Στάθηκα πολύ τυχερός με την περίπτωση της ροζ «σημαίας» στο ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης γιατί για αντικειμενικούς λόγους δεν πρόλαβα να διαβάσω τα πρώτα θερμά σχόλια, που είναι και τα πιο φανατισμένα, όπως αυτά εμφανίστηκαν στα κοινωνικά δίκτυα.
Ημουν τυχερός γιατί έπεσα απευθείας μέσα στην ουσία του θέματος και στο αφιέρωμα που ετοίμασε η «Καθημερινή». Μπορώ να πω ότι το διασκέδασα και λίγο. Εχοντας εκτεθεί και εγώ, όπως και οι περισσότεροι από μας, εδώ και πάρα πολλά χρόνια σε έργα τέχνης σε μουσεία, σε δρόμους, σε γκαλερί γνωρίζω πως κάποιες φορές σκοπό έχουν, ανάμεσα στα άλλα, να προκαλέσουν και πολλή συζήτηση. Για να χρησιμοποιήσω και τα λόγια του επίκαιρου Λέοναρντ Μπερνστάιν: «Ενα έργο τέχνης δεν απαντά σε ερωτήσεις αλλά τις προκαλεί και η ουσία του βρίσκεται στην ένταση μεταξύ των αντιφατικών απαντήσεων».
Η αλήθεια είναι ότι το μόνο που μπορώ να πω με σιγουριά για ένα έργο τέχνης και το πώς το αξιολογώ είναι αν μου αποκαλύπτει μια πνευματικότητα. Για μένα αυτό είναι το απόλυτο κριτήριο για το πόσο σημαντικό μπορεί να είναι ένα έργο τέχνης. Στην αντίθετη περίπτωση, πρόκειται απλά για ένα υπέροχα φορμαλιστικό έργο αλλά κενό περιεχομένου. Και είμαι της λογικής ότι το περιεχόμενο είναι ο βασιλιάς.
Η συζήτηση που προκλήθηκε με αφορμή το έργο για τη ροζ «σημαία», στάθηκε η αφορμή να γνωρίσω μια πολύ ευαίσθητη, συγκροτημένη και συνεσταλμένη καλλιτέχνιδα, την κυρία Γεωργία Λαλέ.
«Η πλειοψηφία των θυμάτων των γυναικοκτονιών σκοτώνονται στα σπίτια τους και στα κρεβάτια τους» έγραψε στο λογαριασμό της στο Instagram. Δεν το ήξερα και σοκαρίστηκα. Βρήκα την ένταση και την αντίθεσή της εικόνας πολύ ισχυρές. Η πλευρά της βίας και η πλευρά της τρυφερότητας απ’ την άλλη. Κοίταξα από πολύ κοντά το έργο της, τη ροζ «σημαία», και ένιωσα να είμαι εκεί: είδα την εικόνα της βιαιοπραγίας. Είναι τέτοια η τρυφερότητα που βγάζει το συγκεκριμένο έργο που είναι αδύνατον να μη νιώσεις και τη βιαιότητα που το συμπληρώνει. Για όσους δεν έχουν διαβάσει την ιστορία, η καλλιτέχνις ζήτησε από γυναίκες που ζουν και έχουν κακοποιηθεί στην Ελλάδα να στείλουν τα σεντόνια τους.
Μου υπενθύμισε ακόμα πόσο εύθραυστα πλάσματα και πόσο εσωτερικά είμαστε οι άνθρωποι και ότι την ιστορία μας, την προσωπική μας ιστορία, δεν τη γράφει η βία αλλά κυρίως η τρυφερότητα και η ανάγκη για επικοινωνία. Το έργο κατάφερε να περάσει το μήνυμα με τον πιο απλό τρόπο: στην Ελλάδα υπάρχει γυναικεία κακοποίηση.
Νομίζω πως θα πρέπει να ευχαριστήσω και τον κύριο Νατσιό. Αν δεν υπήρχε αυτός πιθανότατα δεν θα είχα έρθει σε επαφή με αυτό το συγκινητικό έργο τέχνης που εμένα με άγγιξε βαθύτατα.
Αν το καλοκαίρι δεν τραγουδάει μέσα σου…
Στην ταινία Maestro που προβάλλεται αυτές τις μέρες στο Netflix, ο Μπράντλεΐ Κούπερ σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί υποδυόμενος τον θρυλικό Λέοναρντ Μπερνστάιν. Στην ταινία επιλέγει να φωτίσει κυρίως την περίπλοκη προσωπική ζωή του και ιδιαίτερα, σχεδόν αποκλειστικά, τη σχέση του με τη σύζυγό του, την ηθοποιό Φελίσια Μόντεαλέγκρε. Την υποδύεται συγκλονιστικά για άλλη μια φορά η σπουδαία Κάρι Μάλιγκαν. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι μουσικές βιογραφίες σπανίως αφορούν ένα ευρύτερο κοινό σε αντίθεση με την προσωπική ζωή των κορυφαίων προσωπικοτήτων που πάντα γοητεύει το κοινό.
Να τη δείτε όμως την ταινία, ανεξάρτητα του πόσο «πλήρης» είναι, γιατί αφορά μία συναρπαστική, γοητευτική και κυρίως παθιασμένη προσωπικότητα της μουσικής στην Αμερική. Κυρίως λόγω αυτών των χαρακτηριστικών ενέπνευσε χιλιάδες νέους να ασχοληθούν με την κλασική μουσική την εποχή που στην Αμερική δεν ήταν ιδιαίτερα ελκυστική και δημοφιλής. Για αυτούς που θέλουν να «βουτήξουν» και να ανακαλύψουν τη φιλοσοφία του κορυφαίου μουσικοπαιδαγωγού, υπάρχουν στο YouTube 53 βίντεο, διάρκειας 1 ώρας το καθένα, υπό τον γενικό τίτλο Young People’s Concerts. Ξέρω μοιάζει με ηράκλειο άθλο σήμερα να τα δει κανείς όλα, δείτε το όμως σαν έναν από τους στόχους της επόμενης χρονιάς. Αλλωστε αυτή η σειρά είναι και ένας απ’ τους λόγους που ο Λέοναρντ Μπερνστάιν θα μείνει στην ιστορία της μουσικής. Ενας συναρπαστικός και παθιασμένος δάσκαλος που αγάπησε τους ανθρώπους και τη μουσική.
Η ζωή είναι δύσκολη
Δεν θέλω να ταράξω το γιορτινό πνεύμα που κυριαρχεί μέσα μας αυτή την περίοδο, όμως, όπως λένε και οι περισσότεροι ψυχολόγοι σ’ ολόκληρο τον κόσμο, ίσως αυτή να είναι η καλύτερη περίοδος για να στρέψουμε το βλέμμα μας και να νοιαστούμε και για αυτούς τους λιγότερο τυχερούς στη ζωή.
Εχει και θεραπευτικές ιδιότητες το να φεύγεις κάποιες φορές από τον κόσμο σου και να κοιτάς κάτι που δεν συνηθίζεις να κοιτάζεις. Κάποιες φορές νομίζω όμως ότι το «ξένο» είναι ο ίδιος μας ο εαυτός, παραμελημένος κι αυτός. Αλλωστε δεν έχει υπάρξει άνθρωπος που να μην έχει βιώσει —όχι φυσικά με την ίδια ένταση— την αποτυχία και τη μοναξιά, το πένθος και την απώλεια, την αναπηρία και τον παραλογισμό.
Αυτά είναι και τα θέματα του δεύτερου βιβλίου που υπογράφει ο Κίραν Σετίγια, καθηγητής Φιλοσοφίας στο ΜΙΤ, με τίτλο «Η ζωή είναι δύσκολη» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Αυτό που κάνει αυτό το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι ο απλός και άμεσος τρόπος που είναι γραμμένο, η ενσυναίσθηση η οποία τον διακρίνει κατανοώντας πόσες πολλές είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος καθημερινά αλλά και πόσες πολλές είναι οι πηγές του. Αρχαία φιλοσοφία αλλά και σύγχρονη, ελληνική φιλόσοφοι και Οδύσσεια, παραδείγματα από τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και την ποπ κουλτούρα χαρίζουν στο βιβλίο ένα βαθμό σπάνιας οικειότητας. Η ζωή είναι δύσκολη, έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι αλλά σε όλα υπάρχει μια ρωγμή από την οποία περνάει το φως.
Ερχονται οι Ρώσοι;
Μας έχει λείψει η ρωσική πειθαρχία και η ακρίβεια στην εκτέλεση των έργων κλασικής μουσικής. Μια ακρίβεια στην ερμηνεία που είναι προϊόν σκληρής και πολλές φορές εξαντλητικής δουλειάς και αυτοπειθαρχίας. Χαρακτηριστικά για τα οποία φημίζονται οι ανθεκτικοί Ρώσοι. Αυτό το άτυπο πολιτιστικό εμπάργκο μετά και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έχει πληγώσει μόνο τους Ρώσους καλλιτέχνες αλλά και το ίδιο το κοινό, τουλάχιστον στην Ευρώπη. Αυτά σκεφτόμουν στο διάλειμμα της βραδιάς στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών όταν η Εθνική Φιλαρμονική Ορχήστρα της Ουγγαρίας, που γιορτάζει φέτος τα 100 της χρόνια, είχε καλεσμένους την Αλεφτίνα Ιόφε στο πόντιουμ και τον απίθανο 22χρονο πιανίστα Αλεξάντερ Μαλοφέεφ. Και οι δύο με το ταλέντο τους και τη σκληρή δουλειά τους υποχρέωσαν, εμάς το ελληνικό κοινό, να τους αποθεώσει με παρατεταμένα χειροκροτήματα που δεν έμοιαζαν καθόλου τυπικά.
Μου προκαλεί ένα ευχάριστο χαμόγελο το γεγονός ότι εμείς οι Ελληνες που μας αρέσει να περνάμε καλά και αποφεύγουμε την αυστηρή πειθαρχία, την τήρηση των νόμων, των κανόνων και των κανονισμών, αναγνωρίζουμε σε αυτούς τους ταλαντούχους Ρώσους μουσικούς αρετές που στην καθημερινότητά μας δεν τις εκτιμούμε ιδιαίτερα και που τις έχουν αναπτύξει με μεγάλες στερήσεις και πολλή δουλειά. Βέβαια μου δίνει και μία αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς η παραδοχή ότι οι νόμοι της φυσικής εξακολουθούν να ισχύουν στο ακέραιο. Τα ετερώνυμα έλκονται.
Τούνελ και Γέφυρες
Μπορεί να υπάρχει ένα τούνελ κάτω από την Ocean Boulevard στην Καλιφόρνια για το οποίο οι περισσότεροι δεν ξέραμε τίποτα και ίσως ακόμη να μην ξέρουμε πολλά. Είμαι σίγουρος όμως ότι δεν υπάρχει καμιά γέφυρα που να ενώνει τα άλμπουμ και τις ηχογραφήσεις της Λάνα Ντελ Ρέι με τους Ελληνες μουσικοκριτικούς.
Την παρακολουθώ από το 2011, από τον πρώτο δίσκο με τον πομπώδη και σε πλήρη αναντιστοιχία με την εικόνα της τίτλο, το «Born to Die». Το άλμπουμ αυτό αλλά και την ίδια την ακολούθησαν πολλά αρνητικά σχόλια που μιλούσαν για μία στημένη νέα καλλιτέχνιδα χωρίς τίποτα αυθεντικό επάνω της. Χαρακτηριζόταν δημιούργημα ενός προσεγμένου, καλοπληρωμένου και πετυχημένου μάρκετινγκ που προσπαθεί να στήσει την εικόνα που είχαν οι καλλιτέχνες, οι αυθεντικοί καλλιτέχνες, στις εποχές των δεκαετιών του ΄50 και του ΄60. Τις εποχές δηλαδή που άνθισε η υποκουλτούρα, που έδρασαν οι γενιές των beat και των Hippies. Οταν οι καλλιτέχνες ήταν γέννημα των αναγκών μιας εποχής, γέννημα αλλά και θρέμμα του δρόμου και της ελευθερίας που όριζε καλλιτεχνικά την εποχή εκείνη.
Στα μάτια του νεανικού κοινού της η ίδια αναζητούσε τον ρόλο της ηρωίδας του 21ου αιώνα στην ποπ κουλτούρα. Και το νεανικό κοινό της το αναγνώρισε αυτό και την αγκάλιασε. Αλλά η σχέση της με τους μουσικοκριτικούς παρέμενε προβληματική, μέχρι το 2014, οπότε και κυκλοφόρησε το τρίτο της άλμπουμ με τίτλο «Ultraviolence». Υπάρχει μια αλήθεια και μια παραδοχή παγκόσμια που λέει ότι δεν μπορείς να ξεγελάς πολλούς ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από εκείνο το άλμπουμ και μετά η Λάνα Ντελ Ρέι απέδειξε ότι είναι μία καλλιτέχνις με αληθινό όραμα και προσωπικότητα που μπορεί να βρει τη φωνή της και να εκφράσει την εποχή της και τον ψυχισμό της.
Την αγάπη της για τους μεγάλους ποιητές κανένα μάρκετινγκ δεν θα μπορούσε να την επινοήσει και να την επιβάλει. Δεν μπορείς να προσποιηθείς ότι γνωρίζεις και αγαπάς τον Αλεν Γκίνσμπεργκ, τη Σίλβια Πλαθ, τον Τ.Σ. Ελιοτ ή τον Γουόλτ Γουίτμαν. Δεν μπορείς να υποκρίνεσαι ότι οι Beach boys, η Μπίλυ Χόλιντεϊ, ο Μπομπ Ντίλαν, η Εϊμι Γουάινχαουζ και οι Beatles είναι κομμάτι της ζωής σου και έχεις εμποτιστεί από αυτούς αν μια τέτοια σχέση δεν έχει δουλευτεί με τον χρόνο. Κανένας δεν είναι τόσο καλός ηθοποιός για να μπορεί να υποκρίνεται ότι είναι σπουδαίος καλλιτέχνης με σοβαρές αναφορές, ενώ δεν είναι.
Η σχέση της με τους μουσικοκριτικούς στη Μεγάλη Βρετανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες άλλαξε και τα τελευταία χρόνια σταθερά τα άλμπουμ της αλλά και τα τραγούδια της αναγνωρίζονται ως ένα μεγάλο κομμάτι της σημερινής ποπ κουλτούρας. Ταυτόχρονα φτάνουν και στην κορυφή των προτιμήσεων των δημοσιογράφων. Το ίδιο συμβαίνει και φέτος τόσο με το ένατο άλμπουμ της το «Did you know that there’s a tunnel under Ocean boulevard» που βρίσκεται στην κορυφή των προτιμήσεων όσο και με αρκετά τραγούδια από αυτό όπως τα «A & W» και «The Grants».
Φαίνεται ότι η Λάνα Ντελ Ρέι έχει κατορθώσει να είναι μια προσωπικότητα που τροφοδοτεί τα αισθήματα αλλά και την κουλτούρα της νέας γενιάς με πολύ σημαντικές αναφορές από τις πολύ ψηλές στιγμές των παλιότερων εποχών. Οι Ελληνες μουσικοκριτικοί λένε ότι ακόμη και σήμερα τα τραγούδια της Λάνα Ντελ Ρέι τους προκαλούν χασμουρητά και τους παίρνει ο ύπνος.
Αυτή την εβδομάδα δεν έχει Blender-φρεσκοτριμμένη playlist στο Spotify. Το επόμενο newsletter της στήλης θα είναι αφιερωμένο στα καλύτερα τραγούδια της χρονιάς με τα σχόλια που θέλετε να διαβάστε και τη λίστα ώστε να τα ακούσετε.
Ως τότε, Καλά Χριστούγεννα και καλές γιορτές.
