομένα καλύτερους, ταχύτερους, δυνατότερους ή υγιέστερους; Μπορούν να μας παρακινήσουν πραγματικά, να μας οδηγήσουν σε καλύτερη φυσική κατάσταση ή να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη της προπόνησής μας;
Δεν είναι όλα τα δεδομένα καλά ή χρήσιμα, λένε γιατροί, φυσιολόγοι άσκησης και προπονητές, και τα περισσότερα δεδομένα δεν σημαίνουν απαραίτητα πιο αποτελεσματική προπόνηση. Τα πραγματικά ερωτήματα δεν αφορούν τα wearables, αλλά τον χρήστη.
Τι είναι τα wearables;
Wearable είναι οποιαδήποτε συσκευή παρακολούθησης που φοριέται στο σώμα και μετράει μία ή περισσότερες σωματικές λειτουργίες είτε πρόκειται για τον καρδιακό ρυθμό, τον χρόνο ύπνου, τον αριθμό βημάτων ή την αναπνοή. Τα περισσότερα, όπως αυτά που κατασκευάζονται από τις Fitbit, Garmin, Coros, Whoop και Oura δεν θεωρούνται ιατρικές συσκευές και δεν ρυθμίζονται ούτε αξιολογούνται από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Πράγματι, πρόσφατα η FDA προειδοποίησε τους καταναλωτές ότι τα wearables που ισχυρίζονται ότι μετρούν ή υπολογίζουν το σάκχαρο στο αίμα χωρίς τσίμπημα στο δάχτυλο δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση του διαβήτη.
Ανεξάρτητα από αυτό, πολλές συσκευές περιλαμβάνουν μετρήσεις που συνήθως συλλέγονται σε εργαστηριακό περιβάλλον.
Για παράδειγμα, μια μέτρηση που μπορεί να είναι χρήσιμη για τους αθλητές είναι η VO2 max. Η τιμή αυτή προσδιορίζεται συνήθως σε εργαστήριο με άσκηση σε διάφορες εντάσεις, ενώ φοράτε μια μάσκα που καταγράφει την κατανάλωση οξυγόνου και την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Τα wearables, ωστόσο, ισχυρίζονται ότι υπολογίζουν αυτή την τιμή χρησιμοποιώντας μια εξίσωση που βασίζεται στον καρδιακό ρυθμό, αλλά οι ειδικοί λένε ότι πρέπει να είστε επιφυλακτικοί ότι αυτό γίνεται σωστά. Αλλα δεδομένα, όπως ο αριθμός των βημάτων και η απόσταση που διανύσατε, είναι πιο ακριβή.
Μπορούν να παρακινήσουν;
«Οι συσκευές παρακολούθησης δραστηριοτήτων είναι αρωγοί, όχι εμπνευστές της αλλαγής συνηθειών», λέει ο Ντέιβιντ Μπάσετ Τζούνιορ, ομότιμος καθηγητής κινησιολογίας, δραστηριοτήτων αναψυχής και αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί στο Νόξβιλ.
Δεν είναι όλα τα στοιχεία καλά ή χρήσιμα, λένε γιατροί, φυσιολόγοι και προπονητές, σημειώνοντας ότι «κλειδί» είναι ο χρήστης.
Με άλλα λόγια, η συσκευή από μόνη της δεν θα κάνει τις προπονήσεις σας ευκολότερες ούτε θα βελτιώσει τον ύπνο σας. Μπορεί όμως να σας βοηθήσει να εντοπίσετε τις τάσεις στο πρόγραμμα άσκησής σας και να παρακολουθήσετε την πρόοδό σας, αν προσπαθείτε να βελτιωθείτε.
Οι ερευνητές που έχουν μελετήσει τον αντίκτυπο των wearables στη συμπεριφορά, έχουν πράγματι διαπιστώσει συσχέτιση μεταξύ της χρήσης τους και της αυξημένης φυσικής δραστηριότητας. Ομως, προσθέτει ο Μπάσετ, αυτό γίνεται όταν συμμετέχουμε σε έρευνες, διότι έχουμε και μεγαλύτερη αίσθηση υπευθυνότητας.
«Τα wearables είναι πολύ αποτελεσματικά στο να αλλάζουν τις συνήθειες, όταν χρησιμοποιούνται εντός του πλαισίου μιας μελέτης που επικεντρώνεται στην προώθηση της φυσικής δραστηριότητας», λέει ο Μπάσετ, ο οποίος μελετάει εδώ και καιρό τα wearables. Αυτή η επιθυμία να εντυπωσιάσει κανείς τους άλλους θα μπορούσε επίσης να είναι επωφελής, σύμφωνα με ερευνητές. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η εφαρμογή Strava, η οποία παρακολουθεί τις προπονήσεις και επιτρέπει στους χρήστες να μοιράζονται τις δραστηριότητές τους, έχει γίνει πολύ δημοφιλής.
Η πρόκληση για τους αθλητές που επιθυμούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους μέσω δεδομένων είναι να εντοπίσουν ποιες πληροφορίες τους είναι πιο χρήσιμες και να καθορίσουν πόσο συχνά θα ανατρέχουν σ’ αυτές. Για τους επαγγελματίες αλλά και όσους ξεκινούν τώρα προπόνηση, ισχύει το «όσο λιγότερα τόσο το καλύτερο».
«Ενας αρχάριος και ένας επαγγελματίας αθλητής συχνά χρησιμοποιούν τις συσκευές με τον ίδιο τρόπο», λέει ο Ντάριαν Ολμπερι, επικεφαλής του τομέα εμπειρίας χρήστη στην Coros, μια εταιρεία ρολογιών GPS. Θέλουν να γνωρίζουν τι απόσταση έχουν διανύσει και πόσο γρήγορα έχουν κινηθεί. Πέρα από αυτό, τα επιπλέον δεδομένα μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή, προσθέτει.
Αυτόν τον μήνα η Σάρα Χολ, επαγγελματίας μαραθωνοδρόμος που συμμετείχε στους προκριματικούς των ΗΠΑ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, πέταξε το ρολόι GPS που φορούσε στη μέση του αγώνα για να μην της αποσπά την προσοχή. Ομοίως, για τους αρχάριους δρομείς, είναι πιο σημαντικό να μάθουν να ακούν τα σημάδια που τους δίνει το σώμα τους –κόπωση, πόνοι, ενέργεια– παρά να παρακολουθούν τον ρυθμό ή τους καρδιακούς παλμούς τους.
Τα μεγαλύτερα οφέλη
Οι αθλητές μεσαίας κατηγορίας –δρομείς και ποδηλάτες που θέλουν να πετύχουν προσωπικό ρεκόρ ή να φτάσουν ένα νέο ορόσημο– μπορεί να έχουν τα μεγαλύτερα οφέλη από τα wearables, λέει ο Ολμπερι. Εάν, για παράδειγμα, επιθυμείτε να τρέξετε έναν ταχύτερο μαραθώνιο και θέλετε να μετριάσετε τον ρυθμό σας με βάση τις «ζώνες» καρδιακού ρυθμού, ένα wearable μπορεί να σας βοηθήσει. Οι ποδηλάτες που σχεδιάζουν την προπόνησή τους με βάση τις ζώνες ισχύος, θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιήσουν έναν μετρητή. Πριν αγοράσετε έναν, ωστόσο, βεβαιωθείτε ότι ταιριάζει στις ανάγκες σας.
Εάν όμως θέλετε απλώς να κινείστε περισσότερο, τα δεδομένα μιας συσκευής πιθανώς να μην είναι απολύτως απαραίτητα, λέει ο δρ Ιθαν Βάις, γιατρός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
«Εχουμε αυτή την προσκόλληση στα δεδομένα. Ολοι τα αγαπάμε», λέει ο Βάις. «Μας αρέσει να μετράμε τα πράγματα, έτσι για να τα μετράμε». Καμιά φορά λέει στους ασθενείς του ότι αν είχαν κάτι άλλο δεμένο στον καρπό τους θα τους ωθούσε πιο πολύ να κινηθούν και τους ρωτάει: «Εχετε σκεφτεί να πάρετε έναν σκύλο;».