«Σιχαίνομαι τον γάμο όσο και την όπερα», έλεγε ο Γιοχάνες Μπραμς (1833-1897). Ορκισμένος εργένης (μα και λάτρης μιας όπερας, της «Κάρμεν» του Μπιζέ), αγαπούσε τα πούρα, το κρασί και το καλό φαΐ.
Oχι ότι δεν είχε τις σκοτεινιές του. Αυτός ο βαθιά Γερμανός με λουθηρανικές καταβολές είχε φοβερές εξάρσεις του θυμικού. Λένε πως ερωτεύτηκε με πάθος (το οποίο μάλλον ουδέποτε ξοδεύτηκε…) τη χήρα του φίλου του Ρόμπερτ Σούμαν, λάτρευε τις σκοτεινές ρομαντικές ιστορίες του Χόφμαν και τις σκανδιναβικές σάγκα, όπως επίσης τη γεμάτη νεύρο λαϊκή ουγγρική και τσιγγάνικη μουσική. Μεγαλωμένος σε προβληματική οικογένεια που διαλύθηκε, άρχισε να βγάζει τα προς το ζην παίζοντας πιάνο σε ταβέρνες του λιμανιού. Και δεν έπαψε να τρέμει τη φοβερή σκιά του Μπετόβεν. Γι’ αυτό του πήρε περίπου είκοσι χρόνια για να γράψει την πρώτη του συμφωνία.
Συνολικά έγραψε τέσσερις (όπως και ο Σούμαν). Είχε μια τόλμη αυτό. Αλλοι συνθέτες της εποχής τους, όπως ο εξαίσιος Μέντελσον ή ο πληθωρικός, εκρηκτικός Μπερλιόζ, προτίμησαν τα συμφωνικά τους έργα να έχουν αυστηρά προγραμματικό χαρακτήρα για να αποφύγουν μια σύγκριση, από την οποία μονάχα χαμένος μπορούσε να βγει κανείς.
Τόσο ο Σούμαν όμως (ειδικά με τη Συμφωνία του Ρήνου) αλλά κυρίως ο Μπραμς, τα κατάφεραν με τις συμφωνίες τους. Ειδικά η 2η Συμφωνία του, γραμμένη μέσα σε ελάχιστο διάστημα, το καλοκαίρι του 1877 σε ειδυλλιακή τοποθεσία στην Αυστρία, προσφέρεται για πολλαπλές «αναγνώσεις».
Ο,τι πιο δυναμικό, ορμητικό, χειμαρρώδες έγραψε ποτέ αυτός ο μονήρης μουσικός.
Ο ίδιος ο Μπραμς, όταν έδωσε το έργο για να το ερμηνεύσει για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 1877 ο Χανς Ρίχτερ με τη Φιλαρμονική της Βιέννης, πίστευε πως είναι το πιο μελαγχολικό έργο που έγραψε ποτέ. Οι περισσότεροι ακροατές, ωστόσο, βρήκαν σε αυτή τον ευτυχισμένο τόνο της Ποιμενικής του Μπετόβεν.
Oμως το έργο είναι γνήσιος Μπραμς. Και ο κύριος Γκρι το μνημονεύει σήμερα διότι, παρά τις όποιες σκιές του, είναι ένα έργο αναστάσιμο (ποια Ανάσταση μπορεί να μην έχει σκιές εξάλλου;).
Ακούστε ειδικά το τέταρτο και τελευταίο μέρος (Allegro con spiritο) στην εκτέλεση του Φουρτβένγκλερ με τη Φιλαρμονική της Βιέννης τον Μάιο του 1952: αν δεν είναι η φύση που οργιάζει σαν να μην υπάρχει αύριο, τότε δεν μπορεί παρά να είναι η ίδια η ψυχή που ανοίγει τα φτερά της ξανά μετά από έναν χειμώνα καταχνιάς και ερήμωσης. Αυτή καταληκτική σύνθεση της 2ης του Μπραμς είναι ό,τι πιο δυναμικό, ορμητικό, χειμαρρώδες έγραψε ποτέ ο μονήρης μουσουργός, με όλη την ευφορία, την ευδαιμονία της αναγέννησης και του θριάμβου μιας ζωής που παραμένει ανεξάντλητη, χυμώδης, υπερβατική.
Χριστός Ανέστη σε όλες και όλους.